“Otoyol satıcıları işgücünde sayılmıyor mu?“ başlığıyla 9 Aralık 2012 tarihinde yayınlanan bir yazı yazmıştım. Bu yazı üzerine Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Başkanı Birol Aydemir konuya açıklık getirebilecek bir bilgi notu gönderdi. Not, otoyol satıcılarının durumunu aydınlatabilecek nitelikte.
Sayın Aydemir’e duyarlılığı ve nezaketi için teşekkür ederim. Birol Bey ile bir de telefon konuşmamız oldu. Bir başka yazımda TÜİK’in bazı verileri kamuoyuyla paylaşmadan devletin üst kademeleriyle paylaştığı izlenimi doğduğu yönündeki görüşümün gerçeği yansıtmadığını söyledi. TÜİK yasasının zaten buna engel olduğundan söz etti. Devletin üst kademesinde bu yönde izlenim veren kişileri zaman zaman uyardıklarını ekledi.
Eskiden bazı verilerin kamuoyuna açıklanmadan devletin üst kademesiyle paylaşıldığını bildiğini, ama 2005 yılından bu yana yeni yasa çerçevesinde böyle bir uygulamanın olmadığı, kendi başkanlığı döneminde hiç olmadığı yönünde yemin dahi etti.
SORULAR
Gelelim otoyol satıcılarının durumuna. İşgücü verileri, anketler yoluyla oluşturuluyor. Anketlere verilen yanıtlar ne kadar sağlıklıysa, bu anketlerden derlenen veriler de doğal olarak o kadar sağlıklı oluyor. Anketlerin hazırlanışında ve verilen yanıtların derlenmesinde Uluslararası Çalışma Örgütü‘nün yayınladığı standartlar kullanılıyor. 1988 yılından bu yana TÜİK, istihdam edilen nüfus, işbaşında olan nüfus, işbaşında olmayan nüfus, işsiz nüfus ve işgücüne dahil olmayan nüfus gibi kavramların oluşturulmasında aynı tanımları kullanıyor. Kişilerin istihdamda olup olmadıkları şu sorulara verdikleri yanıtlarla belirleniyor.
- Referans haftası içinde ayni (mal) ya da nakdi (para) gelir elde etmek amacıyla bir işte çalıştınız mı?
- Referans haftası içinde ev kadını, öğrenci veya emekli bile olsanız gelir elde etmek amacıyla veya ücretsiz aile işçisi olarak bir saat bile olsa bir işte çalıştınız mı?
- Referans haftası içinde herhangi bir sebeple geçici olarak başında bulunmadığınız bir işyeriniz veya geri dönebileceğiniz bir işiniz var mı?
- Çalıştığınız bu işyerinin durumu aşağıdakilerden hangisine uygundur? Tarla, bahçe Düzenli işyeri -Pazar yeri Seyyar ve sabit olmayan işyeri -Evde Gönderilen notta “(bu) sorulardan herhangi birine (EVET) yanıtını veren fertler istihdamda kabul edilmekte(dir)“ deniyor.
CEVAPLAR
Bu açıklamadan otoyol satıcılarının istihdam edilen nüfus içinde göründüğü anlaşılıyor. Başka bir işi olmasa da, otoyol satıcıları 1. ve 3. sorulara “Evet” demeliler. Hatta, durumlarına göre, 2. sorunun da yanıtı “Evet” olabilir. İşyerinin durumu da doğal olarak “seyyar ve sabit olmayan işyeri“ sınıfında. Bu kapsamda bakıldığında, yoldaki dilenci de istihdam edilen nüfus içinde sayılabilir. Kırmızı ışıkta arabanızın camını silen, kâğıt mendil ya da karanfil satmaya çalışanlar da istihdam edilen nüfus içinde olabilir. Böyle olunca, Türkiye’de kâğıt üzerinde işsizlik oranının düşük olması gayet normal.
