Eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiyedeki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine, istihdama etkisi doğrultusunda, Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulunun önerisiyle, başvurusu bakanlıkça uygun görülen yabancılara "Turkuaz Kart" verilmesine ilişkin yönetmelik Resmi Gazetede yayımlandı.

Buna göre, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının yönetmeliğinde, Turkuaz Karta ilişkin başvuru, değerlendirme ve geçiş süresine, kart sahibine ve yakınına sağlanan haklara ve bu hakların kullanımına ilişkin usul ve esaslar düzenlendi.

Türkiyede süresiz çalışma ve ikamet hakkı veren, yakınlarına ise ikamet hakkı sağlayan Turkuaz Kart, eğitim düzeyi, ücreti, mesleki bilgisi ve deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı ve benzeri nitelikleri itibarıyla yüksek nitelikli iş gücü olarak değerlendirilen; yatırım veya ihracat düzeyi, sağlayacağı istihdamın büyüklüğü, bilimsel ve teknolojik gelişmeye yaptığı katkı ve benzeri özellikleri itibarıyla yüksek nitelikli yatırımcı olan; bilimsel ve teknolojik gelişmeye katkı sağlayan veya bilim, sanayi ve teknoloji alanlarında uluslararası düzeyde ülke menfaatleri açısından stratejik kabul edilen çalışmalar ve araştırmalar yapan bilim insanı veya araştırmacılar ile kültürel, sanatsal veya sportif faaliyetler açısından uluslararası düzeyde başarılı olan, Türkiyenin veya Türk kültürünün uluslararası tanınırlığına veya tanıtımına katkı sağlayan, Türkiyenin milli menfaatlerine ilişkin hususlarda uluslararası düzeyde faaliyette bulunan yabancılara verilebilecek.

Turkuaz Kart başvurusu

Turkuaz Kart başvurusu, yurt içinde doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Yabancı Başvuru, Değerlendirme ve İzleme Sistemi üzerinden, yurt dışında ise yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türk dış temsilciliği aracılığıyla yapılacak. Yurt dışından yapılan başvuruya ilişkin bilgi ve belgeler Türk dış temsilciliğince elektronik ortamda Bakanlığa iletilecek.

Türkiyede yasal olarak bulunan yabancı, yurt içinden yabancı kimlik numarası ile sistem üzerinden doğrudan kendisi müracaat edebilecek. Turkuaz Kart başvurusu, yurt içi ve yurt dışından yabancı adına yetkili aracı kurum tarafından da gerçekleştirilebilecek. Başvurusu sırasında yabancı ve yakınına ilişkin belirlenen bilgi ve belgelerin sisteme girilmesiyle başvuru tamamlanacak.

Kart sahibinin yakını için yapacağı ikamet izni başvurusu, Turkuaz Kart başvuru usulüne göre ve bu başvuru ile aynı anda Bakanlığa yapılacak ancak yurt dışından müracaatlarda, Turkuaz Kart sahibi yakınının ikamet izni başvurusu için gerekli bilgilerinin bulunmaması halinde bu yabancıların başvuruları Türkiye’ye giriş tarihlerinden itibaren vize veya vize muafiyeti sürelerini aşmamak koşuluyla en geç 90 gün içinde Bakanlığa yapılabilecek.

Ayrıca yabancının eşi bakımından evlilik bağını, çocuğu bakımından ise velayet ilişkisini ve bakmakla yükümlü olduğunu gösteren belgeler başvuruya eklenecek.

Başvuru belgeleri

Turkuaz Kart başvurusu sırasında başvuru dilekçesi, pasaport veya pasaport yerine geçen belgenin sureti, varsa ilgili kamu kurum ve kuruluşundan alınan uygunluk belgesi, nitelikli iş gücü olarak değerlendirilen yabancı için diploma, iş sözleşmesi, öz geçmiş, atama veya görevlendirme yazısı, mesleki tecrübe, anadil dışında bilinen yabancı dilleri gösteren uluslararası düzeyde kabul edilen belgeler; nitelikli yatırımcı olarak değerlendirilen yabancı için yatırım büyüklüğü, istihdam düzeyi, ihracat tutarı, mali yeterlilik, faaliyet gösterilen bölge, sektör ve işi gösterir belgeler; bilim insanı veya araştırmacı için, diploma, akademik kariyer ve unvanı gösterir belge, sahip olunan akademik çalışmalar veya lisans, ticari marka veya patent belgeleri; kültürel, sanatsal veya sportif faaliyetler açısından ulusal veya uluslararası düzeyde başarılı olmuş yabancı için başarılı olduğunu gösterir belgeler; Türkiyenin veya Türk kültürünün tanınırlığına veya tanıtımına katkı sağlayan yabancılar için Turkuaz gönüllüsü olarak uluslararası düzeyde yürütülen faaliyetlere ilişkin belgeler; fikir ve sanat eserleri, süresi, sürdürülebilirliği, devamlılığı ve etki alanı gibi bilgileri içeren tanıtım faaliyetlerine ilişkin belgeler istenilecek.

