ABD hisse senetleri bir kara pazartesi yaşadı. Gösterge endeks S&P 500 %4,1 gerilerken, günü 24.345 puandan tamamlayan Dow Jones Endeksi bir ara 1.500 puan aşağıdaydı. Bu puan olarak bir rekor ama aynı zamanda bu oranda düşüşler tarihi birer olaydır aynı zamanda. Korku endeksi olarak da bilinen VIX gün içinde bir ara 3 katına kadar çıktı ve günü buralara yakın tamamladı. Salı sabahı Asya hisse senetleri %5 ve civarında kayıplar görürken ABD vadelileri de düşüşe devam ettiler. Panik büyük.
Ne oldu? Neden oldu ve böyle devam edecek mi?
Cevaplaması oldukça zor ancak bir ucundan tutmaya çalışalım.
GOLDILOCKS KIRILIRKEN
Meselenin başlangıcı herkesin malumu. Yükselen faiz ortamı yeni bir olgu. Bu da ister istemez 'riskin' fiyatını yeni ortama ayarlama gerektiriyor. Faizler yükselmeden bunu tahmin etmek güç değil. Şu ana kadar piyasalar bunu oldukça sakin şekilde yaptılar. Yıl başından bu yana ABD 10 yıllık tahvil faizi 40 baz puan yükselirken küresel varlık fiyatları da 21.12.17'den önce ne yapıyorlarsa hemen hemen onu yaptılar. Uzun süredir devam eden bu 'toz pembe, çikolata / şeker' ortamına yabancılar 'Goldilocks' diyorlar.
Bu pembe fiyatlamada faizler ölçülü şekilde yükseliyor ancak küresel toparlanma öyle güçlü ve genele yayılmış ki bu faiz yükselişi çoktan hazmedilmiş. Her gelen haber 'kedidir o' denilerek geçiliyor. Çünkü oynaklık yok. Oynaklık olmaması düşük risk primi, düşük risk primi de pahalı varlık fiyatları demek.
İşte 5 Şubat Pazartesi günü bu ilişki kırıldı.
OLAY YERİ İNCELEME
Volatilitenin hiç artmayacağına dair bahse giren ve sürekli riskini hedge etmek isteyenlerden prim toplayarak kar yazan fonlar anladığımız kadarıyla Borsadaki %4'lük düşüşe dahi müsamaha gösteremeyecek kadar fazla risk almışlar. Borsadaki hisse senetleri üzerine yazılan opsiyonların primlerinden hesaplanan VIX (volatilite endeksi) üzerinden sürekli işlem yapan bu fonlar hisse senetleri yükselip / oynaklık rekor düşük seviyede seyredince sorun yaşamadılar. Ne var ki borsa endeksi kendini yavaşça yükselen faizlere ayarlamaya başlayınca alınan riskin aşırı ya da yanlış fiyatla alındığını öğrendik.
VIX böylece 1 günde neredeyse 3 katına çıkarak 40 değerini aldı ve bu noktada satmak zorunda kalanların mecburi satışlarıyla hisse senetleri çöktü. Satışlar yaşanırken,
* Emtiaya satış gelmemesi
* Altın gibi güvenli limanlara para girmesi
* Alman, ABD hazine kağıtlarına para girmesi
* Gelişen ülke varlıklarında satışlar olmaması
(...) bana, bunun bir ABD riski olduğunu ve VIX kaynaklı pozisyonlar temizleninceye kadar satışların süreceğini anlatıyor. Dikkatinizi çekerim, sebep enflasyon beklentileri değil. Öyle olsaydı bonolar da aynı oranda satılmalıydı.
Pozisyon ayarlaması nerede biter? Bilmek güç ancak katastrofik boyutlara varmamış olacağı ve bu hafta içinde her şeyin olup biteceği fikrindeyim.
SONUÇ YERİNE
Piyasa paniğinin kısa süreceğini ve küresel büyüme temasının dümene geçeceğine inanıyorum. Piyasa da böyle inanıyor olmalı ki fiyatlamalar bunu doğruluyor. Burada tek ve ana risk 'satılmak zorunda olan' ne kadar pozisyon var? Bunu bilmek güç. Bu konuda anlamlı bir rapor da göremedim. Satılması gerekenler belki bugün bitti, belki bu hafta bitecek...
Buradan çıkan mesajı ise doğru tahlil etmek gerekiyor. Demek ki artık her gelen habere karşı kalkanını kuşanmış bir varlık sınıfı olarak hisse senetlerini görmeyeceğiz. Bu, hisseler yükselmez demek değil ancak bizim tabirle artık 'şerbetli değiller'. Bu fiyatlama bütün hisse senetlerini kapsayacak.
Son saptama da Fed için olacak. Gevşek finansal koşullar aşırı risk almayı doğurduğuna göre faizleri artırarak doğru bir iş yaptıklarını düşüneceklerdir. Diğer yandan, bu büyüme kompozisyonu dahi varlık fiyatları için yenilir yutulur değil. Bu yüzden faizleri ölçülü artırmakta ve her şeyi 'maaş artışına' bağlamamakta fayda varmış.
