AB İlerleme Raporu'nda "yeni Anayasa" çağrısı

AB raporunda, sivillerin ordu üzerindeki kontrolünde müspet ilerlemeler sıralanırken, ''Genel olarak güvenlik güçleri üzerindeki sivil denetim prensibinin güçlendirilmesinde iyi ilerleme sağlandı. Ağustos 2011 YAŞ toplantısı, silahlı kuvvetler üzerinde daha güçlü sivil denetim yönünde atılmış bir adımdır. Askeri harcamalar üzerinde sivil gözetim güçlendirildi ve Milli Güvenlik Stratejisi gözden geçirildi. Buna ilaveten YAŞ kararları sivil yargının incelemesine açıldı'' denildi.

İlerleme raporunda, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin yetkilerini aşan siyasi konulara doğrudan ya da dolaylı müdahale girişimi vakalarının azaldığı da ifade edildi.

Raporda ordunun sivil kontrol kapsamında Türkiye'ye yönelik eleştiriler arasında ise YAŞ'ın yapısı ve yetkilerinin değiştirilmemesi, terfi ve atamalarda sivil kontrolün sınırlı kalması, İçişleri ve Milli Savunma bakanlıklarının jandarma üzerindeki yetkisinin sınırlı kalması, askeri yargının yapısı ve görev alanının gözden geçirilmemesi, YAŞ kararlarının ve diğer askeri makamların kariyer yönetimiyle ilgili kararlarının yargı denetimine yeterince açılmaması, TSK Güçlendirme Vakfı'nın Sayıştay denetimine açılmaması, orduya siyasete müdahale alanı bırakan TSK İç Hizmet Kanunu'nun değiştirilmemesi, Genelkurmay'ın Milli Savunma Bakanlığı'na bağlanmaması, orta öğrenimde milli güvenlik derslerinin subaylar tarafından verilmesi ve TSK'nın medya kuruluşlarına seçici akreditasyon uygulamasını sürdürmesi sıralandı.

-Yeni anayasa çağrısı-

İlerleme raporunda, 12 Eylül referandumuyla kabul edilen anayasa paketinin özellikle yargıda standartları yükselttiği belirtilerek, ''Yeni anayasa, demokrasi, hukukun üstünlüğü, insan hakları ve azınlık haklarına saygıyı güvence altına alan kurumların istikrarını güçlendirecek ve aralarında Kürt meselesinin de bulunduğu köklü sorunların çözülmesini sağlayacaktır. Hükümet ve muhalefet, özgürlükleri merkezine alan yeni anayasa için çalışma konusunda taahhütte bulundular. Anayasanın hazırlanması sürecinde tüm siyasi partiler ve sivil toplum dahil en geniş istişarelerin gerçekleştirilmesinin güvence altına alınmasına azami dikkat edilmelidir'' ifadesi kullanıldı.

Raporda Ergenekon davası ve darbe planlarına yönelik diğer soruşturmaların ''Türkiye açısından demokrasiye karşı işlendiği iddia edilen suçlara ışık tutmak ve hukukun üstünlüğüyle demokratik kurumların uygun işleyişine güveni artırmak için fırsat kalmaya devam ettiği'' kaydedildi.

Bununla birlikte raporda sözkonusu soruşturmaların yürütülmesiyle ilgili endişelerin bulunduğu, savunma hakkının riske edildiği, savcıların ve mahkemelerin kamuoyunu bilgilendirme mekanizmalarına sahip olmadığı gibi sorunlar nedeniyle kamoyunda süren davaların meşruiyetiyle ilgili endişelere neden olduğu dile getirildi.

-Cumhurbaşkanı Gül'e övgü-

AB Komisyonu'nca hazırlanan raporda Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, ülkedeki belirgin kutuplaşma atmosferinde ''uzlaştırıcı rolünü sürdürmesi'' nedeniyle övgü aldı.

Raporda Gül'ün Türkiye'nin gündemindeki bazı kilit meseleleri ''yapıcı açıklamalar ve müdahalelerde çözdüğü'' kayda geçirildi.

AB raporunda Cumhurbaşkanı Gül'ün görev süresinin gelecek yıl mı yoksa 2014 yılında mı sona ereceğinin hala müphem olduğu ifade edildi.

12 Haziran seçimlerinin ardından ilk kez müstakil yapıda AB Bakanlığı oluşturulması ve hükümetten gelen AB katılım sürecine bağlılık yönündeki açıklamaların Türkiye'nin AB kararlılığını teyit ettiği kaydedilen raporda, AB Bakanı ve Başmüzakereci Egemen Bağış da ''bakanlıklar arası çalışmaları daha etkin hale getirmek ve sivil toplumu sürece dahil etmek için çaba göstermesi'' nedeniyle övüldü.

-İfade ve basın hürriyeti-

Raporda, hassas olarak nitelendirilen meselelerin kamuoyunda açıkça tartışılabilmesine rağmen yüksek sayıda ifade özgürlüğü ihlallerinin ve basın özgürlüğünün pratikte kısıtlanmasının endişe doğurduğu bildirildi.

Gazetecilerin hapse atılmasının ve Ergenekon soruşturması kapsamında yayımlanmamış bir kitap taslağına el konulmasının bu endişeleri güçlendirdiği savunulan raporda, Türkiye'nin ifade ve basın özgürlüğünde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarıyla uyum sağlayabilmek için yasal düzenlemeler yapması gerektiği belirtildi.