Türkiyede yasal olarak bulunan yabancıların yurt içinden yapacakları başvurularda yabancının geçerli ikamet iznine sahip olması şartı aranmayacak.

Başvuruların değerlendirilmesi

Turkuaz Kart başvurusunun değerlendirilmesinde uluslararası iş gücü politikası doğrultusunda Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü tarafından belirlenen kıstaslar kapsamında oluşturulan puanlama sistemi kullanılacak. Puanlama sistemi kapsamında yeterli puanı alan başvurular olumlu değerlendirilecek. Başvuruların değerlendirilmesinde, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından alınan uygunluk belgeleri de puanlamaya dahil edilebilecek.

Lisans öğreniminin son yılında olan veya lisansüstü öğrenimi gören örgün öğretim öğrencilerinden, öğrenim gördüğü alandaki yüksek becerisi, potansiyeli veya akademik çalışmaları ve araştırmaları ile üstün başarılı olanlar için yapılan başvuruların değerlendirilmesinde, öğrenim gördüğü kurum ile bu kurumda çalışan öğretim üyelerinin ve ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınabilecek.

Yabancıların nitelikleri bakımından, Turkuaz Kart verilmeye uygun olduğuna dair Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü tarafından belirlenen ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından uygunluk belgesi düzenlenebilecek. Uygunluk belgesinin şekli ve içeriği her bir yabancı grubu için ayrı ayrı olmak üzere alınan görüşler doğrultusunda Genel Müdürlükçe hazırlanacak.

Uygunluk belgesi, Turkuaz Kart başvurusunun olumlu değerlendirilmesine yönelik herhangi bir kazanılmış hak sağlamayacak.

Puanlama sistemi

Başvurusunun değerlendirilmesinde uygulanacak puanlama sistemi belirlenen nitelikler ve kıstaslar doğrultusunda gerçekleştirilecek.

Puanlama değerlendirilecek nitelikler ve kıstaslar ise şunlar olacak:

- Nitelikli iş gücü olarak değerlendirilen yabancı için; öğrenim durumu, öğrenim görülen yükseköğretim kurumunun saygınlığı, ücret düzeyi, üst düzey yönetici olarak, uzmanlık gerektiren yüksek nitelikli işlerde veya Ar-Ge alanında çalışma veya mesleki deneyim, öğrenim ile iş ya da mesleğin uyumu, anadili dışında bildiği yabancı diller ve niteliklerini gösterir benzeri kıstaslar.

- Nitelikli yatırımcı olarak değerlendirilen yabancı için; belgelendirilen ya da taahhüt edilen yatırım, ihracat veya istihdam düzeyi, yatırım yapılacak sektörün, bölgenin ve işin niteliği, Türkiyede sahip olunan taşınır veya taşınmazlar ile fikri veya sınai mülkiyet hakları ve niteliklerini gösterir benzeri kıstaslar.

- Bilim insanı veya araştırmacı için; akademik unvan, ulusal ya da uluslararası alanda bilinen yükseköğretim kurumlarında veya bilim ve teknoloji alanında öne çıkmış kuruluşlarda çalışma veya mesleki deneyim, ulusal veya uluslararası kurumlar tarafından tescillenmiş patent, ticari marka veya lisans, inovasyon faaliyetleri, Ar-Ge alanında ya da bilişim, savunma, maden, enerji gibi ülke ekonomisi açısından stratejik sektörlerde önemli görevlerde çalışma ya da mesleki deneyim ve niteliklerini gösterir benzeri kıstaslar.

