Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından oluşturulan eylül ayına ilişkin geçici dış ticaret istatistiklerine göre, dış ticaret açığı yüzde 85 artarak 5 milyar 873 milyon dolardan 8 milyar 135 milyon dolara yükseldi.
Türkiye'nin ihracatı, eylülde geçen yılın aynı ayına göre yüzde 8,7 artarak 11 milyar 848 milyon dolara yükselirken, ithalatı yüzde 30,6 artışla 19 milyar 982 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Konuya ilişkin olarak AA muhabirinin sorularını yanıtlayan AA Finans Analisti Haluk Bürümcekçi, "İthalat alt gruplarından gelen sinyaller, yatırımlar, üretim ve iç talep açısından olumlu bir tablo çizdi." ifadelerini kullandı.
Sermaye malı ithalatının ilk yarıdaki daralmadan sonra önceki iki ayda olduğu gibi yıllık bazda yüzde 5,1 artarken, tüketim malı ithalatının yüzde 6,4 artış ile toparlanma gösterdiğini belirtti. Ara malı ithalatının ise önceki aylarda olduğu gibi enerji ve altın ithalatındaki yükseliş nedeniyle yüzde 42,0 ile belirgin artış gösterdiğini ifade eden Bürümcekçi, "Öte yandan, sanayi üretimi açısından öncü olduğunu düşündüğümüz enerji ve altın hariç ara malı ithalatı (euro bazında) önceki aya göre yükselirken, yıllık bazda artışı (yüzde 22,9) da hızlandı. Bu durum, eylül ayı sanayi üretimi arındırılmamış yıllık değişimi ön tahminimiz (yüzde 5-6 arası genişleme) üzerinde risklerin yukarı yönde olduğunu düşündürdü." değerlendirmesinde bulundu.
Dış ticaret dengesini enerji ve altın grubu olumsuz etkilerken, enerji ve altın dışı açığın da yükseldiğini aktaran Bürümcekçi, "Altın ihracatının eylül ayında geçen yıla göre hafif yüksek gerçekleşmesine rağmen altın ithalatının da 1 milyar 359 milyon dolara yükselmesi ile yine net ithalatçı olduk. 2016 yılını altın dış ticareti dengesi 1,7 milyar dolar fazla vererek bitirmişti. Bu yıl ilk dokuz ayda ise 7,4 milyar dolar açık verildi. Enerji ithalatı ise artış eğilimini korurken bu ay, önceki yılın aynı ayına göre enerji ithalatındaki artış 1,1 milyar dolar oldu.
İlk dokuz ayda enerji kaynaklı ithalat artışı ise toplam 7,0 milyar dolar oldu. Böylece son on iki aylık enerji ithalatı 34,2 milyar dolara yükselmiş oldu. Geçen yıl toplam enerji ithalatı 27,1 milyar dolar olmuştu. Enerji ve altın dışı yıllık açık da 29,2 milyar dolara yükselirken, nisandan bu yana görülen en yüksek seviye oldu." değerlendirmesinde bulundu.
-"Cari denge 4,4 milyar dolar açık verebilir"
Bürümcekçi, dış ticaret verisinden sonra, eylül ayında cari dengenin 4,4 milyar dolar açık verebileceği öngörüsünde bulundu.
Tacirler Yatırım Araştırma Müdürü ve Başekonomisti Özlem Bayraktar Gökşen ise dış ticaret verilerine ilişkin olarak "Veriler sürpriz olmaktan uzak" ifadelerini kullandı. Gökşen, enerji ve altın ticaretinden arındırılmış dış ticaret açığında da yükseliş görüldüğünü dile getirdi.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) bugün üçüncü çeyrek turizm istatistiklerini de açıkladığını anımsatan Gökşen, bu çerçevede turizm gelir ve gider kalemleri de eklendiğinde cari işlemler açığının eylül ayında 4,7 milyar dolar civarında gelebileceği öngörüsünde bulundu.
Gökşen, yıllık cari açığın da 40 milyar dolara doğru yükseliş gösterebileceğini söyledi.
İntegral Yatırım Araştırma Uzman Yardımcısı Aylin Cevizci de ekonomik faaliyetlere göre dış ticaret rakamlarında ihracatta, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 22.5, artış oranı bakımından tarım ve ormancılığın öne çıktığını belirtti.
İthalatta ise balıkçılık, madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 50'nin üzerindeki artışların dikkati çektiğini ifade eden Cevizci, "Diğer yandan geniş ekonomik gruplar sınıflamasına göre ithalatta ara (ham madde) mallarının geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 42 artış göstermesi çok fazla nedene bağlanabilir. Öncelikle bunda eylül ayında euro ve dolar kurunun düşük seviyelerde seyretmesinden, mali teşviklerde son aya gelinmesinden ötürü talep tarafının artabileceği beklentisi gibi nedenler sıralanabilir. Beyaz eşya grubunda daha çok ara maddenin ithal edildiği göz önüne alındığında bu durum normal karşılanabilir." ifadelerini kullandı.
Fasıl bazında incelendiğinde kıymetli metal ve taş ihracatında geçen aylara nazaran artışın sınırlı kalmasının önemli olduğunu vurgulayan Cevizci, şunları kaydetti:
"Çünkü temmuz ve ağustos aylarında bu fasılda ihracat artışları yüzde 100’ün üzerinde gerçekleşiyordu. Fakat bu durum ithalattaki görüntüde bozulmamış. Kıymetli metal ithalatı yüzde 166,6 artış kaydetmiş. Ama en önemli detay ise gemiler ve suda yüzen taşıt ve araçların yüzde 6864,9 seviyesinde yüksek miktarda artış kaydetmesi oldu.
İhracat yapılan ilk üç ülke sıralamasında Almanya, İngiltere ve ABD yer alıyor. Hatta İngiltere ihracatının geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1,8 azaldığını da söylemek mümkün. İthalatta ise ilk sırada Çin yer alıyor ve bu sırayı Almanya ve Rusya Federasyonu takip ediyor."
Cevizci, Rusya’nın ithalat rakamlarını değerlendirirken ihracat grubuna bakmakta yarar olduğunu çünkü geçen yıla göre ihracatın yüzde 58,5 arttığının görüldüğünü vurgulayarak, gelecek dönemde domates gibi ürünlerde ihracat yasağının kaldırılmasının nasıl bir yansımasının olacağının özellikle de kasım sonrasında takip etmenin gerekebileceğini dile getirdi.
AA