İlerleme raporunda ''Türkiye'de ceza yasaları büyük ölçüde sorunlu ve ifade özgürlüğünü orantısız şekilde kısıtlamaya açık. Basın kanunu ve Atatürk'ü koruma kanunu da ifade özgürlüğünü kısıtlamada kullanılıyor'' denilerek Türk Ceza Kanunu'nun 125, 214, 215, 216, 220, 226, 285, 288, 314 ve 318'inci maddeleriyle Terörle Mücadele Kanunu'nun 6'ncı ve 7'nci maddelerinin değiştirilmesi talep edildi.

AB ilerleme raporunda, medya kuruluşlarına birçok kez yüksek para cezası uygulanması eleştirildi.

-HSYK daha bağımsız-

Raporda Türkiye'nin yargı alanında özellikle geçen yılki Anayasa paketinin uygulanmasıyla ilerleme sağlamaya devam ettiği belirtilerek Adalet Bakanlığı'nın HSYK üzerindeki etkisinin azaldığı kaydedildi.

Raporda, daha önce sadece toplantılara katılmayarak karar alınmasını engelleyebilen Adalet Bakanı ve müsteşarının HSYK'daki yeni yapılanmanın ardından artık bu gücünü yitirdiği dile getirildi.

AB Komisyonu, Türkiye'nin katılım müzakerelerinin tıkanmasından üzüntü duyduğunu bildirerek, ilişkilerin tamiri ve sürecin tekrar rayına oturtulması için vize, terörle mücadele, Gümrük Birliği, enerji ve dış politikada yoğunlaştırılmış siyasi diyalog gibi ortak çıkarı ilgilendiren konularda işbirliği önerisinde bulundu.

AB Komisyonu'nun ilerleme raporuyla eşzamanlı olarak yayımladığı genişleme stratejisi belgesinde, ''Türkiye'de AB ile ilgili reformların teşvikinde, dış politika ve güvenliği ilgilendiren konularda diyaloğu ilerletmedi, ekonomik rekabet gücünü kuvvetlendirmede ve enerji arz kaynaklarının çeşitlendirilmesinde katılım müzakereleri en etkin çerçeve olarak kalmaya devam ediyor. Katılım müzakerelerinde ne yazık ki bir yılı aşkın süredir yeni fasıl açılamadı. Türkiye ile ilişkilerde ortak çıkarı ilgilendiren alanlarda somut adımlara dayalı yeni bir yapıcı dönemin tetiklenmesine ihtiyaç duyuluyor'' denildi.

Belgede bu kapsamda Türkiye ile daha yapıcı ve müspet ilişki tesisi için vize, siyasi reformlar konusunda daha yoğun diyalog ve işbirliği, vize sorununu hafifletecek adımlar, terörle mücadelede işbirliğinin ilerletilmesi, Gümrük Birliği'nin daha da ileri götürülerek üçüncü ülkelerle serbest ticaret anlaşmalarında Türkiye'yle yakın koordinasyon sağlanması ve enerji alanında işbirliği gibi önerilere yer verildi.

-Enerji gerginliğinde Uluslararası Adalet Divanı önerisi-

AB Komisyonu'nun üye ülkelere Avrupa Parlamentosu'na gönderdiği genişleme sratejisi belgesinde, Doğu Akdeniz'de Türkiye ve Kıbrıs Rum kesimi arasında yükselen tansiyondan endişe duyulduğu belirtilerek iyi komşuluk ilişkilerini ve sınır anlaşmazlıklarının barışçıl çözümünü olumsuz etkileyecek her türlü tehdit, sürtüşme ve eylemden kaçınılması çağrısı yapıldı.

Belgede, tüm AB üyelerinin uluslararası sözleşmelere ve AB müktesebatına uygun olması koşuluyla ikili anlaşmalar imzalamaya muktedir olduğu savunuldu.

Türkiye'ye limanlarını açması ve Kıbrıs Rum kesimiyle ilişkilerin normalleştirilmesine dönük adımlar atması çağrısı yapılan belgede, AB Komisyonu'nun Türkiye'nin bu yükümlülüklerinin takipçisi olmayı sürdüreceği ifade edildi.

Genişleme stratejisinin tavsiyeler bölümünde üye ülkelerden, ikili sorunları hızla çözerek katılım sürecinin tıkamasına izin vermemelerini talep eden AB Komisyonu, ikili anlaşmazlıklar nedeniyle katılım sürecinin kilitlenmesinin genişleme sürecinin aday ülkeleri dönüştürme gücüne zarar vereceği uyarısında bulundu.

Belgede isim verilmeden Doğu Akdeniz'deki enerji geriliminde Uluslararası Adalet Divanı'nın çözüm kapısı olabileceği belirtildi.

Genişleme stratejisinin tavsiyeler bölümünde ''AB Komisyonu, ilgili taraflara mevcut sınır anlaşmazlıklarını daha önce oluşturulmuş ilkeler ve yöntemlere dayalı olarak çözmeleri ve gerekirse bu sorunları Uluslararası Adalet Divanı'na götürmeleri çağrısı yapıyor'' denildi.

Kıbrıs sorununun çözümü için yoğunlaştırılmış diyalog sürecinde adadaki her iki toplum liderinin uzlaşmak için gerekli adımlar atmaları istenen belgede, ''yoğunlaştırılmış görüşmeler döneminde tüm tarafların teenniyle hareket ederek sürecin başarılı sonuçlanmasını sağlayacak müspet atmosferi güvence altına alabilmek için ellerinden gelen çabayı göstermeleri ve kapsamlı çözüme somut katkı yapmaları elzemdir'' ifadesi kullanıldı.