Kayıtdışı ekonominin GSYH'ya oranının, 2018 yılında yüzde 21,5'e düşürülmesi hedefleniyor.

Maliye Bakanı Mehmet Şimşek tarafından açıklanan, Onuncu Kalkınma Planı kapsamında hazırlanan "Kayıtdışı Ekonominin Azaltılması Programı Eylem Planı", Gelir İdaresi Başkanlığının (GİB) internet sitesinde yayımlandı.

Buna göre. kayıtdışı ekonominin azaltılması, orta ve uzun dönemde ekonomik istikrar, gelir dağılımı ve istihdam gibi birçok makroekonomik unsurun iyileşmesine, ekonomide verimlilik düzeyi ve rekabet gücünün yükselmesine, ayrıca kamu gelirlerinin artmasına katkıda bulunacak.

Programın bileşenleri "Kayıtdışı Ekonominin Boyutunun Belirlenmesi ve Ekonomi Üzerindeki Etkilerinin Analizi'. "Gönüllü Uyumun Teşvik Edilmesi ve Uyum Seviyesinin Yükseltilmesi", "Denetim Kapasitesinin Güçlendirilmesi ve İlgili Mevzuatın Gözden Geçirilmesi", "Eğitici ve Kapsayıcı Yöntemlerle Toplumun Tüm Kesimlerinde Farkındalığın Artırılması" ve "Kurumlararası Veri Paylaşımının Geliştirilmesi ve Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunların Giderilmesi" başlıklarından oluşuyor.

Performans göstergelerine bakıldığında Türkiye'de kayıtdışı ekonominin GSYH'ye oranı şu anda yüzde 26,5 olarak hesaplandı. Bu oranın 2015 yılında yüzde 25'e, 2016 yılında yüzde 24'e, 2017 yılında yüzde 23'e, 2018 yılında da yüzde 21,5'e düşürülmesi hedefleniyor.

Tarım dışı sektörlerde kayıtdışı çalışanların tarım dışı istihdama oranının da yüzde 22'den yüzde 17'ye gerilemesi, kayıtlı faal mükellef sayısının da 4,9 milyondan 5,4 milyona çıkması öngörülüyor.

- Çalıştay düzenlenecek

Kayıtdışı ekonominin boyutunun belirlenmesi ve ekonomi üzerindeki etkilerin analizi için ölçümde kullanılan mevcut yöntemler Türkiye'ye özgü koşullar dikkate alınarak geliştirilecek ve sektörler bazında kayıtdışı ekonominin boyutu ölçülerek yol açtığı sorunların etkisi araştırılacak.

Ülke bazında temel makroekonomik büyüklükler analiz edilerek vergi açığı ve vergilendirme kapasitesi ile beklenen vergi gelirleri hesaplanacak.

Kayıt dışı istihdam ve boyutu düzenlenecek bir çalıştayda değerlendirilecek.

Vergiye gönüllü uyumu etkileyen ekonomik, sosyolojik, kültürel tüm faktörler analiz edilerek, mükelleflerin uyum seviyelerini artırmaya yönelik çözümler geliştirilecek. Bu seviyelerin tespitine yönelik anket çalışmaları yapılacak. Mükellefiyete ilişkin tahakkuk, tahsilat ve takip işlemlerinde süreçler hızlandırılacak.

"Mükellef Risk Yönetimi Projesi"yle analize tabi tutulan mükelleflerin vergisel ödevlere uyum düzeyleri belirlenecek, yükümlülüklerini tam ve zamanında yerine getirenlere yönelik pozitif uygulama ve sistemler hayata geçirilecek.

Uyum düzeyi yüksek mükelleflere ise pozitif mekanizmalar tesis edilmek suretiyle gönüllü uyum teşvik edilecek. Konuya ilişkin bilgilendirici rehber ve interaktif yazılımlar hazırlanarak mükelleflerin kullanımına sunulacak.

Belirli kamusal hizmetlerden yoğun biçimde yararlanılan yerlere vergi tahsilatının kolaylaştırılması ve sunulan hizmetlerin kalitesinin artırılması amacıyla ödeme terminalleri kurulacak ve gerekli diğer iyileştirmeler yapılacak.

- Konaklama rezervasyonları takip edilecek

Denetim kapasitesinin güçlendirilmesi ve ilgili mevzuatın gözden geçirilmesine yönelik olarak da turizm sektöründe, ilgili mevzuatın gözden geçirilmesi ve boşlukların tespit edilmesi amacıyla bir çalıştay düzenlenecek, gerekli hukuki düzenlemeler yapılacak.

