Stiglitz: Tek para birimi için çözüm euronun bölünmesi
Joseph Stiglitz, Avrupa'da ortak para biriminin işlemesi için yapılan mevzuat değişikliklerinin ekonomik anlamda küçük olduğunu düşünüyor
Financial Times için kaleme aldığı yazıda Joseph Stiglitz, Avrupa, özellikle de euro bölgesinin 2008 krizinden bu yana iyi performans göstermediğinin tartışmasız olduğunu düşünüyor.
Ortak para biriminin refah getirmesi ve Avrupa kardeşliğini perçinlemesi bekleniyordu. Ancak, bazı ülkelerde büyük buhrandan daha büyük ekonomik bunalımlar sonrasında tam aksi gerçekleşti. Neler yapılabileceğine ilişkin soruyu devaplamak için önce başka bir soruyu cevaplamak gerekiyor: yalnış giden neydi. Kimileri politika yapıcıların bir dizi yanlış yaptığını iddia ediyor. Kemer sıkma politikalarının aşırı uygulanması ve kötü tasarlanmış yapısal reformlar bunlardan bazıları. Başka bir deyişle, başka bir yöneticiyle euronun düzeltilemeyecek bir durum yok.
Katılmıyorum. Euro bölgesinin yapısıyla alakalı daha temel sorunlar var, keza kuralları ve kurumlarıyla ilgili de. Bu sorunlar, ortak para biriminin geniş kapsamlı bir şekilde tekrar düşünülmesi gerektiğine dair beklentiyi artırabilir.
En basitinden, euronun daha doğuştan hatalı olduğu söylenebilir. İki önemli kontrol mekanizması olan faiz ve kurun ortadan kaldırılarak yerlerine bir şey konulmamasının makro düzeltmeleri zorlaştırması kaçınılmazdı. Enflasyona odaklanmakla görevlendirilmiş bir merkez bankası ve mali dengesizliklerle kısıtlanmış ülkeleri de bunlara eklersek, sonuç yüksek işsizlik ve GSYİH'nin sürekli olarak potansiyelin altında kalması olurdu. Ülkelerin kendi kontrollerinde olmayan bir para birimi cinsinden borçlanması ve ticaret açığını kontrol etmenin kolay olmamasıyla krizler de kaçınılmaz oldu.
Nominal kurların ayarlanmasının alternatigi reel kurların ayarlanması olabilir. Yunanistan fiyatları Almanya fiyatlarına göre düşüyor. Ancak Almanya'da fiyatları yükselmeye zorlayacak kurallar ortada yok ve Yunanistan'da fiyatların düşmesine neden olan sosyal ve ekonomik maliyetler oldukça büyük. Bazıları Yunanistan'da verimliliğin Almanya'dan daha hızlı büyüyeceğini ve kur ayarlamasının bu şekilde gerçekleşeceğini hayal edebilir, ancak henüz kimse bunun nasıl gerçekleştirilebileceğini bulamadı. İspanya ve Portekiz için de aynı durum geçerli. Büyük bir stratejileri bulunmayan troika, taze sütün tanımı veya somun ekmeğin boyutuyla ilgili yeni kurallar koydu. Bunlar olumlu gelişmeler miydi tartışılır, ancak bu düzenlemelerin reel kurda istenilen düzeltmeye ulaşılmasını sağlamayacağı tartışılamaz.
Euro para biriminin işlemesini sağlamak için gerekli değişiklikler ekonomik anlamda küçük. Ortak bir bankacılık sektörü birliği, ortak bir mevduat sigortası, ticaret fazlalarını azaltacak düzenlemeler, ve eurotahvili ya da benzer bir mekanizmayla borçlanmanın ortak hale getirilmesi. Para politikasının sadece enflasyona değil, istihdama, büyümeye ve istikrara daha fazla odaklanması. Öte yandan, sanayi ve diğer politikaların birlikte lider ülkelerin gerisinde kalan ülkelere yardımcı olması gerekir. En önemlisi: kemer sıkma politikalarından büyüme yönlü maliye politikalarına geçilmesi gerekir. Ancak bunlar günümüz Avrupa siyasetinin oldukça ötesinde görünüyor. Almanya hala, "Avrupa bir transfer birliği değildir" noktasında bulunuyor.
İyi para düzenlemeleri refahı garanti almayabilir, hatalı olanlar resesyon ve bunalımlara yol açabilir. Para birimleriyle ilgili düzenlemeler arasında resesyon ve ekonomik bunalımlarla en çok ilişkilendirilen düzenleme çıpa olmuştur. Kur çıpasında bir ülkenin para birimi bir diğerine sabitlenir. Ortak para birimi ekonomik ve siyasi işbirliği için ne gerekli ne de yeterli. Avrupa bu amaca ulaşmak için önemli olan ne varsa ona odaklanmalı. Ortak para biriminin sonlandırılması Avrupa projesinin sonu anlamına gelmez. Avrupa Birliği'nin diğer kurumları yerine kalacaktır. Gümrük birliği ve göçmenlik kuralları sürdürülmeye devam edilecektir.
Eurodan çıkılırken yumuşak bir geçiş olması önemli, dostça bir boşanma gerçekleşebilir. "Esnek euro" sistemine geçilebilir, mesela güçlü bir Kuzey eurosu ve daha hafif bir Güney eurosu. Tabii ki, bunların hiç biri kolay olmayacaktır. En zor sorun borç mirasıyla başa çıkmak olacaktır. Bu sorundan sıyrılmanın en kolay yolu tüm euro cinsi borçların "Güney eurosu" cinsinden yeniden tanımlanması olacaktır.