Parayı basanın önemi

“Parayı kamu mu özel sektör mü, yoksa ikisi birden beraberce mi basmalı?” sorusunun cevabı hangi sektörün hangi işlevi daha iyi yaptığıyla yakından ilgili. Para kavramını ikiye ayırıyoruz: 1) Banknot basımı ve tedavüle çıkarılması, 2) Ticari bankaların kredi-mevduat döngüsü içinde yarattıkları kaydi para. Banknot basımının kamunun tekelinde olması gayet doğal. Bir bankaya banknot basmada tekel olma hakkını veren devlet. Banknot basımından doğal bir kâr elde ediliyor (seniorage). Maliyeti 20 kuruş olan bir kâğıdın üzerine 200 TL yazılarak çok büyük bir kâr marjı oluşturuluyor. Bu kârın devlete gitmesi çok doğal. Kaydi para ise piyasadan alınan sinyaller yoluyla serbest piyasada yaratılıyor. Bir merkez bankasının banknot basmasında hiçbir sınır yokken, özel sektörün yarattığı kaydi paraya piyasa dinamiklerinin dikte ettirdiği doğal bir sınır var. Kaydi paranın ne kadar olabileceğine karar veren piyasa dinamiklerini merkez bankalarının elbette etkileme gücü var. Örneğin, kısa vadeli faizleri etkileme yoluyla para otoriteleri, ticari bankaların mevduat toplama maliyetleri ile kredilerden elde edebilecekleri getirileri etkileyebilir. Bu yolla ticari bankaların kaydi para yaratabilme gücünü değiştirebilir.