Parayı para yapan en önemli unsurlardan biri "parayı piyasalara arz etmenin kurallarıdır". Ekonomik birimler "paranın arz kuralları" çerçevesinde ilerideki dönemlerde nasıl ve hangi şartlarda para arzının değişebileceğine bakıp çeşitli ekonomik büyüklükler konusunda beklentilerini oluştururlar.
Parayı arz etme kurallarının duruma göre değiştirilebildiği bir ekonomide ekonomik birimlerin beklentileri etrafındaki hata payı yükseldiğinden para politikasının etkinliği azalır. Enflasyon yaratma göreli olarak daha kolay olur.
Avrupa Merkez Bankası (ECB), kuruluşunda tespit edilen "para arzı kuralları" kitabını rafa kaldırdı. Bazı kuralları değiştirdi. Belki buna mecburdu denebilir. ECB mecburdu ya da değildi, ama Euro bu şekilde çok büyük yara aldı.

PARA ARZI KURALLARI
"Para arzı kuralları" terimi açıklamaya muhtaç. Para otoritesinin devlete borç vermemesinin yasayla güvenceye alınması bir para arzı kuralıdır. Ekonomik birimler açısından böyle bir kural para politikası ile maliye politikasının birbirinden ayrıldığı anlamına gelir. Paranın istikrarının önceliği olduğu anlaşılır. ECB bu kuralı bozdu. Kuruluşunda, para politikasının gerekleri (para arzını kontrol etmek) dışında, hiçbir üye devletin bonosunu alamayacağı karara bağlanmışken, ECB son iki yıldır piyasalardan borçlanamayan üye devletlerin bonolarını almaya başladı. Para arzı kurallarının biri rafa kalkmış oldu.
Bilançosunun sağlamlığını korumaya yönelik olarak kuruluşunda, "ECB, kredi notu A ve üzeri olan üye ülkelerin bonolarını teminat kabul ederek bankalara borç verebilir" dendi. Önce Yunanistan, sonra İrlanda ve Portekiz A olan kredi notlarını kaybettiler. ECB de kuralını değiştirip temerrüde düşene kadar bu ülkelerin bonolarını teminat olarak kabul etme kararı aldı.
Üç kredi derecelendirme kuruluşundan ikisinin aynı derecedeki notu ECB için ölçüttü. Geçenlerde Yunanistan'ın kredi notu iki derecelendirme kuruluşu tarafından "D" düzeyine (seçici temerrüt) indirildi. ECB önümüzdeki günlerde bu kuralı da değiştirip ara dönemde Yunanistan Merkez Bankası yoluyla daha sonra da kendisi Yunanistan bonolarını teminat olarak kabul etmeye devam edecek.
Para arzı kuralları duruma göre değiştirilebildiğinde, aslında para arzı kuralı yok demekle aynı anlama geliyor. Kuralları olmadan ya da kuralları muğlak olarak basılan para er ay da geç enflasyon yaratır. ECB bu riski yarattı.

ÖRNEKLER
İki sert faul yaptıktan sonra iki sarı kart gören futbolcu kırmızı kartla oyundan atılır. Bu, oyunun kuralıdır. Diyelim ki, maçın ikinci yarısında bu kural değiştirilip "Dört sarı kart aldığında bir oyuncu kırmızı kartla oyundan atılır" dendi. Maçın ikinci yarısında sert faullerin sayısı artmaz mı? Para arzı kuralları da işte böyle bir şey. Kurallar değişirse, oyuncuların tepkisi de değişir.
1989 yılında bir protokol yapılıp Hazine'nin Merkez Bankası'ndan kullandığı kredi miktarına bir üst limit getirildi. İki yıla yakın bu kurala uyuldu. Ama, zamanın hükümeti bu kuralı yasaya monte etmeye yanaşmadı. O dönemde enflasyon yüzde 60'lardan yüzde 42'ye kadar indi, ama daha fazla inmedi. Çünkü, kuralın kalıcılığı hakkında belirsizlik vardı. Kural ekonomik birimler gözünde inandırıcı olamadı. Nitekim, daha sonraki hükümetler protokolü yok sayıp borçlanmayı artırdılar. Enflasyon da yine yüzde 60'lara çıktı.
Para arzı kuralları ne derece sıkı ve inandırıcıysa, kurallar çerçevesinde para politikasının esnekliği o denli çok olur. ECB şimdi kolayca değiştirilebilen kurallar içinde esnekliği giderek daralan bir para politikası uygulaması içine girdi.