TCMB Başkanı Erdem Başçı enflasyon raporunu açıklarken şöyle bir ifade kullandı: "Dünyada negatif reel faiz dönemi beklediğimizden daha uzun sürebilir. Biz de buna kendimizi hazırlamalıyız". Bir süredir bir çok ülkenin negatif reel faiz ödediğini biliyoruz. Ancak bugüne kadar bu konuda yapılan genel geçer açıklama negatif reel faiz döneminin geçici olduğu yönündeydi. Dolayısı ile Başçı'nın yaptığı açıklamaları iyi incelemek gerekir diye düşünüyorum.

Reel faiz nedir?

Piyasada geçerli olan nominal bileşik faizden gelecekte beklenen enflasyon oranlarının çıkartılması ile bulunan getiriye reel faiz denir. Normal şartlarda yatırımcıların borç verirken istedikleri faiz oranının bekledikleri enflasyonun üzerinde olması ve enflasyon sonrası reel olarak bir kazanımları olması beklenir. Ancak bazı durumlarda yatırımcılar negatif reel faizi hatta negatif nominal faizi bile kabul ettiği görülür. Piyasada korku ve endişenin arttığı, yatırımcının parasını güvenli limanlara emanet etmek istediği durumlarda (Örnek Almanya, İsviçre 2 yıllık tahvil faizi) nominal faizlerin yüzde "0"'ın altına indiği bile görüldü. Ancak bugünkü konumuz bu değil.

Türkiye'de ve birçok gelişmekte olan ülkede aynı şey konuşuluyor: Faizlerin daha ne kadar gerileyebileceği

2 yıllık gösterge tahvil faizi %5.10'a kadar geriledi. 10 yıllık tahvil faizlerinde ise %6.25 seviyesine geriledik. Her iki vadede de tüm zamanların en düşük rakamları bunlar. Peki tahvilde görülen bu ralli sadece bize mi özgü?

Ülke           2 Yıllık Tahvil    1 ay değişim   10 yıl tahvil 1 aylık değişim

Türkiye          %5,10        130 baz paun        %6,20        100 baz puan

Romanya        % 4,70      65 baz puan          %5,15         55 baz puan

Polonya          % 2,50      60 baz puan          % 3,15        70 baz puan

Meksika         % 3,80      25 baz puan           %4,50         45 baz puan

Hindistan        % 7,50     25 baz puan           %7,75         25 baz puan

Görüleceği üzere en fazla faiz düşüşün yaşandığı ülke Türkiye. "En yüksek faiz oranları Türkiye'de mevcuttu, dolayısı ile en büyük ralli de bizde oldu" savı sanırım doğru olmaz. Çünkü faiz hadleri bizden daha yüksek olan Hindistan'da ya da benzer seviyedeki Romanya'da aynı ralli yaşanmamış.

Negatif reel faizde de şampiyonluk bizde

Yukarıda nominal faizler üzerinden yaptığımız çalışmanın bir benzeri grafikte de görüleceği üzere reel faiz üzerinden yapıldığında ortaya aynı sonuç çıkıyor. 200 baz puanlık negatif reel faiz ile Türkiye en yüksek negatif reel faiz ile borçlanan ülke. Bizden başka negaitf reel faiz ödeyen gelişmekte olan ülkeler; Rusya 120 baz puan, G. Afrika 85 baz puan , Meksika 40 baz puan. Brezilya ve Çin ise pozitif reel faiz ödemekte.

Anlaşılacağı üzere biz zaten rekor sayılabilecek ölçüde negatif reel faiz ile borçlanıyoruz. Dana yüksek bir negatif reel faiz sanırım hem yatırımcı açısından hem de ülke dinamikleri açısından sorun yaratabilir. Bu noktada sonra bizim bir türlü % 7'nin altına düşüremediğimiz enflasyonu indirip daha sonra faizi düşürmeye çalışmamız daha isabetli olacaktır.