Bütçe disiplini makro dengeleri düzeltmeli, bozmamalı

Bu yıl b&uuml;t&ccedil;e dengesi iyi gitmiyor. Bu konuda Maliye Bakanı da aynı g&ouml;r&uuml;şte. Yılın ilk sekiz ayı itibarıyla, ge&ccedil;en yıl b&uuml;t&ccedil;e az bir fazla verirken, bu yıl 8.5 milyar lira a&ccedil;ık verdi. Eyl&uuml;l ayı ve sonrasında b&uuml;t&ccedil;e dengesindeki bozulma b&uuml;y&uuml;k bir olasılıkla daha da hızlanacak. B&uuml;t&ccedil;e dengesindeki bozulmanın iki ana nedeni var: Birincisi, ekonomik b&uuml;y&uuml;menin yavaşlamasıyla b&uuml;t&ccedil;e gelirlerinin b&uuml;y&uuml;k bir b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; oluşturan dolaylı vergi tahsilatındaki artışın yavaşlaması ve ge&ccedil;en yıllardakinin tersine bu yıl bir kereye mahsus ek bir vergi gelirinin olmaması. İkinci ve daha &ouml;nemli neden, b&uuml;t&ccedil;enin harcama kalemlerindeki katılık ve ekonomik şartlardan bağımsız olarak faiz dışı harcamaların her yıl enflasyonun &uuml;zerinde artmaya devam etmesi. MALİYET DAHA Y&Uuml;KSEK ENFLASYON MU? 2001 yılı sonrasında b&uuml;t&ccedil;e dengesinde sağlanan iyileşmenin tamamı, faiz dışı harcamalarda yapılan tasarruflardan değil, vergi gelirlerindeki artışlardan ve faiz giderlerinin d&uuml;şmesinden kaynaklandı. Faizlerin d&uuml;şmesiyle elde edilen tasarruf faiz dışı harcamaların artışına kullanıldı. Faiz dışı harcamalar enflasyonun &uuml;zerinde artmaya devam etti. Vergi artışları katma değer ve &ouml;zel t&uuml;ketim vergileri gibi dolaylı vergilerde olduğundan ekonomide hem g&ouml;reli fiyatlar &ccedil;arpıtıldı hem de ortalama fiyat d&uuml;zeyi artırıldı. Sigara, petrol &uuml;r&uuml;nleri ya da alkoll&uuml; i&ccedil;kiler &uuml;zerinden alınan dolaylı vergiler artırıldık&ccedil;a, bu maddelerin t&uuml;keticiye yansıyan fiyatları artmış oldu. Ortalama t&uuml;ketici fiyat endeksi ek vergilerle makro ekonomik şartlardan bağımsız arttı. B&uuml;t&ccedil;e disiplini ekonomik istikrar i&ccedil;in olmazsa olmaz şartlardan biri. Ama, b&uuml;t&ccedil;e disiplinini sağlarken yalnızca dolaylı vergi tahsilatındaki artışlara g&uuml;venmek bir noktada ekonomik istikrarı tehdit eden bir hal alabilir. Ge&ccedil;mişte bu resmi &ccedil;ok g&ouml;rd&uuml;k. Merkez Bankası yıllık y&uuml;zde 5 enflasyon hedefiyle yola &ccedil;ıktığı bir yılda b&uuml;t&ccedil;e dengesinin daha da bozulmamasına y&ouml;nelik artan dolaylı vergilerle enflasyon y&uuml;zde 10 u aşabiliyor. 2002 yılından bu yana enflasyonun y&uuml;zde 10 u aştığı d&ouml;nemlerin hemen hepsinde dolaylı vergi oranlarında artış s&ouml;z konusu oldu. Bir aşamada, enflasyon hedeflemesinin inandırıcılığı kayboldu. Şimdi yine b&ouml;yle bir d&ouml;neme yaklaşıyormuşuz gibi bir hava var. YOLUN SONU B&uuml;t&ccedil;e a&ccedil;ığı tahminlerin ve hedeflerin &uuml;zerinde ger&ccedil;ekleşiyor. H&uuml;k&uuml;metin 10 milyar lira tutarında yeni bir gelir paketi &uuml;zerinde &ccedil;alıştığı haberleri yayılıyor. Dikkat edilirse, harcamalarda tasarruftan s&ouml;z edilmiyor. &Ccedil;&uuml;nk&uuml;, arzu edilse dahi, faiz dışı harcamalarda dişe dokunur bir tasarruf yapabilmek olanaksız. Harcamalar otomatikleşmiş. B&uuml;t&ccedil;e dengesini d&uuml;zeltmenin tek yolu yine sigaranın, alkoll&uuml; i&ccedil;eceklerin, petrol &uuml;r&uuml;nlerinin ve motorlu ara&ccedil;ların &uuml;zerinden alınan dolaylı vergileri artırmak. Yani, enflasyonu yeniden zıplatmak b&uuml;t&ccedil;e dengesini iyileştirmenin tek yolu haline gelmiş durumda. Bu yapıyla &ccedil;ok uzun s&uuml;re gidemeyiz. Son birka&ccedil; yıldır bir kereye mahsus vergi gelirleriyle durumu idare ettik. Hatta, b&uuml;t&ccedil;e a&ccedil;ıklarını tarihin en d&uuml;ş&uuml;k d&uuml;zeylerine dahi indirmeyi becerdik. Yeni bir kerelik vergi gelirleri icat edemediğimiz takdirde, yolun sonu g&ouml;r&uuml;nd&uuml;. B&uuml;t&ccedil;e disiplini dolaylı vergi gelirlerinin artırılması yoluyla değil, b&uuml;t&ccedil;ede faiz dışı harcamalarında tasarruf yapılarak sağlanmak zorunda. Aksi takdirde, b&uuml;t&ccedil;e disiplini makro ekonomik dengeleri d&uuml;zelten değil, bozan bir olgu haline gelecek. Bu konuya yarın rakamlarla devam edeceğim.