Aslında Ukrayna'daki karışıklık yeni değil.. Uzun süredir ülkede huzursuzluk devam ediyor.
Hükümetin geçen yıl Kasım ayında Avrupa Birliği ile anlaşmaya imza atmak yerine Rusya ile güçlü ilişkiler kurmayı tercih etmesi, ülkede geniş çaplı protesto gösterilerine neden oldu. En şiddetlisi 19 Ocak’ta gerçekleşen; yüzlerce protestocunun yaralandığı bu gösteriler, şiddeti şimdilerde azalmış olsa da 2 aydır devam ediyor. Rusya ve Batı arasındaki gerginlik de öyle..
Kiev’deki ABD büyükelçiliğinin 22 Ocak’ta iki kişinin öldüğü şiddet olaylarına karışan bazı Ukraynalıların vizelerini iptal etmesinin ardından AB Komisyonu, AB’nin Ukrayna ile ilişkilerinin gözden geçirilmesi gerekebileceği uyarısını yaptı.Ardından Kasım ayında Ukrayna’nın imzalamaktan vazgeçtiği anlaşmayla ilgili yeni müzakere konuları askıya alındı. Rusya ekonomik yaptırımlarla Ukrayna'yı tehdit etti.
Masaya konan Kırım kartı,sürece bambaşka bir boyut getirdi..

Teskere etkisi ağır oldu

Rusya Parlementosu'nda Rus Ordusu'nun Kırım'a girmesine izin veren tezkerenin çıkması ve asker sevkiyatının hızlanmasının ardından Batı ülkeleri ve örgütleri sert tepki gösterdi. Rusya geri adım atmazken, Ukrayna seferberlik ilan etti.
Tezkerenin ardından ilk işlem gününde Ruble, Rusya Merkez Bankası'nın 17 aydır değiştirmediği faizi değişitirip 5,50'den 7'ye çıkarmasına rağmen dolar ve Euro karşısında tarihi düşük seviyelere (37, 50.99) geriledi. Rus Borsası Kasım 2008'den bu yana en düşük seviyeleri gördü. Micex endeksi cuma kapanışından pazartesi kapanışına 58,4 milyar dolar geriledi.

Ukrayna'daki gerginlik Rusya ekonomisindeki dinamikleri alt üst ederken global piyasalara da olumsuz etki yaptı. Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde hisse senetlerinde sert satışlar yaşandı. Gelişen ülkelerde de endekslerin neredeyse tamamında düşüş görüldü. Romanya, Polonya ve Macaristan'da kayıplar yüzde 3.3'ü aştı.
BIST-100 günü yüzde 2,2 kayıpla 61 bin 189 puandan, 2012 temmuz ayından bu yana en düşük seviyeden kapadı. Lira dolar karşısında kayıplarını sürdürdü.

Şimdi ne olacak?

DEİK Türk Rus İş Konseyi Onursal Başkanı Turgut Gür, Akıllı Para'ya yaptığı açıklamada “Rusya vazgeçmeyecektir” dedi ve şu değerlendirmeyi yaptı:
“Sovyetler Birliği dağılıp Rusya kendi hinterlandındaki yükleri attı ve bir süper güç oldu. Rusya'nın bugün vazgeçmeyecekleri var. Bunlardan biri de Karadeniz. Burada 1950'lerde kurduğu deniz üssü Rusya için önemli. Ayrıca bölgede ağırlık Rus nüfusta. ABD ya da AB ne yaparsa yapsın Rusya Karadeniz'den vazgeçmez. Bu noktada Kırım'ın bağımsızlığı ve huzuru önemli. Meselenin bir an önce çözülmesi için Rusya ve Ukrayna arasındaki ekonomik işbirliğinin yeniden gözden geçirilmesi,doğalgaz anlaşmalarının yenilenmesine bağlı.”

Piyasada ise farklı görüşler var. Londra'da Toronto Dominion'dan Süha Yaygın, “Senaryomuz Rusya ve Batı arasındaki gerginliğin yakında çözüleceği yönünde. Rusya sakin duruyor. Aynı durum ABD tarafında olsaydı bölgeye çoktan girmiş ve kontrolü eline almış olurdu. Rusya bunu yapmadı. Çıkarlarını korumaya çalışıyor. Yakında anlaşacaklardır” diye konuşuyor.