Otel, pansiyon ve günübirlik ev gibi konaklama yerlerine yönelik internet üzerinden gerek yurt içinden, gerekse de yurt dışından yapılan konaklama rezervasyonları takip edilecek, kayıtdışı turizm acentesi işletilmesinin ve kayıtdışı rehber istihdamının önüne geçilmesi için denetimler artırılacak, sektörde e-fatura ve e-arşiv uygulamaları yaygınlaştırılacak.

Düzenledikleri turlarla, turistleri yurt dışından cüzi fiyatlarla getiren ve Türkiye'de kayıtdışı, kalitesiz ve fahiş fiyatlarla alışverişe yönlendiren turizm işletme/acenteleri takip edilecek ve gerekli düzenlemeler yapılacak.

- Korsana karşı sertifika uygulaması

Fikir ve sanat eserlerinde bandrol, kayıt-tescil ve sertifika uygulamalarının etkin biçimde denetlenmesine yönelik çalışmalar yapılacak.

Gayrimenkullerin alım ve satım değerlerinin rayiç değer üzerinden işlem görmesini sağlamak amacıyla gerekli hukuki ve idari alt yapı oluşturulacak

İnşaat sektöründeki faaliyetlerin imalat aşamasından nihai kullanıcıya teslime kadar geçen süreçteki tüm aşamalar gözden geçirilecek. inşaat sektöründe, projenin onaylanmasından, tamamlanma aşamasına kadar olan sürecin takip edilmesine yönelik teknik bir altyapı kurulacak.

İnşaat sektöründe kayıtdışı istihdamın boyutu ve analizi konusunda akademik danışma kurulu oluşturulması gibi çözümler de dahil olmak üzere kayıtdışı istihdamın önlenmesi amacıyla alınması gereken tedbirler belirlenerek gerekli düzenlemeler hayata geçirilecek.

Petrol ve LPG piyasalarının etkin denetimi amacıyla idari kapasitenin artırılması ve lisans sahiplerinin talip olacağı esasların gözden geçirilmesi hususlarında, gerekli mevzuat değişiklikleri yapılacak.

Özel Tüketim Vergisi indirilmiş havacılık yakıtlarında, lisans sahiplerinin alım, satım ve teslimlerine ilişkin işlem ve süreçlere yönelik bir takip sistemi oluşturulacak.

Kayıtdışılıkla mücadelede etkinliğin artırılmasına katkı sağlamak amacıyla 24 saat esasına dayanan denetim uygulamasına geçilecek. Bu kapsamda Sosyal Güvenlik Kurumunda (SGK) görev yapan denetmen sayısı 5 bine çıkarılacak.

Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in açıkladığı Onuncu Kalkınma Planı kapsamında hazırlanan "Kayıtdışı Ekonominin Azaltılması Programı Eylem Planı"nın ayrıntılı dökümanı Gelir İdaresi Başkanlığı'nın (GİB) internet sitesinde yayımlandı.

Buna göre, e-ticaretteki kayıtdışılığın önlenmesi amacıyla internet ortamında ticaret yapan gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetlerinin kavranmasına yönelik mevcut düzenlemeler gözden geçirilecek, bu kapsamda yapılacak denetimler artırılacak. Sektörde çalışan aracı kurumlardan (aracı hizmet sağlayıcılardan), kargo lojistik şirketlerinden ve ilgili diğer kurum ve kuruluşlardan elektronik ortamda veri alınmasına ve sektörde e-fatura kullanımının yaygınlaştırılmasına yönelik düzenlemeler yapılacak. Bu bilgiler risk analizine tabi tutularak e-ticaret sektöründeki kayıtdışılık ile vergi kayıp ve kaçağının önlenmesine çalışılacak.

İnternet üzerinden yapılan reklam faaliyetlerinin kavranmasına yönelik gerekli hukuki ve teknik alt yapı oluşturulacak. Hem internet ortamında faaliyet gösteren sosyal medya kuruluşlarına yapılan ödemelere ait bilgilerin hem de sosyal medya kuruluşlarının müşterilerine yaptığı ödemelere ait bilgilerin kavranması amacıyla banka ve benzeri ödeme kuruluşlarından elektronik ortamda veri alınmasına ve bunların analiz edilerek vergi kayıp-kaçağının önlenmesine yönelik gerekli hukuki ve teknik altyapı çalışmaları yapılacak.

