Advertisement

2011 yılında 77.1 milyar dolarla rekor kıran cari işlemler açığı 2012 yılında 48.9 milyar dolara geriledi. Gerilemenin ardında dış ticaret açığının düşmesi ve görünmeyen kalemlerde elde edilen fazlanın artması vardı.
2012 yılında bir önceki yıla göre dış ticaret açığı (FOB bazında) 23.5 milyar dolar azaldı. Dış ticaret açığındaki azalmanın 19.9 milyar doları ihracat artışından gelirken, 3.6 milyar doları ithalatın düşmesinden kaynaklandı. Yani, ithalat fazla düşmedi, ama ihracat ciddi bir biçimde arttı. Bu sonuçlar belli bir düzeyde milli gelir üretebilmek için belli bir düzeyde ithalatın gerekli olduğunu gösteriyor. İthalattaki azalma aslında ekonomik büyümenin hızla düşmesiyle ithalat talebi üzerindeki köpüğün alınmasından başka bir şey değil.
Görünmeyen kalemlerden elde edilen fazla, 2011 yılında 12.2 milyar dolarken 2012 yılında 17.1 milyar dolara çıktı. Görünmeyen kalemler fazlasının 4.9 milyar artmasının arkasında büyük ölçüde taşımacılıktan elde edilen gelirlerin 2.5 milyar dolar ve turizm gelirlerinin de 1.3 milyar dolar artması var. Ekonomik büyüme küçülüp döviz pahalı kalmaya devam edince ithalat ve ihracatta kullanılan taşımacılık hizmetleri 2012 yılında yurtdışı yerine yurtiçinden alınmaya başlanmış.

DIŞ FİNANSMAN
Cari işlemler açığı 2012 yılında 23.2 milyar dolar azaldığı halde Türkiye ekonomisinin yurtdışından getirdiği net mali kaynaklar arttı. 2011 yılında 66.7 milyar dolar net dış kaynak elde edilirken, 2012 yılında elde edilen net dış kaynak 67.7 milyar dolar oldu. Dış finansmanın yapısı ise değişti.
2011 yılında dış finansmanın önemli bir bölümü (yaklaşık yarısı) doğrudan borçlanmalar yoluyla, özellikle de bankalar dışındaki özel kesim tarafından sağlanırken, 2012 yılında sağlanan toplam net dış finansmanın yaklaşık üçte ikisi (41 milyar dolar) portföy yatırımları yoluyla gerçekleşti. 2011 yılına göre, geçen yıl doğrudan yabancı sermaye yatırımları net bazda 5.4 milyar dolar azaldı ve 10 milyar doların altında kaldı.
2012 yılında cari işlemler açığının üzerinde elde edilen net dış finansman, Merkez Bankası'nın döviz rezervlerinin artırılmasında kullanıldı. Döviz rezervleri 2012 yılında 22.8 milyar dolar arttı. 2011 yılında doğrudan net dış borçlanmaların önemli bir bölümü bankalar dışındaki özel sektör tarafından gerçekleştirilmişti. Geçen yıl ise doğrudan net dış borçlanmaların yüzde 90'ına yakını bankalar yoluyla yapıldı. Bankalar yurtdışından borçlandıkları dövizleri dönüp Merkez Bankası'na borç verdiler.

BEKLENTİLER
Piyasalar ekonomik büyümeyi yüksek tahmin ettikleri için cari işlemler açığını da yüksek tahmin etme eğiliminde. Özellikle geçen yılın ikinci yarı boyunca cari işlemler açığında piyasa beklentileri hep gerçekleşmelerin üzerinde oldu. Yılın ilk yarısında "Yıl sonunda cari işlemler açığı 60 milyar doların üzerinde olur" denirken, yılın ikinci yarısında "50 milyar doların üzerinde olur" denmeye başlandı. Gerçekleşme 50 milyar doların altında kaldı.
Veriler tüm yıl için ekonomik büyümenin yüzde 2'nin biraz üzerinde olabileceğine işaret ediyor. Bu düzeydeki büyüme dahi önümüzdeki dönemde ithalat talebini artırıcı bir unsurdur. Ekonomik büyüme hızlanacaksa, cari işlemler açığının daha da hızla büyümesi söz konusu olabilir. Kısacası, önümüzdeki dönemde cari işlemler açığının hangi yöne gideceği ekonomik büyümenin (ya da küçülmenin) neresinde olacağımıza bağlı.