Uluslararası gıda ve içecek şirketi PepsiCo, tarım sektörünü çok yakından ilgilendiren önemli bir çalışmaya imza attı.

Şirket, kırsala yönelik “Yeni Nesil Tarımcılarda Çiftçilik Algısı ve Motivasyon Unsurlarını Belirleme” adlı bir araştırma gerçekleştirdi.

Amaç, genç neslin tarım ve çiftçilik algısını ve çiftçilik yapma motivasyonunun önündeki bariyerleri tespit etmek ve Türkiye’de çiftçiliği teşvik edecek, tarım faaliyetlerinin iyileştirilmesine kaynaklık edecek bulgulara ulaşmak.

Şirket, söz konusu araştırma kapsamında Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu, Ege ve Güney Marmara Bölgeleri’nde yaşayan, bahçede 20 dekar, tarlada 10 dekar üzeri mısır, patates ve meyve üretimi yapan çiftçi ailelerinin 16-24 yaş arası çocuklarının yanı sıra, üniversitelerde tarım ile ilgili bölümlerde eğitim gören, 3’üncü ve 4’üncü sınıf lisans öğrencileri ve son sınıf ön lisans öğrencileri ile görüşme yaptı.

Araştırma kapsamında 400'ü çiftçi çocuğu, 400'ü de tarım ile ilgili bölümlerde eğitim gören öğrenciler olmak üzere toplam 800 yüz yüze görüşme gerçekleştirildi.

Araştırmada öne çıkan ilginç sonuçlar var:

*** Araştırmaya göre gençlerin yüzde 65,5 gibi büyük bir çoğunluğu çiftçilik yapma konusunda kararsız.

*** Kararsızlardan geriye kalan ve çiftçilikle uğraşmayı düşünenlerin oranı yüzde 34,5. Bu kesimin ise çiftçilik mesleğini yapmak istemelerindeki en önemli unsur yüzde 32,3 ile tarımı seviyor olmaları. Yüzde 23’lük kesim çalışabilecekleri başka alan olmadığından ötürü, yüzde 22’si ise aile mesleği olduğu için çiftçiliği meslek olarak düşünüyor.

*** Çiftçilik mesleğini tercih etmeyeceğini ifade edenlerin oranı yüzde 28,2 seviyesinde. Bunun da kendi içindeki dağılımına baktığımızda yüzde 10,5’i çiftçiliği ‘yorucu/meşakkatli bir iş’ olarak görmesi. Çiftçilik yapmak istemeyenlerin yüzde 10’u gerekçe olarak ‘yetersiz gelir’i göstermiş. ‘Sosyal olmayan bir iş’, ‘itibarsız bir iş’ ve ‘köyde yaşamayı istememe’ gerekçesiyle çiftçilik mesleğini yapmak istemeyenlerin oranı ise toplamda yüzde 12,8’i buluyor.

*** Ailelerin çoğunluğu, çiftçilik ile ilgili imkanlara sahip olmaları ve çocuklarının bu mesleğe daha hazır olmaları dolayısıyla çocuklarının bu mesleği yapmasını istiyor. Her 10 aileden 6’sı, çocuklarının çiftçilik mesleğiyle uğraşması konusunda istekli.

*** Her 10 aileden 4’ü ise çocuklarına kendi meslekleri olan çiftçiliği önermiyor. Başlıca gerekçe olarak da ‘çiftçiliğin yorucu bir iş olması’, ‘yetersiz gelir sağlaması’, ‘itibarsız ve sosyal olmayan bir iş olması’, ‘yeterli toprağın olmaması’ ve ‘toprak verimliğinin düşük olması’ gösteriliyor. 

*** Yine bu gençlerin çiftçiliği tercih etmesi için en önemli motivasyon unsurları yüzde 7,8 ile teşviklerin ve desteklerin arttırılması olarak ortaya çıkıyor; bu bağlamda maddi beklentiler dikkat çekiyor.

*** Satış garantisi gibi gelirde artışa sebep olacak unsurlar, çiftçilik mesleğini tercih etmek için en önemli motivasyonlar olarak öne çıkıyor.

