Bloomberg HT'nin sorularını yanıtlayan Stratfor Enstitüsü Başkanı George Friedman, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın Türkiye'yi yeni bir döneme taşıdığını belirterek Ortadoğu'da halkın rol modeli olduğuna dikkat çekti.Türkiye'nin ekonomik görünümüne ilişkin de bilgi veren Friedman, gelecek yıl yavaşlama beklense de büyüme ivmesinin tekrar yakalanacağını söyledi.     
 
H.B:Sizce krize çözüm noktasında henüz tam işbirliği sağlayamamış olmanın etkisi ile global ekonomiler bir ''kara deliğe'' doğru mu ilerliyor? Avrupa borç krizi ile ilgili hangi önlemleri almalı?
 
G.F:Her ülkenin farklı ekonomisi var.Türkiye'de durum farklı, ABD'deki durum Avrupa'daki durumdan çok daha farklı.Euro Bölgesinde kriz yaşanıyor.Burada dünyanın ikinci büyük ihracatçısı konumundaki Almanya ürünlerini Avrupa'nın her noktasına ihraç ediyor.Avrupa'daki para birimini kontrol altında tutuyor.Brüksel'de kuralları bu ülke koyuyor.Dolayısı ile bütün diğer ülkeleri de dezavantajlı duruma sokan bir Almanya var karşımızda.Bu eskiden problem değildi ancak şimdi ciddi sonuçlar doğuruyor.Avrupa'nın kendi içerisinde yapısal değişikliklere gitmesi gerekiyor.
 
H.B: Enerji arzında ortaya çıkabilecek sorunların çözümüne yönelik ülkeler ne yapmalı?
 
G.F: Özellkle doğalgaz kaynaklarının artırılması piyasalar açısından çok önemli.Benim kişisel görüşüm uzun vadede güneş enerjisinden faydalanmak.Ancak bunu uzay çapında gerçekleştirmek lazım sadece dünya üzerinde değil.Çin'in çalıştığı önemli bir projesi var.Japonya'da güneş enerjisine 22 milyar dolarlık yatırım yaptı.NASA ise bu konu ile ilgili program yürütüyor. Güneş enerjisi 20 yıl içerisinde çözüm olabilir, ancak şu an için elimizdeki tek seçenek doğalgaz.

H.B: Sizce enerji fiyatları yükselişini sürdürecek mi?
 
G.F: Eğer enerji fiyatlarını izlersek son 10 yıldır inişli çıkşlı olduğunu görüyoruz.Bunu başlıca sebebi de spekülasyon.Gerçek talep aslında fiyatları çok da etkilemiyor.Enerji piyasalarında çözülmeyi bekleyen ciddi problemler duruyor.
 
H.B:Türkiye ile İsrail arasında yaşanan gerginliği nasıl değerlendiriyorsunuz? Gerginlik daha da tırmanırsa yolun sonunda savaş gözükür mü?
 
G.F: Soğuk savaş sırasında Türkiye ile İsrail arasında yakın bir ilişki vardı.Çünkü İsrail, Sovyetlere karşı korku besliyordu.Yıllar ilerledikçe çıkar farklılığı doğdu.Bugün Türkiye'nin pozisyonu İslam dünyası için model konumunda.Buradaki önemli nokta Türkiye ile İsrail arasındaki değil Türkiye ile ABD arasındaki ilişkiler.Türkiye'nin ABD ile güçlü bir ilişkisi var.Son zamanlarda bu ilişki daha da gelişti ve Türkiye ile İsrail arasında savaş olasılığını ortadan kaldırdı.Ne İsrail ne de Türkiye'nin savaş isteyeceğini zannetmiyorum.
 
H.B: Türkiye'nin çevre ülkelerle dış politikasına baktığımızda son dönemde ciddi riskler alıyor mu?
 
G.F: Aslında hiçbir şey yapmamak büyük risktir.Türkiye gelişmekte olan bir ülke ve bölgesel bir güç olma yolunda ilerliyor.10 yıl öncesine göre Türkiye 20 yıl sonra çok farklı bir yerde olacak.Dinamik bir ekonomiye ve kuvvetli askeri güce sahip olmak tabi ki yeni riskler çıkaracaktır.Bundan kimlerin zarar göreceğini ve
gelişmeleri zamanla göreceğiz.
 
H.B:Türkiye konumu itibarı ile önemli enerji hatlarının geçiş noktasında kritik öneme sahip bir ülke.Peki bu stratejik özelliği ile Türkiye gelecek yıllarda farklı
bir konuma oturabilecek mi?
 
G.F: Türkiye enerji piyasasında global değil henüz yerel bir oyuncu.Sizin söylediğiniz gibi Türkiye enerji hatlarıda geçiş noktasında kritik bir öneme
sahip.Avrupa, Ortadoğu ve Rusya arasında enerji alanında ilişkileri daha da önem kazanacak.Ancak sadece geçiş noktası olmak önemli değil çünkü herzaman yeni hatlar inşa edilebiliniyor.
 
H.B:Türkiye'nin ekonomik görünümünü nasıl değerlendiriyorsunuz? Artan büyüme hızı sürdürülebilir mi?
 
G.F:Türkiye ekonomi alanında 10 yıldır büyük işlere imza atıyor.Ekonominiz son 6-7 yıldır iyi bir büyüme kaydetti.Gelecek yıl için yavaşlama beklentisi olsa da takibi yıllarda büyüme tekrar yukarı yönde ivme kazanacaktır.

H.B:Türkiye'nin AB'ye üyelik sürecinde bir yavaşlama sözkonusu mu?
 
G.F:Ben en başından beri Türkiye'nin AB'ye üye olma konusunun kötü bir fiki olduğunu söylemiştim.Türkiye'nin yaptığı en iyi şeylerden biri de AB üye olmaması.Çünkü AB'de devam eden problemler hala var ve çözüme kavuşturulmuş değil.Yunanistan'ı fonlama konusunda sıkıntı yaşanıyor ve bu sürecin kısa vadede çözüme kavuşturulabileceğini zannetmiyorum.
 
H.B: Sizce Başbakan Recep Tayyip Erdoğan bölgesel bir lider olur mu?
 
G.F:Recep Tayyip Erdoğan zaten bu bölgenin lideri.Kendisini rol model alan çok insan var.Kuzey Afrika'da yaptığı konuşma önemliydi ve çok ihtiyatlı davrandı.Erdoğan Türkiye'yi yeni bir döneme taşıdı.Tabii ki popülaritesi inişli çıkışlı olacak.
 
H.B:Son olarak Wall Street'te yaşananları nasıl değerlendiriyorsunuz?
 
G.F: NewYork'da herzaman gösteriler olacaktır.Esas olan Amerikan halkının finansal sitemden mutsuz olması.Göstericilerin değil halkın problemini yakından görmemiz lazım.
 
Hande Berktan
hberktan @ bloomberght.com