Sevgililer Günü yaklaşırken biz de Türkiye'de süs bitkileri sektörünün durumunu merak ettik ve bir göz atalım istedik.
Ortaya da oldukça ilginç rakamlar ve tablo çıktı.
Süs bitkileri dendiği zaman aslında geniş bir alanı kapsıyor.
Bu grup, kesme çiçekler, iç mekan süs bitkileri, dış mekan süs bitkileri ve çiçek soğanlarından (geofitler) oluşuyor.
Orta Anadolu Süs Bitkileri ve Mamulleri İhracatçıları Birliği verilerine göre dünyada süs bitkileri sektörü toplam 38 milyar dolarlık bir ticaret hacmine sahip.
Dünya süs bitkileri sektöründe 20 milyar dolar ihracat, 18 milyar dolarlık ithalat yapılıyor.
Hollanda'nın sadece kesme çiçekte ulaştığı yıllık ihracat hacmi 4,5 milyar doları aşıyor.
Bu pastadan Türkiye'nin aldığı payı merak edenlere hemen yanıt verelim: Binde 4 seviyelerinde.
Toplam pazar büyüklüğüne baktığımızda aldığımız pay tabir yerindeyse devede kulak bile değil.
Yıllık süs bitkisi ihracatımız 81 milyon dolar, ithalatımız ise 87 milyon dolar düzeyinde. Bu haliyle Türkiye, dünya toplam süs bitkileri ihracatında 23'üncü sırada yer alıyor.
Bu arada ithal ettiğimiz birçok süs bitkisi ürünü Türkiye'de rahatlıkla yetiştirilebilir. Sonuçta Anadolu toprakları üç farklı floranın kesiştiği şanslı bir coğrafyada bulunuyor.
Türkiye, hem Avrupa-Sibirya Bölgesi hem Akdeniz hem de İran-Turan Bölgesi'nin flora özelliklerini taşıyor.
Coğrafi konum, iklim şartları ve iş gücü gibi avantajlara sahip olan Türkiye, aynı zamanda endemik çiçek çeşitleri açısından da büyük bir zenginliğe sahip.
Avrupa kıtasının tamamında yaklaşık 12 bin farklı bitki türü yetişirken, Türkiye'nin tek başına flora çeşitliliği 11 bin 500 civarında. Ve bunun 3 binden fazlası endemik tür.
Ama gelgelelim bu zenginliğimizi bir türlü katma değer yaratarak dövize tahvil edemiyoruz.
Bunun nedenleri arasında da üretimde plansızlık, dünya pazarlarına yönelik satış kalitesi, standardı ve rekabetçilikte yaşadığımız sorunlar yatıyor.
Bu yüzden de burnumuzun dibindeki Rusya ya da hemen yakınımızdaki Körfez ülkelerinin süs bitkileri talebinin büyük kısmını maalesef Türkiye değil daha uzaktaki Hollanda, İtalya gibi ülkeler karşılıyor.
SÜS BİTKİLERİNDE LİDER HOLLANDA
Dünyada kesme çiçek başta olmak üzere süs bitkileri ihracatı gerçekleştiren ülkelere baktığımızda ilk sırada Hollanda geliyor. İhracat pazarında diğer ana oyuncular arasında Kolombiya, Ekvador, Kenya, Etiyopya, Almanya ve İtalya gibi ülkeler var.
Ama burada bir noktaya dikkat çekmekte fayda var.
Afrika ülkelerinin ihracat listesinde önde yer almasının sebeplerinden birisi başta Hollanda olmak üzere Avrupa ülkelerinin Afrika topraklarını üretim açısından arka bahçe, ihracat pazarına ulaşım açısından da bir üs olarak kullanmasından geçiyor.
Yani işin özü süs bitkileri pazarının ana hakimi Avrupa ülkeleri..
Peki Türkiye bu işten nasıl daha fazla para kazanır?
Hollanda, İtalya gibi bu alanda önemli pay edinen ülkelere bakıldığında özet ifadeyle şu sonuç çıkıyor: Bu işten para kazanmak için üreticinin planlı, verimli ve kaliteli bir üretim modeli oluşturabilmesi gerekli. Bunun yolu da etkin şekilde örgütlenmesinden geçiyor.
