Advertisement

Ekonomi derslerinin sınavlarında bazı hocalar öğrencilere birtakım rakamlar verirler. Bu rakamların gösterdiği ekonomiyi öğrencilerin irdelemesini isterler. Ekonomideki sorunların tespitinin yapılmasını talep ederler. Diyelim ki, öğrencilere kaynağını belirtmeden yukarıdaki tabloyu verdik ve sorduk: Yaklaşık 800 milyar dolar milli geliri olan bu ekonomiyi irdeleyin ve varsa sorunlarını yazın.
Öğrenci başladı yazmaya. Cari işlemler açığı çok büyük. Ama, sorunsuz bir biçimde finanse edildiği anlaşılıyor. Ekonomiye giren dış kaynaklar cari işlemler açığından daha fazla. Dolayısıyla, 2012 ve 2013 yıllarında bu ülkenin merkez bankası döviz rezervlerini artırma olanağına da kavuşmuş.
Belli ki, öğrenci çalışkan, yazmaya devam ediyor. Yılın ilk on birayı itibarıyla 2012 yılından 2013 yılına cari işlemler açığında bir artış söz konusu. Buna karşılık dış finansman bulunmasında bir sorun yok. İki yılda da yaklaşık aynı miktarda dış finansman bulunabilmiş (67 milyar dolar civarında). Cari işlemler açığındaki artış merkez bankasının daha az döviz rezervi biriktirmesine neden olmuş. 2013 yılında net portföy yatırımları bir önceki yıla göre 11 milyar dolar kadar azalmış, ama bu daha fazla dış borçlanma yoluyla telafi edilebilmiş.
Öğrenci hızını alamamış yazmaya devam ediyor. 2013 yılının farklı dönemlerine baktığımızda, haziran-ağustos döneminde bir farklılık var. Bu dönemde yurtdışından elde edilen net finansman cari
işlemler açığının altında. Yaz aylarında döviz girişlerinde bir sorun olmuş gibi. Yılın ilk beş ayında 14.4 milyar dolar dış kaynak bulan bu ekonomi haziran-ağustos döneminde ancak 6.6 milyar dolar dış kaynak çekebilmiş. Portföy hareketlerinden de çıkış (1.5 milyar dolar) yaşanmış. Neyse ki, ekonomiye kaynağı bilinmeyen döviz girişleri (net hata ve noksan 5.9 milyar dolar) olmuş ve merkez bankasının döviz rezervlerindeki azalma 1 milyar dolar ile sınırlı kalmış. Ama, işler eylül-kasım döneminde düzelmiş. Net dış kaynak girişleri bu dönemde yine cari işlemler açığının üzerine çıkmış. Portföy yatırımlarından girişler başlamış. Bu dönemde merkez bankası 5 milyar dolara yakın döviz rezervlerini artırabilmiş. Daha önce yazdığım gibi, cari işlemler açığı göreli olarak yüksek olsa da, bu ekonomi döviz açısından rahat.
Son cümleyi yazıp noktayı koyduğunda, öğrenci soruyu çok iyi yanıtladığını düşünürken, tablonun altında bir başka rakama takılmış. Ortalama sepet kurun çeşitli dönemlerde bir önceki yılın aynı dönemlerine göre yüzde değişmesi dikkatini çekmiş. Başlamış yazmaya. Döviz açısından baktığımızda döviz kurlarının 2013 yılında hızlanarak artmasının bir nedeni görünmüyor. Verilen bilgiler eksik olabilir. Ama, son paragrafın son cümlesinin doğru olduğunu düşünüyorum.
"Bu ekonomi döviz açısından rahat. Sorun, ülkenin kendi parasında." En azından sorun bu hale dönüştürülmüş.
Hoca şaşkın. Hoca da sanıyormuş ki, döviz kurlarındaki artışların devam etmesi yurtdışından kaynaklanıyor.