“Türkiye'de politika yapıcılar liraya istikrar kazadırmak istiyorlarsa, yatırımcı çekmek öncelikleri olmalı. TL, dolar karşısında bu yıl yaklaşık yüzde 12 değer kaybetti ve modelimiz kaybın neredeyse tamamının olumsuz algıdan kaynaklandığını işaret ediyor. Gevşek para politikası düşüşten büyük ölçüde sorumlu tutulsa da, sadece yüzde 0.1'lik kısmından sorumlu.
Yıl başından bu yana liradaki hareketi dört unsura ayırdık ve her birinin etki miktarını görmek için yüksek frekanslı veri kullandık. Olumsuz algı toplam yüzde 12'nin yüzde 11.5'ini oluştururken, güçlü ABD büyümesi yüzde 2.9, gevşek para politikası yüzde 0.1 etki etmiş. Türkiye'nin güçlü
Yukarıdaki grafikte turuncu renk ABD büyümesinden kaynaklı değer kaybını, mavi olusmzu algı kaynaklı düşüşü, pembe Türkiye'nin büyümesini, sarı para politikasındaki değişimi ve beyaz çizgide TL'nin 2018 yılıdnaki toplam düşüşünü ifade ediyor.
Olumsuz algı ve TL'nin gerilemesinde etkili diğer unsurlar
Yıl başından bu yana lira dolar karşısında yaklaşık yüzde 12 değer kaybetti. Bu neden kaynaklanıyor?
Bizim modelimize göre söz konusu kaybın büyük kısmı için olumsuz algının neden olduğu sermaye kaçışı sorumlu tutulabilir. Olumsuz algı yüzde 12'lik toplamın yüzde 11.5'ini oluştururken, bu kısmen gelişen piyasalara yönelik genel olumsuz algıyı olduğu gibi, geniş cari açık, jeopolitik riskler ve yüksek petrol fiyatları gibi Türkiye'ye özel unsurları da kapsıyor.
En önemli ikinci unsur, doları çoğu para karşısında yukarı taşıyan güçlü ABD büyümesi. Bu faktörün liranın kaybına katkısı yüzde 2.9 ve gerçek anlamda etkili olmaya Şubat ortasında başladı.
Türkiye'de güçlü büyüme lirayı destekledi ve ABD büyüme şokunun olumsuz etkisini kısmen dengeledi. Türkiye'nin güçlü büyümesi lirayı yüzde 2.6 destekledi.
Para politikası liranın düşüşünde fazla etkili olmadı; değerinden sadece yüzde 0.1 eksiltti. Bu, beklenenden çok daha düşük. Merkez Bankası finans piyasalarını bu yıl sadece bir kez, beklenenin üzerinde faiz artırarak Nisan ayında şaşırttı.
Liraya yönelik şokları nasıl hesaplıyoruz?
Bir para birimi dört nedenden kaynaklı değer kaybedebilir. İlki, ülkeye giren yatırımların karlılığını azaltan zayıf büyüme. İkincisi, faiz ödeyen varlıkların cazibesini azaltan gevşek para politikası. Üçüncü olarak olumsuz yatırımcı algısı. Bu da sermaye kaçışlarını neden olabiliyor. Son olarak kısmi hızlı küresel büyüme, yabancı varlıkları yerel varlıklara göre daha cazip hale getiriyor.
Her dört şok da varlık fiyatlarını farklı şekillerde etkileyebilir. Örneğin, zayıf büyüme para birimini, hisse senedi fiyatını ve tahvil faizini olumsuz etkileyebilir. Gevşek para politikası ise para birimini zayıflatır, tahvil faizlerini düşürür fakat hisse senedi fiyatlarını destekler.
Grafikte farklı şokların varlık fiyatları üzerindeki değişik etkileri gösteriliyor.
Currency: Yerel para birimi
Equities: Hisse senetleri
Bond Yields: Tahvil faizleri
Slower Domestic Growth: Yavaş yurt içi büyüme
Looser Domestic Monetary policy: TCMB'nin gevşek para politikası
Faster U.S. Growth: Hızlı ABD büyümesi
Her şokun varlık fiyatları üzerindeki özel etkisi
Para birimlerinin, hisse senetlerinin ve tahvillerin tamamının işlem gördüğü saatlerde günü 30 dakikalık aralıklara böldük. Her bir aralıkta, varlık fiyatlarının birlikte hareketine göre ayırt ettiğimiz üzere sadece bir şokun lira üzerinde etkili olduğunu varsaydık.
Örneğin, 09:30 ile 10:00 arasında liranın değer kaybettiğini gözlemliyorsak, ve aynı zamanda hem tahviller düşüyor hem de hisse senetleri yükseliyorsa söz konusu hareketi para politikası şokuna bağlıyoruz. İşlem saatleri dışında, kapanış ve sonraki seansın açılışı arasında lirayı tek bir şokun etkilediğini varsaydık.
Bloomberg Economics Orta Doğu baş ekonomisti Ziad Daoud