Makine İmalat Sanayii Dernekleri Federasyonu yeni bir rapor yayımladı.

Başlığı “Makine İmalat Sektörü – Türkiye ve Dünya Değerlendirme Raporu 2017”

Rapor, özellikle son 10 yıl açısından makine sektörünün geneline yakından bir göz atma fırsatı sunuyor.

Tüm alt sektörlerin yer aldığı raporda tabii ki bizim ilgimizi tarım ve gıda makineleri sektörünün mevcut durumu çekti.

Gelin 168 sayfadan oluşan raporda tarım ve gıda makineleri sektörünü ilgilendiren rakamlara birlikte göz atalım.

2015 itibariyle yaklaşık 130 milyar lira seviyesindeki makine ve teçhizat yatırımlarının sektörler arası dağılımına baktığımızda tarım, hayvancılık ve ormancılık payı 7,3 milyar lira.

Raporda makine sanayiinde yerli patent ve faydalı model tescil başvuruları sayısı da alt sektörlerle ele alınmış. Türk Patent Enstitüsü verilerine göre makine sanayii patent ve faydalı model tescil başvuruları 2015 yılında toplam bin 736 olurken, tarım ve orman makinelerinde bu sayı 387 rakamına ulaşmış.

Türkiye genelinde 2016 yıl sonu itibariyle 64 Teknoloji Geliştirme Bölgesi bulunuyor. Bunlardan 52 tanesi faaliyete geçmiş durumda.

2016 yıl sonu itibariyle teknoloji bölgelerinde 4 bin 308 firma faaliyet gösteriyor ve bölgede sunulan teknoloji desteklerinden yararlanıyor.

Gelelim tarımı ilgilendiren kısmına...

Teknoloji Geliştirme Bölgesi'nde faaliyet gösteren 4 bin 308 firmanın 82'sini tarım şirketleri oluşturuyor. Yani toplamdaki pay yüzde 2.

Gıda Sanayii'nden ise 86 şirket bulunuyor ve toplamdaki payı yine yüzde 2.

Hayvancılık alanı ise ayrı ele alınmış ve burada faaliyet gösteren firma sayısı 40 ve toplamdan aldığı pay yüzde 1.

TEKNOLOJİ VE YENİLİK DESTEK PROGRAMI

TÜBİTAK tarafından kullandırılan Teknoloji ve Yenilik Destek Programı desteklerine de göz atalım...

Program ile 1995-2014 arasında başvuruda bulunan 23 bin 342 projenin 14 bin 344 tanesii desteklenmiş. Desteklenen projelerin toplam tutarı 7,6 milyar TL seviyesinde.

Program kapsamında verilen hibe destek ise 4,1 milyar TL civarında.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık sektörünün söz konusu hibeden aldığı pay 164 milyon lira ile toplam pastadan yüzde 4'lük bir paya sahip.

Türkiye’nin makine ihracatı 2016 yılında 8,6 milyar dolar olarak gerçekleşirken, ithalat ise 20,3 milyar dolar seviyesinde oldu.

Yani 11.8 milyar dolarlık ithalat lehine açık sürüyor.

22 alt sektör arasında tarım makinelerinin 2016 ihracat rakamı 603 milyon dolar olarak gerçekleşirken, gıda makinelerinin ihracat rakamı ise 481 milyon dolar seviyesinde.

Son 10 yıllık (2008-2016) ihracat performansına baktığımızda ise tarım makinelerindeki ihracat 223 milyon dolar artarak, makine sanayii ihracatındaki payı yüzde 5,5'ten yüzde 7'ye yükselmiş.

Gıda makinelerinin ihracatı ise 139 milyon dolar artarak ihracattaki payı yüzde 5'ten yüzde 5,6'ya çıkmış durumda.

Gelelim ithalat tarafına...

Tarım makinelerinin 2016 itibariyle ithalatı 670 milyon dolar seviyesindeyken, gıda makinelerinin ithalat rakamı ise 577 milyon dolar düzeyinde.

Son 10 yıllık (2008-2016) ithalat performansına baktığımızda ise tarım makinelerindeki ithalat 290 milyon dolar artarak, ithalattaki payı yüzde 2,4'ten yüzde 3,3'e yükselmiş.

Gıda makinelerinin ithalatı ise 113 milyon dolar artarken ithalattaki payı yüzde 3'ten yüzde 2,8'e gelmiş durumda.