- Banka kartları ve benzeri ödeme araçlarının kullanımı özendirilecek

Nakit ekonomisiyle mücadele kapsamında da ödeme işlemlerinde banka kartları ve benzeri ödeme araçlarının kullanımının özendirilmesine yönelik gerekli çalışmalar yapılacak. Kartla ödemelerin artırılması için kişilerin kart kullanımının günlük hayatın bir parçası haline getirilmesine ve nakit ekonomisiyle mücadele kapsamında kart kullanımını, kart kullanıcısı ve üye işyeri nezdinde avantajlı hale getirmeye yönelik çalışmalar gerçekleştirilecek.

Kayıtdışılıkla mücadelede etkinliğin arttırılmasına katkı sağlamak amacıyla 24 saat esasına dayanan denetim uygulamasına geçilecek.

E-yoklama sistemi hayata geçirilecek, denetimlerde etkinliğin artırılmasını teminen elektronik sistemler geliştirilecek, denetime ilişkin sonuçlar ilgili kurumlarla paylaşılacak. Yoklama ve yaygın yoğun denetim faaliyetlerinin asli olarak tablet bilgisayarlarla yerine getirilmesi, elde edilen verilerin eş zamanlı olarak analizi ve ilgili kurum ve kuruluşlarla elektronik ortamda paylaşılması, yoklama ve denetim faaliyetlerinde etkinliğin artırılması amaçlanıyor.

Mükellefiyete ilişkin ödevlerin yerine getirilip getirilmediğinin tespitine yönelik idari ve teknik altyapı güçlendirilecek. Bu çerçevede denetim kapasitesinin etkin bir şekilde kullanılması amacıyla vergi denetiminde görev alan memurların kullanımına sunulmak üzere detaylı, anlaşılır ve standart kılavuzlar hazırlanacak.

Vergi ve gümrük mevzuatında yer alan ceza hükümleri ayrıntılı analiz edilerek, daha etkin bir ceza sistemi kurmak amacıyla gerekli yasal değişiklikler yapılacak. Tahsilat ve ödemelerle ilgili mevzuatta yer alan hadler ve alım-satım bildirim tutarları gözden geçirilerek, ilgili had ve tutarlar azaltılacak ve bu alana ilişkin etkin bir vergi denetim mekanizması kurulacak. Mükelleflerin ikincil mevzuatla belirlenen usullerde ödeme ve bildirim yükümlülükleriyle ilgili hadler azaltılacak ve etkin bir denetimle birlikte vergiye uyum derecesi artırılacak.

- Sağlık sektöründe elektronik uygulamalar yaygınlaştırılacak

Sağlık sektöründeki kayıtdışılığın önlenmesine yönelik, e-fatura gibi sektörü kavrayacak elektronik uygulamalar yaygınlaştırılacak. Sağlık kuruluşları ve eczanelerin SGK faturalarını elektronik ortamda düzenlenmesi sağlanacak ve bu suretle sektör hasılatının kayıt altına alınması ve elde edilen verilerin ilgili kurum ve kuruluşlarla paylaşılması sağlanacak.

Özel sağlık hizmetleri dolayısıyla kayıtlara yansımayan işlemlerin kavranmasına yönelik mevzuatta yer alan boşlukların tespit edilmesi amacıyla özel muayenehane, hastane ve laboratuvarlar gibi sağlık hizmet sunucularında kayıtdışılığın önlenmesine yönelik ilgili mevzuat ve uygulamalar gözden geçirilecek.

Türkiye'de üretilen veya ithal yoluyla ülkeye giren kozmetik ürünlerin, üretim veya ithalinden nihai tüketiciye ulaşıncaya kadar takibine imkan sağlayacak ürün takip sistemi kurulacak. Kozmetik ürünlerin takip edilebilmesi amacıyla ürün üzerinde tekil tanımlayıcı bulundurulmasına yönelik mevzuat ve teknik alt yapı çalışması yapılacak. Türkiye'de üretilen veya ithal yoluyla ülkeye giren tıbbi cihazların, üretim veya ithalinden nihai aşamaya kadar takibi ve izlenmesi için bir ürün takip sistemi kurulacak.

Karayolu nakliyesi sektöründe mevzuat gözden geçirilerek, malın yüklenmesinden teslimine kadar tüm aşamaların etkin şekilde takip edilmesine imkan sağlayacak elektronik bilgi paylaşımı da dahil olmak üzere gerekli çalışmalar ilgili kurumlarla etkin bir işbirliği içinde yürütülecek.