Ukrayna gerginliğinin global piyasalara etkisini Akıllı Para'ya değerlendiren Yaygın, “tezkere etkisi”nin de sınırlı olduğu görüşünde. Şu anda piyasalarda “bekle ve gör” havasının hakim olduğunu söyleyen trader, “Süreç uzayabilir. Sorun değil. Ancak iş büyürse, panik işte o zaman artar” diye ekliyor.

Yeni enerji hesapları

Önce kurlarda volatiliteyi tetikleyen Ukrayna gerginliği, savaş ihtimaliyle birlikte petrol fiyatları tarafında etkisini gösteriyor. Brent petrol haftanın ilk işlem gününde yüzde 2,8 artış gösterdi. 28 Ağustos'tan bu yana en yüksek günlük artışı yaşadı. Turcas CEO'su Batu Aksoy petrol fiyatlarında yaşanan yükselişin geçici olduğunu söylüyor.
“Dünyada petrol fiyatlarını yukarı doğru iten bir global büyüme yaşamıyoruz. Bu nedenle şu anki hareket konjonktürel ve kısa vadeli. Gerçekçi olan, mevcut global büyüme beklentisiyle paralel olarak 80-100 dolar bandıdır” diyor.

Aksoy, yeni dönemde artık doğalgaz fiyatlarıyla petrol fiyatlarının birbirinden ayrışan bir trend içerisine girdiğine de dikkat çekiyor ve ekliyor:
“Halen Rusya, Türkiye ve Avrupa'nın ana tedarikçisi konumunda. Bu nedenle kısa vadede doğalgaz fiyatlarındaki artışta petrol fiyatlarının etkisi olabilir ama dünyada doğalgaz fiyatlarıyla petrol fiyatları özellikle ABD'de kaya gazının keşfiyle sanayi reformundan sonra ayrışmaya başladı. Doğalgaz kontratları ile petrol kontratları birbirinden ayrıldı. Şu anda doğalgazı elektrik üretiminde ve sanayide kullanıyoruz, petrolü akaryakıtta. Bu orta ve uzun vadede tabloyu değştirecek önemli bir ayrışma.”

Sadece Ukrayna gerginliği değil, paranın yeniden gelişmiş ülkelere geri gidiyor olması, FED'in tahvil alım programını azaltmaya başlaması, jeopolitik bölgesel riskler enerji politikalarında köklü değişikliklere sebep oluyor. Batu Aksoy enerji sektörüne kısa değil, uzun vadeli bakmak gerektiğini söylüyor ve şöyle devam ediyor:

“2014 geçtiğimiz yıl gibi olacak. Yatırımı başlayan projeler tamamlanacak ve devreye girecek. Ancak bu yıl yeni proje kapamalarının çok fazla olmasını beklemiyorum. Özelleştirmelerde de bir erteleme olabilir. Enerji sektörü yatırımcı bir sektör. Bugün kur farkından zarar yazsa da uzun vadede kendini hedge edecektir. Önemli olan tüm sektörün liberalizasyonunun sağlanması ve fiyatlamanın maliyet bazlı hale gelmesidir. Ayrıca enerji arzını çeşitlendirebilirsek bir merkez haline gelip tüketimden gelen gücümüzü maliyet avantajına dönüştürebiliriz.”

Turcas'ın planı

Akıllı Para'ya konuşan Batu Aksoy, Turcas'ın bu tabloda yatırımlarına devam ettiğini, gelecek 5 yılda mevcut yatırımları 1,5-2 kat artıracağını söyledi. Aksoy, Turcas'ın yeni dönem plan ve hedeflerini şöyle özetledi:

“Akaryakıt dağıtımında piyasanın üzerinde büyüme bekliyoruz. Elektrik üretim tarafında geçen yıl devreye aldığımız Denizli'deki 775 megavat kurulu gücündeki santralimiz devreye girdi. Socar ile ortak rafineri yatırım projemiz var. Proje finansmanını kapatmak üzereyiz. 2018 başında devreye girecek. Kısa vadede yenilenebilir tarafta portföyü çeşitlendirmek hedefindeyiz. İlk adımı jeptermal ile attık. Aydın ve Denizli'deki arama ruhsatlarımıza Manisa'yı da ekleyeceğiz. Shell-Turcas tarafında da yeni bayilerle organik büyümeye devam ediyoruz. Temettü konusunda Genel Kurul'da görüştükten sonra, yani yaklaşık 1 ay sonra açıklama yapacağız.”