Dünyadaki örnekler, ''AAA'' kredi notunu kaybetmenin kolay, kazanmanın ise zor olduğunu gösteriyor.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları tarafından ''AAA'' olan uzun vadeli kredi notları düşürülen ülkelerin bu notu tekrar elde etmeleri için en az 10 yıl çaba göstermeleri gerekiyor.
Standard and Poor's'un ABD'nin, ''politik risk ve bütçe açığı''nı gerekçe göstererek 1941'den bu yana ''AAA'' olan yabancı para cinsinden uzun vadeli kredi notunu geçen yıl Ağustos'ta ''AA ''ya çekmesiyle başlayan tartışmalar, S&P'nin geçen ay aralarında Fransa ve Avusturya'nın da bulunduğu Avro Bölgesi'ne üye 9 ülkenin uzun vadeli kredi notlarını düşürmesiyle tekrar gündeme geldi.
Moody's'in dün Euro Bölgesi'ne üye 6 ülkenin uzun vadeli kredi notunu düşürüp, İngiltere, Avusturya ve Fransa'nın ''AAA'' olan uzun vadeli kredi not görünümlerini olası bir indirim için ''negatif'' izlemeye aldığını açıklamasıyla tartışmalar yeniden alevlendi.
Uzmanlar, söz konusu ülkelerin bir daha bu notu kazanmalarının ''olası'' ancak ''zor'' olduğunu ve en az 10 yıl süreceğini belirtiyor.
Kanada, Avustralya ve İskandinav ülkelerinde olduğu gibi dünyadaki örnekler bu değerlendirmeyi doğruluyor.
Avrupa'da 1990'lı yıllarda ''AAA'' kredi notunu kaybeden 3 İskandinav ülkesi, yaklaşık 10 yıl süren kamu maliyelerini sıkılaştırma çabaları sonucu bu nota yeniden kavuştu. Danimarka 2001, Finlandiya 2002, İsveç ise 2004 yılında tekrar ''AAA'' ile derecelendirilmeyi başardı.
Bir başka örnek ise Kanada. Standard and Poor's tarafından 1992 yılında yabancı para cinsinden ''AAA'' olan uzun vadeli kredi notu düşürülen Kanada, bu notu tekrar kazanmak için 2002 yılını bekledi.
Avustralya'nın yabancı para cinsinden ''AAA'' olan uzun vadeli kredi notu da S&P tarafından 1986 yılında düşürüldü, ülkenin bu nota tekrar dönebilmesi ise 17 yıl sürdü. Kuruluş, Avustralya'nın kredi notunu 2003 yılında ''AAA''ya yükseltirken, ülkenin bu süre içinde sıkı bir bütçe disiplini oluşturduğunu, dolar cinsi borç miktarını 1997 yılından itibaren durdurmayı başardığını ispatlaması gerekti.
Bu süreçte, ekonominin dönüşümü, finansal sistemin modernize edilmesi, rekabetçiliğini kaybeden pek çok sektörün liberalleştirilmesi, maden sanayinin güçlendirilmesiyle birlikte Avustralya ekonomisinde büyüme hızla arttı.
-Dünyada yalnızca 13 ülkenin notu ''AAA''
Son olarak S&P'nin geçen ay Fransa ve Avusturya'nın notunu düşürmesinin ardından üç uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P, Moody's ve Fitch'in ''AAA'' ile derecelendirdiği ülke sayısı 13'e geriledi.
Bu ülkeler, Danimarka, Hollanda, Almanya, İngiltere, İsveç, Norveç, Finlandiya, Lüksemburg, İsviçre, Avustralya, Hong Kong, Kanada ve Singapur olarak sıralanıyor.
S&P'nin not indirimine maruz kalan ABD, Fransa ve Avusturya en az iki kredi kuruluşu tarafından ''AAA'' ile derecelendirilmeye devam ediyor.
S&P, Fransa'yı 1975, ABD'yi ise 1941'den bu yana ''AAA'' ile derecelendiriyordu.
