Haziran sonunda 113.2 dolar seviyelerinden işlem gören brent petrolün fiyatı, o tarihten bu yana yüzde 60'a varan düşüş gördü. Düşüş devam ediyor. Bu hafta içinde 46 doların altını gördük, artık "40 doları görür mü" diye soruyoruz. 40-45 dolarların dip olduğunu söyleyenler hesapları gözden geçiriyor. Pekçok kurum kısa vadeli fiyat beklentilerini aşağı çekiyor.

Petrol fiyatlarındaki düşüşün etkilerini BloombergHT ekranlarında her açıdan değerlendiriyoruz. İşin arz ve talepten siyasi boyutuna kadar her yönünü tartışıyoruz.

Ne taraftan bakarsanınz bakın, bugün Türkiye, petroldeki düşüşten en olumlu etkilenen ülkeler arasında. Cari açıktan enflasyona makro göstergeler için de TL'den hisse senetlerine para piyasaları için de pozitif etkisini görüyoruz.

Piyasa Hattı'nda bu hafta Borsadaki hikayeye geniş yer verdim. Biliyorsunuz petroldeki düşüş endeksi yukarıya taşıdı. Endeksle birlikte pekçok hisse senedi de olumlu etkilendi. Ancak özellikle bazı sektör ve şirketler tarafındaki etki daha da dikkat çekici oldu. Örneğin dolaylı yoldan bankacılık ve GYO, doğrudan enerji ve havacılık, gübre, cam, çimento sektörleri önemli primler yaptı. Analistleri davet edip bu sektörleri masaya yatırdım. Primlerin ne kadar petroldeki düşüşten kaynaklı olduğunu, yeni dönemin ne getireceğini, pozitif etkinin ne kadar daha devam edeceğini, olası bir yeniden yukarı yönlü harekette nasıl pozisyon alınabileceğini soordum.
Uzmanların tavsiyeleri şöyle:

-Demirçelik'te hala potansiyel var

Brent petrol 115 dolar olduğundan bu yana geçen sürede Ereğli ve Kardemir önemli primler yaptı. Geçen hafta Cuma kapanışında, petrolün 115 dolar olduğu döneme göre birinin primi yüzde 20, diğerinin yüzde 25 düzeyindeydi. Aynı dönemde BIST'teki prim yüzde 10 düzeyinde. Turkish Yatırım Araştırma Müdürü Baki Atılal, demirçelik sektöründeki primleri sadece düşen petrol fiyatına bağlamıyor. Demircevheri ve hurda fiyatlarına işaret eden Atılal, "Demir cevheri fiyatları çok hızlı düştü. Yaklaşık yüzde 40'lık bir düşüş oldu Entegre tesise sahip hem Ereğli hem Kardemir bundan çok olumlu etkilendi. Çelik fiyatlarındaki düşüş yüzde 3'te kaldı ve şirketler bu tabloyu hemen kar marjlarına yansıttı" diyor.

Baki Atılal yeni dönemde özellikle elektrik ve doğalgaz fiyatlarını yakından izlemek gerektiğini söylüyor. Fiyatlar düşerse tablonun demirçelik sektörü açısından çok daha iyi olabileceğini söylüyor ve ekliyor:
"Diğer yandan nakliye fiyatları çok yüksek. Demiryolu ve limanlar yaygınlaşırsa daha rahat ihracat yapılabilecek. Şu anda ihracat pahalı olduğundan tamamıyla yurtiçine yönelinmiş durumda. Suriye karşık, Rusya karışık . Bu nedenle de petrol fiyatlarındaki düşüşten demirçelik sektörü yüzde 100 olumlu yararlanamıyor."

