Çin hisse senetlerinde son 12 ayda 6,5 trilyon dolarlık bir değer yaratmış, Çin Borsası her hafta milyonlarca yeni yatırımcı çekerek 100 milyonu aşan hisse yatırımcısına ulaşmıştı...Hızlı çöküş cuma günü başladı. Hala da sürüyor. Kimileri buna düzeltme diyor, devamını öngörüyor; kimileri "balon vardı, patladı" yorumunu yapıyor.
Uluslararası yatırım şirketi Morgan Stanley'in uyardığı gibi; Çin borsasında çöküş devam edecek mi, izleyip göreceğiz. Gelin şimdilik piyasalarda daha çok konuşacağımız bu tabloyu bir kenara bırakıp büyük resme bakalım:
Eski haritalarda Çin, Middle Kingdom yani Orta Krallık olarak adlandırılıyor. Yani Batılılar haritaları kendilerine göre çizmeden önce dünyanın merkezinde Çin vardı. Hızlı adımlarla bugün dünyanın ikinci büyük ekonomisi haline gelen Çin, eski sıfatını geri almaya hazırlanıyor. Hali hazırda dünyanın en büyük enerji tüketicisi, en büyük tüccar ülkesi, en çok karbondioksit üreteni olması boşuna değil. Çin'in, gelecek 10-15 yılda, dünyanın süper gücü ABD'yi gayri safi milli hasıla açısından geçmesi bekleniyor.
Çin'in bu planını destekleyen çok sayıda projesi, gayet kallavi bir stratejisi var. Ana stratejisinin mimarı ve projeleri geliştirense Kasım 2012'de göreve gelen Şi Cinping. Cinping, Mao'dan sonra Çin'in başına gelen en güçlü devlet başkanı kabul ediliyor. Çin'de adı çoktan "Mini Mao" olarak anılmaya başlanmış durumda. Dünya ise ona Mini Mao'dan çok daha fazlasını layık görüyor.
İki kritik proje
1953 doğumlu, kimya mühendisi Şi Cinping, siyasetçi kimliğiyle devlet başkanı olmadan önce de dünyanın en etkili isimleri arasında sayılıyordu.
Cinping Çin'in dünyaya angajmanı konusunda ciddi bir oyun planı geliştirdi. Yönetime gelir gelmez büyük şirketlerin yöneticilerini değiştirdi, rüşvet ve yolsuzluğa karşı mücadele başlattı.
Bunların yanı sıra pek çok önemli girişime imza attı. Bunlardan özellikle iki tanesi, Çin'in oyun planında son derece kritik önem taşıyor. İlk sırada milattan önce 160-170 yıllarında geliştirilmiş olan İpek Yolu'nu yeniden hayata geçirme projesi var. Londra merkezli Global Resources Corporation'ın yönetim kurulu başkanı Mehmet Öğütçü, bu projede, Şangay'dan başlayan bizim Doğu Türkistan dediğimiz Sincan Uygur Özerk Yönetim Bölgesi'nden geçip Orta Asya ve Türkiye'ye doğru uzanan enerji koridoruna işaret ediyor. Öğütçü, "Çin için bu proje özellikle enerji güvenliği açısından kritik bir önem taşıyor. Çünkü hali hazırda Çin'in petrol ithalatının yüzde 80'i, Afrika'dan Malakka Boğazı üzerinden geliyor ve bu yolun kontrolü Amerikan 7. filosunun elinde. Buradaki en ufak bir kesinti büyük problem yaratacağından Çin generalleri bu durumdan endişe ediyor. Bu yüzden karadan kontrol edebilecekleri Orta Asya üzerinden bir hat geliştirip Körfez'e kadar indirmeyi planlıyorlar" diyor.
İkincisi projenin ulaşım açısından da çok kritik bir önemi var. Çin'den kalkan bir tren Madrid'e 2 haftada ulaşabilecek. Eğer deniz yolundan giderse bu 2-3 ayı buluyor. Yani ulaşım maliyetlerinde önemli bir düşüş, Çin için ciddi bir rekabet avantajı öngörülüyor.
Diğer kritik proje ise "Made in China 2025". Bugün GSMH'nın yüzde 3,5'ini Ar-Ge'ye harcayan Çin, bu projeyle de 2025'e kadar robotta, otomasyonda, uçak sanayinde, uzayda Amerika ve Almanya'yı geride bırakmayı hedefliyor.
"Lider kararlı"
Çin bugün bütün bu projeler için çok ciddi para harcıyor. Peki ekonomisinde durgunluktan, finansal piyasalarındaki sıkıntıların söz ettiğimiz, gelir dağılımı hala çok bozuk Çin, bu parayı nereden buluyor? Bulmaya devam edebilecek mi? İşte asıl soru bu..
Mehmet Öğütçü, "Lider kararlı" diyor ve ekliyor: "2050'ye kadar Çin hem ekonomi hem savunma hem ticaret hem teknolojide dünyanın lider ülkesi olma yolunda. Bunun için dünyayla entegre olması lazım ve bu paraları öyle ya da böyle harcayacak".
Yüz milyonlarca dolarlık projelere yatırım yaparken içerideki problemlerini görmezden gelemeyecek olan Çin bir orta yol bulmak zorunda. Bu süreçte global ekonomiye ve piyasalara yürek hoplatmaya devam edecek.
Özetle, gelecek 10 yılın en önemli figürlerinden biri olacağı söylenen Mini Mao Şi Cinping'i izlerken biz, Siyah Kuğu hep yanı başımızda olacak.