- Yabancı sporcular için faaliyette bulunduğu spor dalında ferdi ya da kulüp lisansı ile ulusal ya da uluslararası ferdi ya da takım müsabakalarında aldığı dereceleri ya da ödülleri, mensubu olduğu spor kulübünün hukuki statüsü ile ilgili kulübün ulusal veya uluslararası başarıları, uyruğunda bulunduğu ülkede milli sporcu statüsünde olması ve niteliklerini gösterir benzeri kıstaslar.

- Fikir ve sanat eseri sahibi yabancılar için eserlerinin bilinirliği, ulusal veya uluslararası ödülleri ve niteliklerini gösterir benzeri kıstaslar.

- Türkiyenin veya Türk kültürünün tanınırlığına veya tanıtımına katkı sağlayan yabancılar için; süresi, sürdürülebilirliği, devamlılığı ve etki alanı gibi bilgileri içeren tanıtım faaliyetleri, fikir ve sanat eserleri, Turkuaz gönüllüsü olarak uluslararası düzeyde yürütülen faaliyetleri ve benzeri kıstaslar.

Turkuaz Kart başvurusunun reddedilmesi

Değerlendirme neticesinde; bakanlıkça belirlenen değerlendirme kıstaslarını karşılamayan, uluslararası iş gücü politikasına uygun olmayan, sahte veya yanıltıcı bilgi ve belgelerle yapılan, yabancı istihdam edilmesine ilişkin gerekçesi yeterli görülmeyen, diğer kanunlarda Türk vatandaşlarına hasredilen iş ve meslekler için yapılan, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun ilgili maddeleri kapsamında Türkiyeye girişlerine izin verilmeyecek, vize verilmeyecek veya sınır dışı etme kararı alınacak yabancılardan olduğu İçişleri Bakanlığınca bildirilen yabancılara ilişkin olan, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiyede çalışmasında sakınca görülen yabancılara ilişkin olan, Dışişleri Bakanlığının uygun görüşü olması durumu hariç, Türkiye Cumhuriyetinin tanımadığı veya diplomatik ilişkisinin bulunmadığı ülke vatandaşları için yapılan ve kanuni süresi içinde yapılmayan veya eksiklikleri tamamlanmayan Turkuaz Kart başvuruları reddedilecek.

Geçiş süresi

Turkuaz Kart ilk 3 yılı geçiş süresi olmak kaydıyla verilecek. Geçiş süresi içinde kart sahibi yabancının faaliyetlerinin ve taahhütlerinin izlenmesi için bir uzman görevlendirilecek ve 12 aylık dönemler halinde izleme raporu hazırlanacak.

Yabancı, izleme raporu için gerek duyulan her türlü bilgi veya belgeyi 15 gün içinde Bakanlığa vermekle yükümlü olacak. Uzman raporu doğrultusunda tespit edilen eksiklikler yabancıya bildirilerek giderilmesi için 3 aylık süre verilerek, bu sürenin sonunda eksikliklerin giderilmemesi durumunda geçiş süresi sonlandırılarak Turkuaz Kartın iptaline karar verilebilecek.

Geçiş süresi içerisinde izleme ve değerlendirme için Genel Müdürlükçe yabancıdan talep edilen her türlü bilgi, belge ve veriyi içeren raporlar, yetkili aracı kurum tarafından hazırlanabilecek. Yetkili aracı kurum, Turkuaz Kart sahibi için hazırlanan raporları 12 aylık sürelerin tamamlanmasını takip eden 15 gün içinde Genel Müdürlüğe sunmakla yükümlü olacak.

Sunulan raporun şekil ve içeriğine ilişkin düzeltme talepleri elektronik ortamda yabancıya ve yetkili aracı kuruma bildirilerek, 30 gün içinde belirtilen değişikliklerin yapılmaması halinde raporlar geçersiz sayılacak.

Geçiş süresi kaydının kaldırılması talebi, geçiş süresinin dolmasına 180 gün kalmasından itibaren geçiş süresi dolmadan yapılacak. Bu sürede başvuru yapılmaması halinde Turkuaz Kart geçersiz hale gelecek ve süre dolduktan sonra yapılan başvurular reddedilecek.

Geçiş süresi kaydı, Turkuaz Kart sahibi yabancının talep tarihinden itibaren 30 gün içinde ilgili uzmanın hazırlayacağı nihai raporun olumlu olması halinde Genel Müdürlükçe kaldırılacak. Hazırlanan nihai raporun olumsuz olması halinde yapılacak değerlendirme sonucunda geçiş süresinin uzatılmasına veya sonlandırılarak Turkuaz Kartın iptaline karar verilecek.