Son dönemde S&P'nin G-20 üyesi ülkeler arasında ülke notları ağırlıklı olarak yatırım yapılabilir seviye ya da üstünde değerlendirilirken, bu gruba dahil Türkiye, Endonezya ve Arjantin'in ülke notu en az bir kredi kuruluşu tarafından ''yatırım yapılamaz'' seviyede bulunuyor.
Kredi derecelendirme kuruluşlarından herhangi biri tarafından ''BBB-'' ya da ''Baa3''ün altında derecelendirilen ülkeler, ''spekülatif'' olarak değerlendiriliyor ve yatırım yapılabilir seviyenin altında kabul ediliyor.
G20 ülkelerinin üç kuruluştaki kredi notları ve kredi notlarının görünümleri şöyle:
S&P Moody's Fitch
............ ............ ............
-ABD AA negatif AAA negatif AAA negatif
-Çin AA- durağan Aa3 pozitif A durağan
-Suudi Arabistan AA- durağan Aa3 durağan AA- durağan
-Japonya AA- negatif Aa3 durağan AA negatif
-İtalya BBB negatif A3 negatif A- negatif
-Güney Kore A durağan A1 durağan A durağan
-Güney Afrika BBB durağan A3 durağan BBB durağan
-Rusya BBB durağan Baa1 durağan BBB pozitif
-Meksika BBB durağan Baa1 durağan BBB durağan
-Brezilya BBB durağan Baa2 pozitif BBB durağan
-Hindistan BBB- durağan Baa3 durağan BBB- durağan
-Türkiye BB pozitif Ba2 pozitif BB durağan
-Fransa AA negatif AAA negatif AAA negatif
-Endonezya - Baa3 durağan BBB- -
-Kredi notu nasıl veriliyor?
Kredi kuruluşları derecelendirmeyi, borçlunun anapara ve faiz yükümlülüklerini ödeme isteği ile kabiliyetinin zamanında ve tam olarak yerine getirilip getirilememesini ölçen bir araç olarak görüyor.
Derecelendirmenin en hassas konularını, ödeme isteği ve kabiliyeti olarak değerlendiren kuruluş, derecelendirmeyi tek bir işlem, kuruluş ya da ülke için yapabiliyor.
Kuruluş, ölçüm sırasında geçmişe yönelik 15-20 yıllık bir veri tabanını kullanıyor ve ''risk faktörü''nü ölçüyor.
Ülke risklerini ölçerken genelde ekonomik ve politik risk faktörlerine bakan kuruluş, temel göstergeleri ele alıyor. Kuruluşun ekonomik risk başlığı altında incelediği temel göstergeler ise ''Döviz cinsinden nakit akış düzeni, borç rasyoları, ihracatın büyümesi, ödemeler dengesi, cari işlemler dengesi, kısa vadeli sermaye akışının rezervlere oranı, rezervlerin durumu ve gelişmesi, büyüme hızı, toplam tasarruflar, kamu sektörünün mali açıkları, yatırımlar ve enflasyon'' olarak sıralanıyor.
Politik risk faktörleri olarak da ''seçim sistemi ve zamanları, dış politika gelişmeleri, demokrasinin işleyişi, siyasal partiler, iktidar-muhalefet ilişkileri, liderlerin durumu, siyasal gündemdeki riskler, koalisyonların yapısı, merkez bankasının bağımsızlık derecesi'' göz önüne alınıyor.
-Notlar ne anlama geliyor
Kredibilitesi yüksek ülkeler ya da kuruluşlar arasına girmek, ''buraya güvenle yatırım yapılabilir'' vizesini almakla eş anlamlı.
Genellikle ''AAA'' veya ''Aaa'' gibi üç tane A en güvenilir olanı, ''Baa3'' ya da ''BBB-'' olanlar ise alt derece de olsa ''güvenle yatırım yapılabilir'' anlamına geliyor.
Düşük kredibilitede olan spekülatif ülke ve kuruluşlara ''BB'' ya da ''Ba1''den ''B3'' ve ''B-''ye kadar kademe kademe not veriliyor.
AA