Ekonominin tamamı ise dolar cinsinden 2023'te 1 trilyon doları aştı. TÜİK verilerine göre cari fiyatlarla dolar cinsinden GSYH 1,12 trilyon dolar oldu.

2023 yılında yine tüketimin katkısı öne çıktı

Yerleşik hanehalklarının nihai tüketim harcamaları, 2023 yılında bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre yüzde 12,8 arttı. Hanehalkı tüketim harcamalarının GSYH içindeki payı yüzde 59,1 oldu.

Bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre 2023 yılında mal ve hizmet ihracatı yüzde 2,7 azalırken ithalatı yüzde 11,7 arttı.

2023 yılının tamamında yatırımlar yüzde 8,9 büyürken, yatırımlar yüzde 8,9 arttı.

2023'te inşaat dikkat çekti

2023'te Türkiye'de deprem sonrası yeniden imar faaliyetleri verilere de yansıdı. 2023 yılında inşaat yüzde 7,8 büyüme ile sektörler arasında öne çıktı.

2023 yılında tarım sektörü yüzde 0,2 daraldı. Sanayideki büyümenin de ivme kaybettiği görüldü. Sanayi 2023'te yüzde 0,8 büyüdü. Böylelikle sanayide 2019'dan bu yana en düşük büyüme kaydedildi.

Son çeyrekte yıllık büyüme yüzde 4 oldu

TÜİK verilerine göre 2023'ün son çeyreğinde yıllık büyüme yüzde 4 olarak kaydedildi. Son çeyrekte ekonomi yılın üçüncü çeyreğine göre ise yüzde 1 büyüme gösterdi.

Ankette 2023 yılının dördüncü çeyreğine ilişkin beklenti yüzde 3,5 olmuştu. Aynı dönem için çeyreklik beklenti ise yüzde 0,2 büyüme yönündeydi.

Türkiye ekonomisi 2023'ün ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,3 daralma kaydetmişti.

Şubat ayında yaşanan ve kısa süre de olsa üretim kesintilerine de sebep olan depremlerin ardından Mayıs sonunda yapılan seçimler öncesinde izlenen gevşek para politikası, yüksek enflasyon ve TL'de yeni değer kayıplarından korkan tüketicilerin borçlanmasını ve tüketimi artırmasının da etkisiyle büyümede ikinci çeyrekte önemli bir performans dikkat çekmişti.

Yılın ikinci çeyreğinde çeyreklik büyüme yüzde 3,3; üçüncü çeyreğinde ise yüzde 0,3 olmuştu.

Son çeyrekte hızlı tüketim

2023'ün son çeyrek verilerine bakıldığında hane halkının tüketimi 6,7 puan desteklediği görüldü. Devletin nihai tüketim harcamalarından aynı dönemde 0,2 puan; yatırımlardan ise 2,6 puan geldi.

Net ihracat ise 4. çeyrekte büyümeyi 0,6 puan; stok değişimi ise 5 puan aşağı çekti.

Son çeyrekte tarım sektöründe yüzde 0,5'lik yıllık büyüme görülürken, sanayide yüzde 1,9'luk büyüme izlendi. Hizmetler sektörü ise yüzde 3 büyüdü. Son çeyrekte inşaattaki performans öne çıktı. İnşaat sektörü yüzde 10,8 ile 2017 yılının üçüncü çeyreğinden bu yana en hızlı büyümeyi gösterdi.

Yılın ikinci yarısında hızlı sıkılaşma

Türkiye ekonomisi için yılın ikinci yarısı yoğun bir sıkılaşma dönemi olarak tarihe geçmişti.

Seçimlerin ardından yeni Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası yönetimi faiz artırımlarına başlamış ve 2023 yılının ikinci yarısında politika faizi yüzde 8,50 seviyesinden yüzde 42,50 seviyesine çıkarılmıştı.

Yılın ikinci yarısına gelen öncü sinyaller de büyüme de ivme kaybına işaret etmişti.

