İsviçre Merkez Bankası'nın (SNB) beklenmedik bir kararla eksi 0.25 olan politika faizini eksi 0.75’e indirmesi ve frankın euro karşısındaki 1.20’lik müdahale kurunu (cap) kaldırması Avrupa’da ve küresel piyasalarda ciddi sarsıntıya yol açtı. SNB hedef faiz koridorunu ise yüzde eksi 1.25 ve yüzde eksi 0.25 aralığına çekerken, daha önce yüzde eksi 0.75 ile yüzde 0.25 aralığındaydı. Karardan sadece iki gün önce açıklama yapan bir SNB yetkilisi müdahale kurunun süreceğini ifade etmişti, ayrıca 14 Ocak’a kadar Bloomberg anketine katılan 22 ekonomistin hiçbiri SNP’nin müdehale kurunu 2015’te kaldıracağını öngörmemişti, sadece dört ekonomist 2016 yılında kalkmasını olası bulmuştu.
Peki SNB böyle ani bir hareketi neden yaptı?
İsviçre kıta Avrupasının ortasında, Alp dağlarının üzerine konuşlanmış küçük bir ülke. Coğrafi pozisyonunun ülkenin savunmasına sağladığı avantaj Avrupa tarihi boyunca İsviçre’nin savaşlardan ve istikrarsızlıklardan daha az etkilenenerek bölgesel bir “güvenli liman” olarak algılanmasına doğal zemin olmuşturmuş. İsviçreliler de bu avantajlarını ve imajlarını asırlarca geliştirerek modern dünyaya taşımayı başarmışlar.
Günümüzde olası istikrarsızlıklardan etkilenmemek için AB’ye katılmamayı tercih etmiş bu ülkenin reel ekonomisi kaliteli ve lüks mal ihracatı ve güvene dayalı bankacılık sektörü üzerine kurulmuş durumda. Bankacılık sektörüne ve ülkenin finansal yapısına dünyanın geri kalanının duyduğu güven o kadar fazla ki, ülkenin para birimi frankı aşırı değerlendirip ihracatı, dolayısıyla reel ekonomiyi, tehdit etme noktasına dahi getirebiliyor. İşte SNB tam bu sebeple komşusu ve en büyük ticari partneri olan euro bölgesindeki borç krizinin frankı aşırı değerlendirebileceği endişesiyle Eylül 2011’de –Avrupa borç krizi patlak verdikten sonra- 1.20 lik cap yüyürlüğe sokmuştu. Yani, frank eurodan en az %20 daha ucuz olacaktı.
Bu %20’lik cap’i korumak yaptığı müdehaleler için milyarlaca frank harcamış olan SNB, beklenmedik bir şekilde cap’i kaldırarak, aynı anda da faizleri eksi 0.75’e kadar neden dün bir an da çekti. Herkesin şu an da sorduğu soruları cevaplamaya çalışalım.
Bu zamanlamanın sebebi ne?
22 Ocak’taki AMB para piyasası kurulu toplantısından daha önce hareket etmiş olmak istedikleri açıkca görülüyor. O zaman AMB’nin atması muhtemel parasal genişleme planından beklentileri olduğunu düşünebiliriz.
İsviçre AMB’den ne bekliyor o zaman?
AMB’nin, diğer çoğu piyasa oyuncusu gibi, 22 Ocak’ta hükümet tahvili alım programı açıklayarak parasal genişlemeye gideceğini düşündükleri senaryosu gayet gerçekçi duyuluyor. Kısa vadede, oluşacak euro bolluğu sonrası İsviçre’ye girip frankı fazla değerlendirebilecek fonları artık eksi 0.75 faiz bekliyor. Üstelik bugün tarihte ilk defa İsviçre’nin 10 yıllık hükümet tahvil getirileri dahi sıfırın altına düştü. Uzun vadede ise iki şey olabilir. Draghi teşviği başarılı ya da başarısız olabilir. Yani, Avrupa deflasyona hapsolabilir ya da enflasyon ve büyüme tekrar artmaya başlar. Eğer AMB teşviğe rağmen euro bölgesindeki deflasyonu engelleyemez ise, değer kaybından kaçan euroların İsviçre’ye park etmesinin bedelini pro-aktif bir biçimde daha da pahalılaştırdılar. Eğer AMB teşviği başarılı olursa, uzun dönemde Avrupa büyümeye, Euro değer kazanmaya başlarsa, İsviçre’de faiz buna bağlı olarak kademeli yükseltilebilir.
Peki neden 1.20’lik cap kaldırıldı?
İsviçre öngürüleri yapan hiçbir ekonomist bunu öngörememişti. Bana en mantıklı gelen açıklama SNB’nin eksi 0.75’lik politika faizini bir politika aracı olarak 1.20’lik cap’in yerine, onun görevi olan frankın değerlenmesini öneleme görevini uzun vadede daha etkili ve ucuz bir şekilde yapabilecek bir politika aracı olarak görmeleri. Yani, aslında frankı korumaktan vazgeçilmedi, sadece bunu cap yerine eksi 0.75 lik politika faiziyle yapılmasına karar verildi. Cap’i korumak için milyarlarca frank harcandığını ve bir parasal genişleme belirsizliğine gidildiğini düşünürsek bu argüman bana gerçekçi geliyor. Yani en kötü olasılıkla frank aşırı değerlense bile SNB, cap’i korumak için harcayacağı parayı, eksi 0.75 lik yüklü park ücretinden karşılayabileceğini düşünmüş olabilir.
Neden tüm bunlardan sonra frank rekor değer kazandı?
AMB kararına hala bir hafta daha var. Mevcut durumda piyasa SNB kararının zamanlamasından sonra Mario Draghi’nin Bloomberg’de çıkan ilk plan taslağını genişleteceğini düşünmüş de olabilir. Piyasanın ilk etapta yatırım yapılabilir kredi derecesine sahip ülke tahvillerine gelecek 500 milyar euroluk bir alımın hali hazırda deflasyona girmiş euro bölgesi için yeterli olmayacağını düşündüğünü ve fiyatladığını yılbaşından beri görmüştük. Avrupa Adalet Divanı ’ndan da destek alan Draghi eğer 22 Ocak’ta ilk plandan daha büyük bir genişleme açıklarsa, piyasada beklenenden fazla, henüz fiyatlanmamış bir euro bolluğu olacak. AMB yönetim kurulu üysei Benoit Coeure da bugün parasal genişlemenin olumlu etkisinin görülebilmesi için “büyük” olması gerektiğini düşündüğünü açıkladı.
1 dolar ve 1 euronun İsviçre Frankı karşılığı
Yani, SNB’nin hamlesi, AMB’den daha büyük bir parasal genişleme gelebileceği şeklinde yorumlanmış ve oluşacak euro bolluğu fiyatlanmış olabilir. SNB kararı sonrası görülen Stoxx600’daki +%2.58’lik ralli bu savı destekler nitelikte.
Bundan sonra neye dikkat etmeliyiz?
Şüphesiz ki AMB’nin 500 milyar eurodan büyük bir parasal genişlemeye gidip gitmeyeceği ve sonrasında bunun Avrupa tüketici fiyatları ve büyümeyi yukarı çekip çekemeyeceği. SNB’nin de franka olan talebi öngörüp para politikasını şekillendirirken uzun dönemde bunu yakından takip edeceği de aşikar.
