Bu yıl yaşanan olumsuz hava koşullarının da etkisiyle tarımsal üretimde azalan rekolte ve buna paralel olarak artan gıda fiyatları Merkez Bankası’nın enflasyon hedefleri açısından adeta kabusa dönüştü.
Gıda enflasyonuna yönelik riskler devam ederken şimdi de ulaşım tarafında yaşanan zamlar Merkez Bankası’nın enflasyon hedefi açısından bir diğer risk olarak gündeme gelebilir.
Önceki gün İstanbul’da taksi tariflerine yüzde 9 zam geldi.
Buna göre, taksimetre açılış ücreti 2,95 TL'den 3,20 TL'ye, kilometre başına ücret 1,83 TL'den 2 TL'ye, 5 dakikadan sonraki 1'er dakikalık bekleme periyodu da 0,27 TL'den 0,35 TL'ye yükseltildi.
Bu haberin hemen ardından dün de İstanbul’da minibüs ücretlerine zam haberi geldi.
İstanbul'da minibüs ücretlerine yüzde 10 zam yapılırken, yeni tarifenin 20 Eylül'den itibaren geçerli olacağı öğrenildi.
Hatırlanacağı üzere haziran ayı ortasında İstanbul’da toplu taşıma araçlarına da yüzde 10 civarında zam gerçekleşmişti.
Yine haziran ayı içerisinde Ankara’da toplu taşımaya yüzde 10 zam yapılırken, Bursa’da toplu ulaşımda yapılan zam yüzde 8-12 seviyesinde gerçekleşti.
Eskişehir’de 1 Eylül’den itibaren geçerli olmak üzere toplu ulaşıma yüzde 20 civarında zam yapılırken, söz konusu zam yargıya taşındı.
Kısacası Türkiye’nin birçok ilinde toplu ulaşım ve taksilere yönelik zam gündeme gelirken söz konusu fiyat artışlarının Merkez Bankası’nın enflasyon hedefini de etkilemesi gündemde.
Bilindiği üzere tüketici fiyat endeksindeki harcama grubu ağırlıkları arasında ulaşımın payı yüzde 15.54 seviyesinde.
TÜFE’de Temmuz’da aylık olarak en yüksek artış gösteren seçilmiş maddeler ve değişim oranları bölümünde yüzde 5.48 artışla metro ücretleri ve yüzde 2.03 belediye otobüs ücreti de bulunuyor.
Ana harcama grupları itibariyle 2014 yılı Temmuz ayında endekste ulaştırmada yüzde 0.71 artış yaşandı.
Peki ulaşımdaki bu zamlar enflasyona ne derecede yansır?
Bu konuda farklı görüşler hakim.
- “Ucuz kamu hizmeti dönemi sona eriyor”-
Trakya Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sadi Uzunoğlu, yerel seçimler nedeniyle uzunca bir süre toplu ulaşımlara zam yapılmadığını hatırlatarak, “Belediye seçimleri ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri bitti. Artık bundan sonra ucuz kamu hizmeti dönemi sona eriyor. Uluslararası piyasalarda işler iyiyken, dışarıdan yoğun bir para akışı olurken, kur aşağılarda gezerken ucuz kamu hizmeti sunulabiliyordu. Ama şimdi bu kurla, uluslararası piyasalardaki bu olumsuzluklarla ucuz kamu hizmetinin sunulması mümkün değil” dedi.
Sadece ulaşımda değil diğer alanlardaki fiyat artışlarına da dikkat çeken Prof. Dr. Uzunoğlu, “Mesela sağlık tarafında 15 TL olan muayene ücreti yüzde 100 zamlanarak 30 TL’ye yükseldi. Kamunun üzerindeki yükler inanılmaz yüksek. Kamunun finansman yöntemlerine baktığımız zaman sürekli kısa vadeye yöneliyor. Artık dünyada uzun vadeli fon bulmak zorlaşıyor” diye konuştu.
Enflasyonu tehdit edecek noktalardan bir tanesi olarak kamuda ucuz finansman döneminin bitişini gösteren Prof. Dr. Uzunoğlu, vatandaşın bundan sonra ucuz kamu hizmeti bulmasının mümkün olmadığını savundu.
Prof. Dr. Uzunoğlu, kamunun ürettiği ürünlerde bundan sonra büyük olasılıkla daha yüksek fiyat beklenmesi gerektiği görüşünde.
- “Hizmet sektörleri tarafında yaşanan ciddi fiyat artışlarına dikkat”-
Garanti Yatırım Başekonomisti Gizem Öztok Altınsaç ise TL’deki değer kaybının petrol fiyatlarından kaynaklanan ulaştırma kalemindeki maliyetlere yavaş yavaş yansıtılmaya başlandığını söyledi. Bunun bir anlamda kurdaki geçişkenliğin biraz daha devam ettiği anlamına geldiğini belirten Altınsaç, ulaşım tarafındaki artışın gıda kadar Merkez Bankası’nın başını ağrıtmayacağı görüşünde. Altınsaç, “Ulaştırmada artış yine olacaktır ama düşük kalacaktır ve gıda kadar rahatsız edici olmaz” dedi.
Gizem Öztok Altınsaç, hizmet sektöründeki fiyatlama davranışının yapışkanlığına da dikkat çekti. Hizmet sektörüne ulaştırma, eğitim, sağlık, catering hizmetleri, otel ve lokantaların dahil olduğunu hatırlatan Altınsaç, “Orada yüksek bir artış var” diyerek sadece ulaşımdan ziyade hizmet sektörleri tarafında yaşanan ciddi fiyat artışlarının geneline bakmanın daha doğru olacağı görüşünde.
- Haluk Bürümcekçi: Gıda dışında eğilimlerde de genel bir bozulma var -
Burgan Yatırım Başekonomisti Haluk Bürümcekçi de ulaşıma şuanda yapılan zam oranlarının enflasyon tarafında durumu çok değiştirmeyeceğini savunuyor.
Enflasyonda aynı baskının devam edeceğini ifade eden Bürümcekçi, “Yüzde 9’ların üzerindeki enflasyon devam edecektir ama daha da hızlanacağı anlamına gelmeyebilir. Ama bunun yanında gıda dışında eğilimlerde de genel bir bozulma var” dedi.
Bloomberg HT Editörü
İrfan Donat