*** Gençler, ülkemizde çiftçilikle ilgili yaşanan en büyük sorunu ileri teknolojilerin yeteri kadar kullanılmaması olarak görüyor. Diğer sorunlar arasında pazarlamada problem yaşanması, ürünlerde katma değer oluşturulamaması, devlet/çiftçi kooperatifleri ile işbirliği yapılamaması, finansal planlama eksikliği, yeni ve farklı ürün yetiştirmenin bilinmemesi, ve verimi artırmadaki yollarının bilinmemesi gösteriliyor.

*** Gençler, üretim ile ilgili konularda satış ve kazanç arttırmaya yönelik konulara göre daha bilgili olduklarını ifade ediyor.

*** Gençler, ileri teknoloji kullanma (%34.8), verimliliği arttırma (%32.8) ve üretim çeşitliliği sağlama (%25.9) konularında ailelerinden daha iyi olabileceklerini düşünüyor.

*** Gençlerin ideal bir meslekten beklentilerinin önem derecesi ve çiftçilik mesleğinin bu özellikleri ne derece karşıladığı sorgulandığında, sosyal meslek olma, yorucu olmama ve bilimsel yöntemlerin kullanılması beklentisinin yüksek olduğu fakat çiftçiliğin bu beklentiyi karşılayamadığı anlaşılıyor.

*** Her 10 gençten 7’si, çiftçiliğin hem çiftçi çocukları hem de üniversitelerin ilgili bölümlerinde okuyan gençler için uygun olduğunu düşünüyor. Çiftçilik mesleğinin tarımla ilgili bölümlerde okuyan gençlere uygunluğu (%77,9), çiftçi çocuklarına (%72,2) göre biraz daha yüksek olarak değerlendiriliyor. Gençler, başka alternatiflerin olması durumunda dahi, çiftçilik ile ilgili gençlerin bu mesleği yapması gerektiğini düşünüyor.

*** Gelecekte çiftçiliğin teknoloji kullanımı ile daha iyiye gidebileceği de ulaşılan bulgular arasında. Gelecekte çiftçiliğin daha zorlaşacağını düşünenler ise bu durumun başlıca sebebini doğal koşulların bozulması olarak işaret ediyor.

*** Çiftçilik, gençlerin ideal meslekten beklentilerinin yüzde 20 gerisinde kalıyor.

Araştırmadan çıkan sonuçlara göre:

*** Çiftçiliğin geleceği teknolojide görülüyor.

*** Teknolojinin hem çiftçiliğin itibarlı bir meslek olarak konumlanmasına hem de gelire etkisi olacağı düşünülüyor.

*** Katma değerli ürün üretme konusunda bilgisizlik ve yetersizlik hissi söz konusu.

*** Çiftçilik yorucu ve meşakkatli bir iş olarak görülüyor.

Araştırmanın sonuçları ortada… Fazla söze gerek yok...

Bizim yukarıda özetini paylaştığımız araştırma sonucuna göre kırsalda yaşayan ailelerin yüzde 40’ı çocuklarının çiftçilik ile uğraşmasını istemiyor.

Bugünün mevcut üretim koşulları, artan belirsizlik ve tarımsal piyasalardaki istikrarsızlık yüzünden aileler bu işten koparken, çocuklarının da başka alanlara yönelmesini istiyor. Tabir yerindeyse “kendilerini kurtarmalarını” istiyor.

Türkiye’de en çok tartışılan, belirsizliği yüksek ve 7’den 77’ye kadar herkesi yakından ilgilendiren tarım sektörü ile ilgili çok fazla detaylı kamuoyu araştırması yapıldığını düşünmüyoruz. En azından kamuoyu ile paylaşılan araştırmaların çok sınırlı sayıda olduğunu biliyoruz.

Halbuki uygulanan tarım politikalarının kırsaldaki ekonomik, sosyolojik ve politik etkilerini, yansımalarını doğru okuyabilmek adına çiftçi ailelerin, gençlerin nabzını tutacak bu tür araştırmalara daha fazla ihtiyaç var.

Keşke PepsiCo gibi uluslararası bir şirketin yaptığı bu çalışmaya benzer araştırmaları STK’lar, üniversiteler, kamu ve sektörün diğer paydaşları da zaman zaman yapsa ve sonuçlarını kamuoyu ile paylaşabilse.

İrfan Donat

Bloomberg HT Tarım Editörü

idonat@bloomberght.com