Geçiş süresi içinde iptal edilmeyen ve geçiş süresi kaydının kaldırılmasına ilişkin talebi uygun bulunan yabancının Turkuaz Karttaki geçiş süresi kaydı kaldırılacak ve Turkuaz Kart süresiz hale gelecek.

Kart sahibi yabancının hak ve yükümlülükleri

Turkuaz Kart sahibi süresiz çalışma izninin sağladığı haklardan yararlanacak. Kart sahibi olan yabancılar; Türkiyede askerlik yapma yükümlülüğünden muaf olacak, seçme ve seçilme, kamu görevlerine girme haklarından yararlanamayacak. Sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı olup, bu hakların kullanımında ilgili mevzuattaki hükümlere tabi olacak.

Kart sahiplerinin, Türkiye’deki ikamet, seyahat, çalışma, yatırım, ticari faaliyet, miras, taşınır ve taşınmaz iktisabı ile ferağı gibi konulara yönelik işlemleri, ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından Türk vatandaşlarına uygulanmakta olan mevzuata göre yürütülecek. Bu hak ve yükümlülüklerin kullanılmasında özel kanunlarda Türk vatandaşı olma koşulu aranmış ise Turkuaz Kart sahipleri bu haklardan yararlanmayı talep edemeyecek.

Turkuaz Kart sahibi ve yakını, milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmaması ve geçiş süresi kaydının kaldırılması şartıyla Bakanlıkça teklif edilmesi halinde Türk vatandaşlığı kazanabilecek.

Kart sahibinin yakını için düzenlenecek kart, Turkuaz Kartın geçerlilik süresi içinde ikamet izni yerine geçecek. Turkuaz Kartın geçersiz hale gelmesi durumunda yakını için düzenlenen bu kart da iptal edilecek.

Turkuaz Kart başvuruları ve değerlendirilmesi uluslararası iş gücü politikası doğrultusunda, belirli bir süre için tarım, sanayi veya hizmet sektörleri, belirli bir meslek, iş kolu veya mülki ve coğrafi alan itibarıyla Bakanlık tarafından sınırlandırılabilecek veya durdurulabilecek.

Turkuaz Kartın iptali

Turkuaz Kart yabancının talebi dışında; geçerlilik tarihinden itibaren 6 ay içinde Türkiye’ye gelmemesi ya da mücbir sebep olmaksızın 2 yıldan uzun bir süre aralıksız yurt dışında kalması; İçişleri Bakanlığı veya Dışişleri Bakanlığının uygun görüşünün bulunması hali hariç, pasaportunun veya pasaport yerine geçen belgesinin geçerlilik süresinin uzatılmaması; kanunda belirtilen hükümlere aykırı olarak ya da kayıt dışı çalıştığının tespiti; yabancının en az 1 yıl kesintisiz bir şekilde çalışmadığının tespiti, kart başvurusunun sahte veya yanıltıcı bilgi ve belgelerle yapıldığının sonradan tespiti; geçiş süresi içinde talep edilen bilgi ve belgelerin süresi içinde sunulmaması ya da izleme raporuna göre yabancının Turkuaz Kart sahibi niteliğini kaybettiğinin anlaşılması; Türkiyeye girişlerine izin verilmeyecek, vize verilmeyecek veya sınır dışı etme kararı alınacak yabancılardan olduğunun İçişleri Bakanlığınca bildirilmesi; kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından Türkiyede çalışmasında sakınca olduğunun ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca bildirilmesi hallerinde iptal edilecek.

Türkiye’nin taraf olduğu sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümleri saklı kalmak üzere, Turkuaz Kart sahibi yabancılar ile yabancı çalıştıran işverenler, sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan yükümlülüklerini kanuni süresi içinde Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerine göre yerine getirecekler.

Bakanlık tarafından gerekli teknik altyapı tamamlanıncaya kadar, yönetmelik kapsamındaki başvurular e-Devlet kapısı üzerinden erişilebilen Yabancıların Çalışma İzinleri Otomasyonu aracılığıyla yapılacak. Genel Müdürlükçe gerek görülmesi halinde sisteme yüklenen belgeler kağıt ortamında Bakanlığa gönderilecek. Ayrıca Turkuaz Kart yakınına ikamet izni verilmesi işlemleri ise İl Göç İdaresi Müdürlükleri tarafından gerçekleştirilecek.