Ham petrol fiyatları Haziran 2014’te 105 dolar seviyesindeyken, 2016 yılının başlarında 28 doların altına gerileyerek, bu zaman aralığı için düşüş trendi çizdi. 2016’dan sonra ise genel itibariyle yükseliş eğilimi gösterdi. Geçtiğimiz Perşembe günü ham petrol fiyatları Kasım 2014’ten bu yana ilk kez varil başına 80 doların üzerine çıktı.
Ham petrolün 2014'ten bu yana hareketi ($)
Petrol fiyatlarının başlıca belirleyici unsuru olan “arz ve talep” ilişkisinde, küresel çapta üretim(arz) tarafını etkileyen ve yakın gelecekte de etkilemeye devam edecek olan “jeopolitik riskler” dünyada tartışılmaya devam ediyor. Venezüella ve İran’ın petrol arzında beklenen ya da gerçekleşen değişiklikler fiyatların nasıl hareket edebileceğini anlamak açısından önemli olarak kabul ediliyor.
ABD’nin İran ile olan nükleer anlaşmadan çekilmesi:
İran ile P5+1 (ABD, Çin, Rusya, Fransa, İngiltere ve Almanya) arasında 2015'te imzalanan nükleer anlaşmanın ardından 2016 Ocak ayında İran’a yaptırımların kaldırılmasına karar verildi. Ulusal haber ajansı Shana verilerine göre, OPEC’in petrol ihracatı yapan 3. en büyük ülkesi olan İran, Nisan 2018’de petrol ihracatında rekor seviyeye ulaştı. İran Nisan’da günlük 2.61 milyon varil petrol ihracatı yaptı. Bu rakam 2016’da İran’a yaptırımların kaldırılmasından bu yana yaklaşık 2 katına çıktı.
8 Mayıs’ta ABD’nin İran ile olan nükleer anlaşmadan çekildiğini duyurması ve akabinde İran’a tekrar yaptırımlarda bulunacağını açıklamasıyla yakın gelecekte İran’ın petrol arzında düşüş bekleniyor. Bu noktada, İran’dan her gün 1.4 milyon varil petrol ithalatı gerçekleştiren Hindistan ve Çin’in yaptırımlara karşı nasıl bir tutum takınacağı da belirleyici unsur olabilir.
Venezüella’daki siyasi ve ekonomik kriz:
1999-2013 Hugo Chavez yönetiminde Venezüella’nın günlük petrol üretimi 3.5 milyon varilden, 2.7 milyon varile geriledi. Chavez’in ardından iktidara gelen Maduro döneminde 2014’ten sonra sert düşen petrol fiyatları, toplam ihracatının yüzde 95’ini petrol ve doğal gaz gelirlerinden elde eden Venezüella’nın GSYH’sında büyük gerilemeye sebep oldu. Bununla birlikte ekonomi daha da kötüye gitti. Ülkede kıtlık ve hiper-enflasyon baş gösterdi. Geçtiğimiz sene Venezüella ekonomisi yüzde 16 daraldı. Bazı ekonomistler Venezüella’daki krizi açıklamak için “Resource Curse” (doğal kaynak paradoksu) teorisini kullanıyor.
Venezüella’nın petrol üretimi 2018 Şubat ayı itibariyle günlük 1.57 milyon varil olarak gerçekleşti. Böylelikle Chavez’in iktidara geldiği yıldan bugüne petrol üretimi yüzde 50’den daha fazla daraldı. Konuya ilişkin görüş bildiren uzmanlar, Venezüella’nın petrol arzındaki düşüşün tahmin edilemez olduğunu ve son yıllarda petrol fiyatlarındaki yükselişte öncülük ettiğini aktardı.
Editör: Burcu Cura