Gökbilimciler "varolmaması gereken" dev bir gezegen keşfetti

J&uuml;piter benzeri gezeten, y&ouml;r&uuml;ngesinde d&ouml;nd&uuml;ğ&uuml; yıldıza (g&uuml;neşe) kıyasla sıradışı bir b&uuml;y&uuml;kl&uuml;kte. Bu, gezegenlerin oluşumuyla ilgili genel kabul g&ouml;ren teoriye ters d&uuml;ş&uuml;yor. Yeni keşfedilen dev gezegenin y&ouml;r&uuml;ngesinde d&ouml;nd&uuml;ğ&uuml; yıldız M tipi kırmızı c&uuml;ce. Yani, galaksimizde en sık rastlanan yıldız t&uuml;r&uuml; ve d&uuml;nyaya uzaklığı 284 trilyon kilometre. Uluslararası bir g&ouml;kbilimci ekibi gezegen ve yıldızıyla ilgili bulgularını Science dergisine yazdı. &Ccedil;alışmada yer almayan İngiltere deki Warwick &Uuml;niversitesi nden g&ouml;kbilimci Profes&ouml;r Peter Wheatley, Bu &ccedil;ok heyecan verici &ccedil;&uuml;nk&uuml; uzun zamandır k&uuml;&ccedil;&uuml;k yıldızlar etrafında J&uuml;piter ve Sat&uuml;rn gibi dev gezegenlerin oluşup oluşamayacağını merak ediyorduk diyor ve a&ccedil;ıklıyor: Genel kanı, bu t&uuml;r gezegenlerin olmadığı y&ouml;n&uuml;ndeydi. Fakat emin olamıyorduk &ccedil;&uuml;nk&uuml; k&uuml;&ccedil;&uuml;k yıldızlar bizim g&uuml;neşimiz gibilerinden sayıca &ccedil;ok daha fazla olmakla birlikte, ışıkları da az olduğundan onları incelemek &ccedil;ok zor oluyor. Araştırmacılar yıldızın &ccedil;evresinde d&ouml;nen gezegenlerin yol a&ccedil;ıyor olabileceği yer&ccedil;ekimi ivmesini &ouml;l&ccedil;ebilmek i&ccedil;in İspanya ve ABD deki teleskopları kullandılar. Kırmızı c&uuml;cenin k&uuml;tlesi, y&ouml;r&uuml;ngesindeki GJ 3512b adı verilen gezegenden daha b&uuml;y&uuml;k. Fakat aralarındaki k&uuml;tle farkı &ouml;rneğin G&uuml;neş ile J&uuml;piter in arasındakinden &ccedil;ok daha az. Yıldızın k&uuml;tlesi gezegeninkinden 270 kat b&uuml;y&uuml;k. Yine G&uuml;neş &ouml;rneğine d&ouml;nersek, G&uuml;neş J&uuml;piter den 1.050 kat daha b&uuml;y&uuml;k. G&ouml;kbilimciler, gen&ccedil; yıldızların y&ouml;r&uuml;ngesindeki gaz ve toz bulutlarının nasıl gezegenlere d&ouml;n&uuml;şt&uuml;ğ&uuml; konusundaki teorilerini uygulamada test etmek i&ccedil;in bilgisayar sim&uuml;lasyonları kullanıyorlar. Bu sim&uuml;lasyonlar k&uuml;&ccedil;&uuml;k M tipi c&uuml;ce yıldızların &ccedil;evresinde &ccedil;ok sayıda k&uuml;&ccedil;&uuml;k gezegen oluşacağını &ouml;ng&ouml;r&uuml;yor. Son gezegenle ilgili makalenin yazarlarından İsvi&ccedil;re deki Bern &Uuml;niversitesi profes&ouml;rlerinden Christoph Mordasini, Bu t&uuml;r yıldızların &ccedil;evresinde sadece D&uuml;nya nın b&uuml;y&uuml;kl&uuml;ğ&uuml;nde ya da biraz daha b&uuml;y&uuml;k s&uuml;per D&uuml;nya lar bulunması gerekiyor diyor. Bu teoriye uyan ger&ccedil;ek yaşamdan bir &ouml;rnek Trappist-1 adlı yıldız ve &ccedil;evresinde d&ouml;nen gezegenler. G&uuml;neş e 369 trilyon kilometre ya da 39 ışık yılı uzaklıktaki bu yıldızın 7 gezegenden oluşan bir sistemi var. T&uuml;m&uuml;n&uuml;n b&uuml;y&uuml;kl&uuml;kleri aşağı yukarı D&uuml;nya kadar ya da biraz daha k&uuml;&ccedil;&uuml;k. Profes&ouml;r Mordasini, buna karşılık GJ 3512b nin J&uuml;piter inkinin neredeyse yarısı kadar bir k&uuml;tlesi var, dolayısıyla da bu kadar k&uuml;&ccedil;&uuml;k bir