İran sonuçta bir Katar değil
İran, dünyanın en büyük ikinci gaz rezervine sahip olsa dahi bir Katar değil
Doğal gaz, Katar vatandaşlarını dünyanın bir nesil içindeki en zenginleri haline getirdi. İran, Katar’dan daha büyük bir yakıt rezervine sahip olmasına rağmen komşusunu yakalamakta güçlük çekebilir.
İran’ın kendi üretimi 78 milyonluk nüfusu ve sahalara verimliliği artırmak için gaz enjekte eden petrol sektörü tarafından tüketiliyor. 2.3’luk bir milyon nüfusa sahip olan Katar şu an gaz ihracatında Rusya’nın ardından ikinci sırada yer alıyor. Katar geçtiğimiz yıl gaz ihracatından 86 milyar dolar elde etti.
İran ve dünya güçlerinin iki yıldır süren görüşmelerinden ardından Salı günü bir nükleer anlaşmaya varması ile birlikte ülke üzerindeki yaptırımlar büyük ihtimalle hafifleyecek ve yatırımlar artacak. Ancak Tahran hükümeti diğer yandan her on yılda ikiye katlanan gaz talebi ile mücadele ediyor. İran dünya gazının yüzde 18’ini elinde tutuyor ancak ticaretin yüzde 1’inden azını gerçekleştiriyor.
Oxford Institute of Energy Studies doğal gaz programı yöneticisi Jonathan Stern, “Devasa bir yurtiçi talebe sahipler. Bu talebi karşılamak için üretim daha hızlı bir şekilde yükselmeli” dedi.
İran gaz ihracatı piyasalarını boğar mı?
Londra’daki Energy Aspects analistlerinden Moses Rahnama’ya göre, İran 10 yıldır net bir gaz ithalatçısı konumunda ve Güney Pars’ın (dünyanın en büyük gaz sahasının bölümü) gelişmesi beklenenden daha uzun bir zaman alacak. Rahnama, “Üretimde kayda değer bir artış en az üç yıl alır” dedi.
Gaz ihracatından elde edilen gelir, ülkenin petrol sahalarındaki baskıyı korumak için enjekte ettiği yakıttan ve petrokimya sektöründen elde ettiğinden düşük olabilir.
Energy Information Administration’a (EIA) göre gaz, İran’ın ihracat gelirlerinin 2010 yılında yüzde 4’ünden azını oluşturdu. Petrol ve kondansatları yüzde 78’ini oluşturdu.
Wood Mackenzie Ltd., yurtiçi gaz tüketiminin 2015’teki 150 milyon metre küp seviyesinden 2025 yılında 190 milyar metre küpe (6.7 trilyon kübik kadem) ulaşacağını belirtti.
İran Avrupa arzının çeşitlenmesine destek olabilir mi?
Wood Mackenzie küresel gaz araştırmaları müdürü Stephen O’Rourke, “İran’ın gaz ihracatı boru hatları inşa etmesi gerekiyor ve muhtemelen 2020’nin sonlarında sadece Türkiye’nin batısına gönderimleri artırabiliyor olacak. İran’ın ihracatının yaklaşık yüzde 90’ı şu an Türkiye’ye gidiyor” diye konuştu.
Chatham House’un Mart ayı raporuna göre İran’ın Umman, Irak ve Pakistan’a gaz gönderme planları var.
İran küresel LNG fazlasını artırır mı?
İran, sıvı doğal gaz (LNG) üretmiyor ve inşa ettiği terminalin yalnızca yüzde 50’si tamamlanmış durumda. Ülke ilk kez sıvı doğalgaz üretmeyi 2010 yılında planlamıştı. Rahnama’ya göre yaptırımların kalkması ile proje tekrar başlayabilir ancak muhtemelen 2018’e kadar başlatılmaz.
Barclays Plc analistlerine göre İran, petrokimya ve LMG projelerine harcamalarını artırabilir ve bunun piyasalara etki etmesi birkaç yıl alabilir.
Yabancı enerji şirketleri İran’a yatırım yapacak mı?
IHS Inc. ülke riskleri analisti Jamie Ingram, “Yaptırımların askıya alınması birkaç ayı bulabilir. Avrupa Birliği tarafından uygulananlar önce kalkar. ABD’nin sınırlandırmaları 2016-17’ye kadar kaldırılmayabilir. Önce Asya enerji şirketleri İran’a girecektir. Ardından Avrupalılar gelir” dedi.
Maliyeti ne olacak?
National Iranian Gas Co. uluslararası ilişkiler direktörü Azizollah Ramazani, “İran’ın gaz sektörünü yeniden inşa etmek için 100 milyar dolara ihtiyacı var. İran günlük üretimi şu anki 800 milyon metre küp seviyesinden 5 yıl içinde 1.2 milyon metre küpe getirmek istiyor” ifadelerini kullandı.
