Sefalet endeksi

1960&rsquo;lı yıllarda Amerikan Başkanı Lyndon Johnson&rsquo;ın ekonomik danışmanlarından Arthur Okun 1970&rsquo;li yıllarda sefalet endeksi (misery index) adında halkın g&ouml;reli ekonomik konumunu &ouml;zetlemeye &ccedil;alışan bir &ouml;l&ccedil;&uuml;m icat etmişti. Endeks yıllık enflasyon ile işsizlik oranının toplamından oluşuyor.Aslında, b&ouml;yle bir endeksin hi&ccedil;bir ekonomik mantığı yok. Enflasyon da k&ouml;t&uuml; bir şey, işsizlik de. Dolayısıyla, bu iki k&ouml;t&uuml;n&uuml;n toplamındaki değişme halkın g&ouml;reli sefaletini ya da ekonomik durumundaki iyileşmeyi g&ouml;sterir diye d&uuml;ş&uuml;n&uuml;l&uuml;yor. Ama, enflasyonun iki puan d&uuml;ş&uuml;p işsizliğin iki puan y&uuml;kselmesinin halkın g&ouml;reli ekonomik durumunun aynı kaldığı anlamına gelip gelmediği &ccedil;ok a&ccedil;ık değil. Aksine, bir&ccedil;ok &uuml;lkede enflasyonun, değil 1-2 puan, 5 puan artıp işsizliğin 5 puan d&uuml;şmesi siyasi a&ccedil;ıdan tercih edilen bir durum olabilir. B&uuml;y&uuml;k bir olasılıkla ekonomik olarak da b&ouml;yle bir durum tercih edilebilir.İşsizlik oranının y&uuml;kseldiği d&ouml;nemlerde gelişmiş &uuml;lke ekonomilerine y&ouml;nelik olarak sefalet endeksi sık&ccedil;a g&uuml;ndeme gelir. Gelişmekte olan &uuml;lkelerde ise bu endeks fazla &ouml;nemli değildir. &Ccedil;&uuml;nk&uuml;, oralarda enflasyon da, işsizlik de g&ouml;reli olarak y&uuml;ksektir.ENDEKS T&Uuml;RKİYE&rsquo;DE Y&Uuml;KSEK T&uuml;rkiye ekonomisi uzun yıllar zaten &ccedil;ok y&uuml;ksek enflasyon ile yaşadığından, sefalet endeksi daha &ccedil;ok enflasyondaki değişmelerle değişen bir g&ouml;stergeydi. İşsizlikteki değişmenin katkısı neredeyse hi&ccedil; yoktu. Zaten işsizlik oranı hakkında eskiden fazla bir bilgimiz de yoktu. 2004 yılından sonra durum değişti.Grafikten de g&ouml;r&uuml;ld&uuml;ğ&uuml; gibi, sefalet endeksi, enflasyonun tek haneye inmesiyle y&uuml;zde 70&rsquo;lerden y&uuml;zde 20&rsquo;lere indi. Ger&ccedil;ekten enflasyon ile işsizlik oranının toplamının halkın g&ouml;reli refahı hakkında bir g&ouml;sterge olduğuna inanıyorsanız, 2004 yılından sonra halkın g&ouml;reli durumunun ge&ccedil;mişe g&ouml;re &ccedil;ok d&uuml;zeldiği sonucuna varabilirsiniz. 2004 yılından sonra ise y&uuml;zde 20&rsquo;ye inen sefalet endeksi o d&uuml;zeylerde salınmaya devam ediyor.Gelişmelere daha yakından bakılınca, 2004 yılından sonra sefalet endeksinin y&uuml;zde 20 civarında artık k&uuml;&ccedil;&uuml;msenmemesi gereken dalgalanmalar g&ouml;sterdiği g&ouml;r&uuml;n&uuml;yor. &Ouml;rneğin, ikinci grafikten de g&ouml;r&uuml;ld&uuml;ğ&uuml; gibi, 2004 yılının ikinci &uuml;&ccedil; ayında y&uuml;zde 16.7&rsquo;ye kadar inen sefalet endeksi 2007 yılının &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; &uuml;&ccedil; ayında y&uuml;zde 16.2&rsquo;ye, 2011 yılının ikinci ve &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; &uuml;&ccedil; aylarında y&uuml;zde 15.4&rsquo;e kadar d&uuml;şt&uuml;. 2007 ve 2011 yıllarındaki sefalet endekslerindeki d&uuml;ş&uuml;şte enflasyondaki d&uuml;ş&uuml;ş &ouml;nemli bir rol oynamıştı. Ama, mutlak olarak bu rakamlar da &ccedil;ok y&uuml;ksek. Bu d&ouml;nem i&ccedil;inde sefalet endeksinin aldığı en y&uuml;ksek değerler 2009 yılının ilk &uuml;&ccedil; ayı (y&uuml;zde 24.2) ile 2010 yılının ilk &uuml;&ccedil; ayı (y&uuml;zde 23.5) oldu. İki d&ouml;nemde de sefalet endeksini rekora taşıyan işsizlik oranındaki artışlardı. 2011 yılının son &uuml;&ccedil; ayında işsizlik oranı belki y&uuml;zde 9 d&uuml;zeylerinde kalmış olsa da, enflasyonun bu d&ouml;nemde y&uuml;zde 6&rsquo;dan y&uuml;zde 9&rsquo;a tırmandığını biliyoruz. B&uuml;y&uuml;k bir olasılıkla, sefalet endeksi yeniden &ccedil;ıkışa ge&ccedil;ti.