yıldızın &ccedil;evresinde olması teorik olarak &ouml;ng&ouml;r&uuml;len gezegen modelinden &ccedil;ok daha b&uuml;y&uuml;k diyor. Bu keşif g&ouml;kbilimcilerin gezegenlerin oluşumu hakkındaki, genel kabul g&ouml;ren &ccedil;ekirdek akresyonu ya da oluşumu teorisine meydan okuyor. Profes&ouml;r Peter Wheatley, Genellikle dev gezegenlerin gen&ccedil; bir yıldızın y&ouml;r&uuml;ngesinde d&ouml;nen gaz bulutunun i&ccedil;inde buzlanmayla oluşan bir &ccedil;ekirdekle başlayıp hızla kendine &ccedil;ektiği gazlarla b&uuml;y&uuml;d&uuml;ğ&uuml;n&uuml; d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yoruz diye anlatıyor ve s&uuml;rd&uuml;r&uuml;yor: Fakat bu son keşifle ilgili makaleyi yazan g&ouml;kbilimciler, k&uuml;&ccedil;&uuml;k yıldızların y&ouml;r&uuml;ngesinde bu t&uuml;r bir oluşumu m&uuml;mk&uuml;n kılacak gaz ve toz maddesi bulunmadığını, dolayısıyla bu gezegenin daha ziyade y&ouml;r&uuml;ngedeki gaz halkasının kısmen ve aniden, kendi &ccedil;ekimiyle i&ccedil;e &ccedil;&ouml;kmesiyle oluşmuş olabileceğini s&ouml;yl&uuml;yorlar. Nasıl gezegene d&ouml;n&uuml;ş&uuml;yor? Science dergisinde yayımlanan makaleye g&ouml;re bu t&uuml;r bir &ccedil;&ouml;kme, gaz ve toz halkasının hacmi, y&ouml;r&uuml;ngesinde bulunduğu yıldızın k&uuml;tlesinin yaklaşık onda birini ge&ccedil;tiğinde meydana gelebilir. Bu koşullarda yıldızın &ccedil;ekim g&uuml;c&uuml;n&uuml;n, y&ouml;r&uuml;ngesindeki gaz ve toz halkasınının b&uuml;t&uuml;nl&uuml;ğ&uuml;n&uuml; korumaya yetmediği belirtiliyor. Makaleye g&ouml;re bu durumda gaz ve toz halkasının bir kısmı kendi i&ccedil; &ccedil;ekimi sonucu zamanla bir gezegene d&ouml;n&uuml;ş&uuml;yor. Bu teoriye g&ouml;re &ccedil;&ouml;k&uuml;şler, buzlu &ccedil;ekirdek oluşumu yoluyla oluşan gezegenlere g&ouml;re yıldızdan daha uzak mesafelerde ger&ccedil;ekleşebiliyor. Profes&ouml;r Wheatley 2017 yılında kaleme aldığı bir &ccedil;alışmada NGTS-1b adı verilen bir dev gaz k&uuml;tlesini anlaşmıştı. Şili de İngiltere den bilim insanlarının başını &ccedil;ektiği bir ekibin keşfettiği d&uuml;nyaya 600 ışık yılı uzaklıktaki NGTS-1b de yine y&ouml;r&uuml;ngesinde olduğu M tipi kırmızı c&uuml;ce yıldıza kıyasla b&uuml;y&uuml;k bir k&uuml;tleye sahipti. Wheatley, Bu sistemin yıldızı NGTS-1 de k&uuml;&ccedil;&uuml;kt&uuml; ama bu son &ouml;rnekteki yıldız kadar k&uuml;&ccedil;&uuml;k değildi. Belki de NGTS-1 &ccedil;evresinde buzlu &ccedil;ekirdek oluşumuyla gezegen oluşturabilen en k&uuml;&ccedil;&uuml;k yıldızı temsil ediyordur. Ve belki de son &ouml;rnekteki gibi daha k&uuml;&ccedil;&uuml;k yıldızlar kendilerinden daha uzakta ve makalenin yazarlarının d&uuml;ş&uuml;nd&uuml;ğ&uuml; şekilde &ccedil;ekim yoluyla &ccedil;&ouml;kmeyle oluşan gezegenler oluşturuyorlardır diyor. Dolayısıyla varlığıyla teorilere meydan okuyan yeni gezegen ve onun kırmızı c&uuml;ce yıldızı benzeri keşiflerin g&ouml;kbilim teorilerinin gelişmesinde &ouml;nemli d&ouml;n&uuml;m noktaları oluşturduğunu vurguluyor. BBC

Gökbilimciler "varolmaması gereken" dev bir gezegen keşfetti

Gökbilimciler geçerli son gökbilim teorilerine göre "varolmaması gereken" dev bir gezegen keşfetti

Öne Çıkanlar