Yaklaşık bir yıl önce bir üniversitemiz öğrencileri arasında Borsada 1 ayda en çok kim kazanacak yarışması düzenlemişti. Sermaye piyasası ile ilgilenen herkes bilir ve söyler ki bu piyasa orta ve uzun vadelidir, yatırımlarınızı uzun vadeli yapın diye. Finans literatüründe bir değişiklik olmadığına göre bu yarışmayı düzenleyen, öğrencileri borsada oyun oynamaya yönlendiren hocaları doğrusu anlamak mümkün değil. Aynı üniversite şimdi de lise öğrencileri arasında bir yarışma düzenlemiş. Herhalde 1 aylık süre yetmedi, bu sefer 5 hafta yapmışlar. Borsada manipülasyonu bilen yarışmayı kazanacak tabii ki. Çocuklara altılı kuponu yazdırsalar daha iyi olacak aslında. Bu arada bu yarışmayı düzenleyenlere SPK Başkan’ının hafta içinde bir toplantıda yaptığı konuşmayı hatırlatmak isterim. Ne demişti Vedat Hoca “Finansal cehalet yatırımın vadesini kısaltıyor. Yani az bilen daha kısa vadeli yatırıyor.”
Farklı olsa da bir yarışma da SPK düzenlemiş. Üstelik yarışma ilköğretim ve ortaöğretim öğrencileri arasında yapılıyor. İlköğretim öğrencilerine şu soruluyor: “Ailenizin, parasını borsada, altında ya da gayrimenkulde değerlendirmek arasında kararsız kalmış olduğunu varsayalım. Bu durumda siz hangisini tavsiye edersiniz? Neden?” Aslında güzel soru tabi. İlköğretim çağındaki çocuklar bu tür soruları yanıtlayabilirler. Mesela altın 5 bin dolar olacak diye tavsiye verebilir. Ya da üçüncü köprü çevresinden arazi alın, bitmiş inşaatlara göre daha fazla rant var diyebilir. Bunlar makul olabilir. Ama borsada manipülasyon yapan yatırımcıların peşine takılın, kısa vadede kazanma şansı yüksek derse ne olacak? Ortaöğretim öğrencilerine de sorulacak benzer soru şu: “Sizin yaşınızda olan birisine 100.000 TL para verildiğini düşünelim. Bu parayı finansal piyasalarda (hisse senedi, yatırım fonu, altın vb.) nasıl değerlendirirdiniz? Neden?” O yaştaki biri için 100 bin lira iyi para. Arabalara vermez veya gezip tozarak harcamazlarsa iyi. Ya da bu çocuklar hemen piyasa oyuncularını bulup onlardan taktik/tüyo alarak nasıl yatırım yapacaklarını yazabilirler de. Yani anlayacağınız ilköğretim ve ortaöğretim öğrencileri piyasa oyuncusu olacaklar. Anlaşılan SPK geleceğin oyuncularını hazırlıyor. Gerçi kanunlarımızda da borsada oynamak kavramı olduğu için öğrencilerin de piyasalarda oynamalarında bir sorun olmasa gerek.
SPK tarafından düzenlenen bu yarışmaya ailesi İMKB ve SPK personeli olan öğrenciler katılamayacakmış. Piyasaları çok iyi biliyorlar da ondan mı diye düşünülebilir ama bundan dolayı değil, jüride SPK ve İMKB elemanları olduğu için böyle kararlaştırıldığı anlaşılıyor. Manipülatörlerin, spekülatörlerin çocukları için yarışma serbest olduğuna göre şenlikli bir yarışma olabilir. Babalarından alacakları tüyolarla makale yazıp yarışmayı kazanma ihtimalleri yüksek olabilir. SPK, geleceğin manipülatörlerini bu yarışma ile de takip etmeye başlayabilir. Gözetim ve denetim faaliyetine de bir katkı sağlanmış olur.
Bu tür yarışmaların ne yararı oluyor, belli değil. Öğrencilere sistemi ve kavramları öğretmek, kurumları tanıtmak, ekonomi ile ilgili temel bilgileri aktarmak dururken onları piyasalarda oyun oynamaya yönlendirmek, kısa sürede para kazanma algısını çocuklara yüklemek ne derece doğru anlamak mümkün değil. İlköğretim çağındaki çocukların para nasıl kazanılır diye kafa yormasının doğru olup olmadığını uzmanlar daha iyi bilir ama bu yarışmayı düzenleyenler arasında Milli Eğitim Bakanlığı da olduğu için bir sorun olmasa gerek. Sermaye piyasasının ve borsanın tanıtılması, öğretilmesi isteniyorsa, çocukları oyuna alıştıracak yöntemlerle bu işi yapmak ne derece doğru bir kez daha düşünmek lazım.