SÜS BİTKİLERİ SEKTÖRÜNÜN YAPISAL SORUNLARI
Ama bizde tıpkı diğer alanlarda olduğu gibi süs bitkileri sektörünün de bazı yapısal sorunları var.
O yüzden sektörün öncelikli sıkıntılarına da maddeler halinde değinmekte fayda var.
* Arazi kullanımı ve mülkiyeti yetersizliği
Sektörün sürdürülebilir büyümesinin önündeki en önemli engel olarak arazi kullanımı ve mülkiyeti yetersizliği gösteriliyor. Çünkü sektörde faaliyet gösteren üretici ve ihracatçıların yüzde 37'si hiçbir arazi mülkiyeti olmadan, yüzde 83'ü özel şahıslardan kiraladıkları ve sadece yüzde 7'si kamudan kiraladıkları araziler üzerinde çalışıyor. Son yıllarda iç tüketim hızla artmış ve kişi başına 1 dolardan 5 dolara çıkmış ancak sektörün büyümesi buna cevap veremediği için ithalat patlamış durumda. O yüzden sektör, uygun hazine/kamu arazilerinin öncelikli ve uzun süreli olarak sektör üreticilerine ve ihracatçılarına kiralanmasını istiyor. Sektörel faaliyetlerde kullanılmak üzere arazi satın almalarıyla ilgili, yatırım projelerine finansman teşviki bekleniyor.
* Organize tarım bölgelerinin oluşturulması
Sektör temsilcileri, üretici ile ihracatçıları bir araya getirecek bir 'Organize Tarım Bölgesi' kurulması gerektiğini dile getiriyor. Organize Tarım Bölgeleri ile üretim maliyetlerinin azaltılması, pazarlamanın geliştirilmesi, verimlilik ve kalitenin artırılması hedefleniyor.
* Sektörün tarımsal destek ve teşviklere erişememesi
Süs bitkileri sektörü temsilcileri genel ve yaygın olarak tarımsal destek ve teşviklere hiçbir şekilde erişemediklerini belirtiyor. Sektörün yüzde 70’inden fazlası hiçbir girdi desteğine erişemezken, yüzde 84’ünden fazlası hiçbir yatırım teşviğine erişemiyor. Bu erişemezliğin en büyük nedeni olarak süs bitkileri sektöründeki faaliyetlerin niteliğine ve doğasına uygun olmayan destek ve teşvik mevzuatının var olması gösteriliyor. Sektörün, mevcut durumdaki erişim engelleri ortadan kaldırıldığında, 160-240 milyon dolarlık ihracatı gerçekleştirme gücüne sahip olduğu ve iç talepteki ithalat yoğunluğunun da azalacağı belirtiliyor.
* Enerji maliyetlerinin yüksekliği
Üretimde ısıtma ve soğutma için kullanılan enerji maliyetlerinin çok yüksek olması büyük sorun. İhracata yönelik süs bitkileri üretiminde, ısıtma ve soğutma için ağırlıklı olarak elektrik, kömür, mazot kullanılıyor. B yüzden, enerji maliyetlerine ilişkin var olan teşviklerin kullanılabilir hale getirilmesi isteniyor.
* Süs bitkileri sektöründe fidelerde KDV oranının yüksekliği
Sektör, süs bitkileri ürünlerine yönelik KDV oranlarının rakip ülkelerle rekabet edebilir seviyeye indirilmesi isteniyor. Özellikle fidelerin KDV oranlarının yüzde 1'e indirilmesinin üretimi teşvik edeceği belirtiliyor. Böylece sektördeki kayıtdışılığın da önüne geçilebileceği vurgulanıyor.
Toplam 25 bin kişiye doğrudan istihdam sağlayan, dolaylı yoldan 300 bin insanımıza iş alanı yaratan süs bitkileri sektörü, Türkiye tarımı ve ekonomisi açısından çok ciddi bir potansiyel barındırıyor.
İrfan Donat
Bloomberg HT Tarım Editörü