ALB Menkul Değerler'den Yeliz Karabulut, değerlemelere bakıldığında demirçelik sektöründe biraz daha potansiyel olduğu görüşünde. Karabulut, "Enerji maliyetlerinin ilk çeyrekte yoğun bir etkisini göreceğiz" diyor ve ekliyor:
"Diğer yandan demirçeliğe talebin nasıl olacağı da önemli.Bu yıl içinde kar marjlarında yukarı yönlü hareketler olsa bile fiyatlardaki hareketler etkili olacak. Bununla birlikte brüt kar marjları yataya dönebilir diye düşünüyorum.  Ama şu anki hareket de özellikle karlılık bakımından yukarı yönlü destekleyecektir. 2015 değerlemelerimizde Ereğli için yüzde 3 potansiyel verdik. Kardemir'de ise yüzde 48 gibi bir potansiyel görüyoruz."

Yeni dönemde ayrıca Avrupa Merkez Bankası'nın para politikasına ve Çin'in büyümesine yakından bakmak gerekiyor. Baki Atılal, "AMB'nin programı çalışır, Çin yeni büyüme paketi açıklarsa, bundan en çok demirçelik sektörü yarar görür" diyor.

-Çimento'da fiyatlama tamam

Uzmanlar çimento sektöründe petrol fiyatındaki düşüşün fiyatlamaların içerisinde olduğu görüşünde. Akçansa, Çimsa gibi şirketler yıl boyunca güzel bir performans gösterdi. Çimentoda yüzde 65 oranında bir enerji maliyeti var. Bu maliyerin yüzde 40'ı yakıt, yüzde 25'i elektrikten geliyor. Kur etkisi, vergi etkisi eklenince aslında petroldeki düşüşün maliyetlere çok da pozitif yansımadığı görülüyor. Yılın genelinde brüt kar marjlarındaki yukarı yönlü harekete işaret eden Baki Atılal, "Karlılıkta artış var. Ancak çimento sektörü lokal bir iş yapıyor. Önce içeriye sonra dışarıya satıyor. Böylece karlılık korunuyor. Içerde talep varsa karlılık daha yüksek oluyor." diyor.

Çimento sektörünün bir numaralı girdisi petrol değil; petrokok, linyit, taş kömürü önde geliyor. Petrol ve doğalgaz 4'üncü sırada . Diğer yandan petroldeki düşüş navlun fiyatlarını etkiliyor.
Yeliz Karabulut, çimento için değerlemeler açısından yeni dönemde çok ciddi bir performans beklemediklerini söylüyor. Çimento şirketlerinin petroldeki düşüşü rakamlarına yansıtamadıklarını ancak elektrik fiyatarındaki artışı yansıttıklarına dikkat çekiyor.

Baki Atılal ise Tüpraş'a işaret ediyor ve şu tüyoyu veriyor:
"Tüpraş'ın yılın sonunda açılan yeni tesisisnde kaliteli sülfürik petrokok üretimi yapılacak. Dolayısıyla başta Akçansa, Çimsa ve Bolu Çimento olmak üzere bu bölgedeki şirketlerde maliyetler aşağı inecek ve bu şirketler bir adım önde olacak."

-Havacılıkta "uçuş" sürecek

Havacılık sektörü 2014'te borsanın en gözde sektörleri arasında yer aldı. Yıl sonu performanslarına bakıldığında hem THY, Pegasus ve TAV'a ayrı ayrı bakıldığında hem havacılık endeksi karşılaştırıldığında Avrupa'dan da gelişen ülkelerden de yüksek performanslar görüyoruz.

Petrol fiyatlarının düşmesi havacılık sektörü şirketlerine borsada inanılmaz bir alım getirdi. Yüzde 50'nin üzerinde artan bir performans gördük. Gedik Yatırım Araştırma Uzmanı Emin Tay, "Bilançolara dönüp bakınca havacılık sektöründe akaryakıt giderlerinin toplam giderlerin yüzde 49'ı düzeyinde. Dolayısıyla petrol fiyatlarındaki harekete en hassas sektör havacılık" diyor.