Şehir içi toplu ulaşımda (otobüs, vapur, tramvay, metro gibi) kademeli olarak elektronik ücret toplama sistemine geçilmesini, tahditli plaka alım ve satımlarının gerçek değer üzerinden işlem görmesini sağlamak için gerekli hukuki, idari ve teknik altyapılar oluşturulacak.

Kara, deniz ve hava yolu taşımacılığı ile spor müsabakaları, tiyatro, sinema ve konser etkinlikleri gibi biletle girilen alanlarda e-bilet uygulamalarının yaygınlaştırılması sağlanacak.

Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelik kapsamı, kayıtdışılığın önlenmesinde pilot olarak seçilecek sektörlerde genişletilecek. Borçlar Kanunu ve İş Kanununa istinaden 10 üzeri işçi çalıştıran işverenlerin ücret, prim ve ikramiye niteliğindeki ödemelerinin bankalar aracılığıyla yapılmasına ilişkin kapsam genişletilerek, belirlenecek sektör veya iş kollarında faaliyet gösteren ve 10'dan az sigortalı çalıştıran işverenlerin de ücret, prim ve ikramiye niteliğindeki ödemelerini bankalar aracılığıyla ödemeleri sağlanacak.

Prime esas kazançların meslek koduyla uyumlu olarak bildirilmesini sağlayacak yasal altyapı oluşturularak, öngörülen meslek gruplarına yönelik prime esas kazanca karine teşkil edecek ücret skalaları belirlenecek ve rehberlik ve denetim süreçleri başlatılacak.

- SGK'daki denetmen sayısı 5 bine çıkarılacak

Gerek kayıtdışı işçi çalıştırmaları gerekse vergi kaçakçılığı suçu işlemeleri sebebiyle haklarında mahkemece hüküm verilmiş olanlar, kamu ihalelerinden yasaklanacak. Kayıtdışı istihdamla ilgili denetimlerde etkinliğinin artırılması amacıyla tüm denetim sürecinin elektronik ortamda yürütülmesini sağlayacak otomasyon programları hazırlanacak ve SGK'da görev yapan denetmen sayısı 5 bine çıkarılacak.

Tarımsal destek uygulamalarına ilişkin belge düzeninin sağlıklı işlemesi amacıyla Borsa müessesesinin ve borsalardaki tescil işlemlerine yönelik otomasyon sistemlerinin etkin kullanılması sağlanacak.

Toplumun tüm kesimlerinde farkındalığın artırılması kapsamında çocuk ve gençlere yönelik TRT Çocuk ve TRT Okul gibi kanallarda izlenme oranı yüksek çizgi film, eğitici program ve dizilerde programın içeriğine uygun olarak vergi bilincini geliştirmeye yönelik senaryoların yayımlanması sağlanacak, benzer çalışmalar diğer medya kuruluşlarıyla da yürütülecek.

- Kurumlar arası veri paylaşımı geliştirilecek

Enerji ve madencilik sektöründe gerekli vergisel analiz ve incelemelerin etkin yapılabilmesi için lisans ve imtiyaz hakkı verilen mükellefler ile bu hakka sahip özelleştirilmiş kamu iktisadi teşebbüsleri ve faaliyetlerine ilişkin bilgilerin Vergi Denetim Kurulu Başkanlığına bildirilmesine yönelik bir sistem kurulacak.

"Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemi" altyapısı kurularak ekonomik faaliyetlerin kayıt altına alınması için ihtiyaç duyulan veri altyapısına destek verilecek. Türkiye'nin gayrimenkul haritasının çıkarılması ve değerleme verilerinin hazırlanması neticesinde, bu alandaki kamu gelir kaybının en aza indirilmesi sağlanacak.

Vergi Usul Kanunu kapsamında düzenlenmesi gereken günlük müşteri listelerinin diğer ilgili belgelerle birleştirilmesi sağlanacak ve verilerin güvenliği dikkate alınarak, elektronik ortamda ilgili kurumlarla paylaşılmasına yönelik hukuki alt yapı oluşturulacak.

Tarımsal faaliyetlerin kayıt altına alınması amacıyla TÜİK işbirliğiyle "Tarım Sayım İstatistikleri" oluşturulacak ve söz konusu istatistikle "Tarımsal Üretim Kayıt Sistemi" arasında bağlantı kurulması sağlanacak.

Türkiye Noterler Birliği bünyesinde kurulan veri merkezinde tutulan verilerden kayıtdışılıkla mücadeleye katkı sağlayacak olanlar belirlenecek ve bu verilerin elektronik ortamda ilgili kurumlarla paylaşımına yönelik düzenlemeler yapılacak.

AA