SEKTÖRE KÜRESEL BAKIŞ

Konuya biraz daha küresel açıdan bakalım...

Dünya makine ihracat pazarı 1,2 trilyon dolarlık hacme sahip.

Türkiye'nin küresel makine ihracat pazarında 8,7 milyar dolar ile aldığı pay yüzde 0,72 seviyesinde. 2016 yılı açıklanmadığı için tahmin edilen söz konusu oran yüzde 0,74 civarında.

Tarım ve gıda özeline baktığımızda ise tablo şöyle...

Dünyadaki toplam tarım makineleri ihracat pazarı 53 milyar doları aşarken, Türkiye makine ihracatında tarım makinelerinin payı yüzde 1,2 seviyesinde.

Gıda makineleri ise yüzde 1,6'lık paya sahip.

Tarım makineleri sektörünün dünya sıralamasına baktığımızda ise en büyük ihracatçı konumunda Almanya var.

Almanya 2015'te 8,8 milyar dolarlık tarım makineleri ihracatı yaparken, ikinci sırada 7,5 milyar dolarlık ihracat ile ABD ve 4,6 milyar dolarlık ihracat ile İtalya üçüncü sırada bulunuyor.

İthalatta ise liderlik ABD'nin...

Dünyadaki tarım makineleri ithalatında ABD 7,4 milyar dolar ile birinci sırada yer alıyor. Fransa ve Almanya 4 milyar dolarla ikinci ve üçüncü sırada yer alıyor.

İTHALAT VE İHRACATTA HANGİ ÜLKELER ÖNE ÇIKIYOR

2016 itibariyle Türkiye'nin tarım makinesi ihracatında en büyük pazarı 170 milyon dolarlık ihracatla ABD olarak gözüküyor.

İtalya'ya yapılan ihracat 64 milyon dolar seviyesindeyken, Irak'a 29 milyon dolarlık tarım makineleri ihracatımız söz konusu. Bu ülkeleri sırasıyla Azerbaycan, İran, Sudan, Cezayir, Ukrayna, Bulgaristan ve Güney Afrika izliyor.

Türkiye'nin tarım makineleri ithalat ettiği ülkelerin başında ise 159 milyon dolar ile İtalya geliyor.

Hemen ardından Hindistan 116 milyon dolarlık ithalat ile ikinci sırada, Fransa ise 70 milyon dolarla üçüncü sırada yer alıyor. İthalat yaptığımız bu ülkeleri sırayla Almanya, Polonya, ABD, Çin, Japonya, Hollanda ve İngiltere izlliyor.

İSTİHDAMDAKİ PAY

2016 yılı itibariyle makine sanayiinde istihdam oranlarına baktığımızda rakam 215 bini aşıyor.

Tarım ve ormancılık makineleri sektörünün yarattığı istihdam ise 18 bin 654 ile makine sanayiindeki toplam istihdamın yüzde 8,7'sini oluşturuyor.

2016 yılı itibariyle makine sanayii alt sektörlerinde en yüksek üretim değerine baktığımızda da tarım ve ormancılık makineleri alt sanayii 7,8 milyar lira ile ilk sıralarda yer alıyor.

Tarım ve ormancılık makinelerinin alt sektörler itibariyle üretim değeri payı ise yüzde 13,9 seviyesinde.

Makine sanayiinin yarattığı 15 milyar dolarlık katma değere tarım ve ormancılık makinelerinin katkısı 1,7 milyar lira ve aldığı pay yüzde 11,5.

168 sayfalık rapordan öne çıkan verilerin bir kısmı böyle...

Paylaşalım istedik...

Çünkü tarım makineleri tarafında son dönemde yaşanan birleşme ve satın almalar sektör kadar Türkiye'de tarımın geleceği açısından da önem arz ediyor.

Hatırlayacağınız üzere TİM'in raporunda da belirtildiği gibi 2013 itibariyle küresel tarım makine endüstrisi için 95 milyar euroluk bir piyasa söz konusu. Bu rakamın şimdilerde 100 milyar euroyu rahatlıkla aştığını söylemek yanlış olmaz.

Tüm bunları düşündüğümüzde rapordaki veriler, tarımda verimlilik, kalite, rekabetçilik ve teknolojiye adaptasyon açısından kritik önemdeki mekanizyonda bugün nerede olduğumuzun ve yarın nerede olacağımızın işaretleri arasında.

İrfan Donat

Bloomberg HT Tarım Editörü

idonat@bloomberght.com