Petrol fiyatlarının düşüş aslında geçtiğimiz Temmuz'da başladı ama hisse senetlerine etkisi Ekim-Kasım döneminde görüldü. Emin Tay, bu düşüşün şu anda fiyatların içinde önemli ölçüde yer aldığına işaret ediyor. 2015 içerisinde petroldeki düşüşün havacılık şirketlerine ortalama olarak yansıyacağını söylüyor ve ekliyor: "Petrol fiyatında 120'lerden 50'lere düşüş 2015'e direkt olarak yüzde 50 düşüş olarak değil ortalama yansıyacak. 2015'te petrol fiyatı bu seviyelerde 45-50'lerde giderse bu yılın bilançolarına tamamen yüzde 50 olarak yansır, bu da daha iyi karlar görememiz anlamına gelir."

Peki petrolde yükseliş olursa ne olur? Integral Menkul Değerler Araştırma Direktörü Tuncay Turşucu,  yeniden yukarı tepkiler oluşabileceğini söylüyor. Turşucu, "Yıl içerisinde 70-80'e gider ve orada kalırsa etki de sınırlı olacaktır. Ancak bu yıl yine de hem net kar hem faaliyet karı anlamında oldukça olumlu rakamlar alacağız. Havacılıkta maliyet hesdabında su bile önemli" diye konuşuyor.

Petrolde olası bir yükselişte, başlangıçta satışların geleceğini ama sınırlı olacağını Emin Tay da teyid ediyor. Şirketler özelindeyse şu notu düşüyor: "Pegasus'ta yüzde 60, THY'de yüzde 40 hedging var. Yani 10 dolarlık yükseliş THY için 4 dolar, Pegasus için 6 dolar kayıp anlamına geliyor."

Euro'nun seyri de havacılık şirketlerinin borsa performansı açısından önemli. Havayolu şirketleri için Euro gelirlerinin çok önemli olduğuna işaret eden Tuncay Turşucu, "Euro'nun daha fazla zayıflaması negatif etki yaratabilir" diyor.

-Enerjide ayrışma var

Petrol fiyatlarındaki düşüş enerji sektörü şirketleri üzerinde farklı etkiler yaptı. Tuncay Turşucu, naftayla enerji üreten enerji şirketlerinde olumlu etkisi olduğunu söylüyor. Doğalgaz ile üretim yapanlar için ise yeni döneme bakmak gerekiyor. Turşucu, "Doğalgazda eğer Rusya'yla yapılan anlaşmalarda bir indirim olursa 2015'te bundan en çok enerji şirketleri ve cam şirketleri etkilenecektir" diye konuşuyor.

Petrolün düşüşün genel ekonomide yaratacağı etkilere de bakmak gerekiyor. Enflasyonun düşmesi faizleri aşağıya çekiyor bu da endekste yukarı ralli yaşatıyor. Piyasada oluşan bu olumlu havadan da her hisse etkileniyor. Diğer yandan petroldeki düşüş kur üzerinde de pozitif bir etki yaratıyor. Döviz borcu olan şirketlerin bu dönemdeki performansı, kurdaki düşüşten ötürü olumlu etkileniyor. Kurun düşük olması zaten ekonomide genel anlamda ılımlı etki yaratıyor. Yeni dönemde TL'deki değerlenme sürerse iç talepte de artış bekleniyor. Bu da buradan gelen ılık rüzgarı hissetmeye devam edeceğimiz anlamına geliyor.

Enerji tarafında özellikle iki hisseye yakından bakmakta fayda var: Petkim ve Tüpraş. Tuncay Turşucu, nafta fiyatlarındaki düşüşün Petkim tarafına olumsuz etki ettiğini söylüyor. Tüpraş'ta ise rafineri marjlarına dikkat çekiliyor. Turşucu, "Rafineri marjlarında yükseliş var. Bu durum stoklardan gelecek zararı dengeleyecek" diyor.

Petrol fiyatlarında düşük seyir devam ederse, endeksteki ralli sürecek, 90 binlere yolculuk devam edecek. Analistler petrolde yükselişlere ise fırsat olarak bakmak görüşünde. Ancak burada yükselişin nedeni kritik. Eğer petrolde yükseliş büyüme sonucuysa ilk negatif etkilerden sonra yıl genelinde olumlu etki yaratacağı düşünülüyor. Spekülatif yükselişler içinse herkes "aman dikkat" diyor.



Hande Demirel
hdemirel@bloomberght.com