OVP'de 2023 için yüzde 4,4 büyüme bekleniyordu.

İRFAN DONAT

Türkiye ekonomisi 2023'te yüzde 4.5 büyüme kaydederken tarım sektörü yüzde 0.2 daraldı.

Tarım sektöründe dördüncü çeyrekte önceki çeyreğe göre yüzde 0,1 gibi sınırlı bir büyüme gerçekleşirken, geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 0,5 büyüme yaşandı.

Tarım sektörü yıllık bazda son 3 yılın ikisinde küçüldü. 2021'de yüzde 3 daralan sektör, 2022'de yüzde 1,3 büyüme kaydetmişti.

Sektörler bazında bakıldığında ise tarım küçülen tek sektör oldu. Finans ve sigorta sektörünün yüzde 9,0 büyüdüğü 2023'te inşaat sektörü yüzde 7,8 ve hizmetler sektörü yüzde 6,4 büyüdü. Gayrimenkul faaliyetleri yüzde 2,7 büyürken, sanayi sektörü ise yüzde 0,8 büyüme kaydetti.

Tarım sektöründe özellikle hayvansal üretimde yaşanan sıkıntılar büyümeyi negatif etkiledi. 2023 yılında azalan büyükbaş ve küçükbaş hayvan varlığı, yem tüketim trendindeki yavaşlama büyüme kompozisyonu olumsuz etkiledi. Çiftliklerde kapasitelerin altında hayvan varlığı, işletmelerinin bir kısmının boşalması ve kapanması sonucu sektörden çıkışların da hızlanması büyümeyi sekteye uğratan etkenler arasında gösteriliyor.

Bitkisel üretim açısından tohum ve gübre tarafındaki görece zayıf talep seyrin yanısıra üretim ve fiyatlamalarda yaşanan sıkıntılar da daralmaya etki eden diğer faktörler arasında sıralanıyor.

Dokuz Eylül Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaşar Uysal, tarımdaki daralmanın kırmızı alarm niteliğinde olduğunu ifade ediyor.

Tarım küçülürken gıda fiyatları ucuzlar mı?

"Tarımsal üretim gerilerken, vatandaşın ucuz gıdaya ulaşması nasıl mümkün olacak?" sorusunu yönelten Prof. Dr. Uysal, "Tarımsal üretim son üç yılda ortalama binde 7 küçüldü. Milyonlarca sığınmacıyla birlikte nüfus artarken tarımsal üretimin azalması, gıdada arz sorununu gündeme getiriyor. Üretimde gerileme tarımsal girdilerden sonra ürünlerde de dışa bağımlılığı artıracaktır. Tarımda yetersiz büyüme ve hatta küçülme; beslenme, işgücü maliyeti ve küresel rekabet gücü açısından Türkiye'yi zorlayacaktır" uyarısında bulunuyor.

Prof. Dr. Uysal, tarımda üretimin gerilediği, nüfusun ise artmaya devam ettiği bir ortamda gıda enflasyonunu düşürmenin pek olası görünmediğini kaydediyor.

Türkiye ekonomisi 2023'te 1 trilyon dolarlık büyüklüğü aşarken, kişi başı gelirde de rekor seviye görüldü.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, kişi başına GSYH 2023 yılında cari fiyatlarla 307 bin 952 TL, ABD doları cinsinden 13 bin 110 olarak hesaplandı.

Kişi başı gelir daha önce 2016'da 12 bin 600 dolar seviyesiyle rekor kırmıştı.

Üretim yöntemiyle Gayrisafi Yurt İçi Hasıla tahmini, 2023 yılının dördüncü çeyreğinde cari fiyatlarla bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 75,9 artarak 8 trilyon 431 milyar 375 milyon TL oldu.

GSYH'nin dördüncü çeyrek değeri cari fiyatlarla ABD doları bazında 304 milyar 402 milyon olarak gerçekleşti.