Finans piyasalarında tüketicinin korunması

Finans piyasalarındaki t&uuml;keticilerin genel t&uuml;ketici grubundan farklı ele alınarak korunmalarına y&ouml;nelik d&uuml;zenlemeler yapılması d&uuml;nya &ccedil;apında kabul g&ouml;ren bir yaklaşım. 2008 yılında başlayan gelişmiş &uuml;lke finans piyasalarının &ccedil;&ouml;k&uuml;ş&uuml; sonrası b&ouml;yle bir yaklaşım benimsendi. T&uuml;rkiye&rsquo;de de benzer bir yaklaşımın benimsenmesi doğal. Finans piyasalarındaki t&uuml;keticiler (m&uuml;şteriler) ile tost makinesi alıcılarını aynı kefeye koymak &ccedil;ok doğru değil. Finans piyasaları zaten kamu otoritelerince d&uuml;zenlenen, denetlenen ve y&ouml;nlendirilen bir sekt&ouml;r. M&uuml;şterilerinin de korunması yine uzmanlık isteyen bir alan. Amerika&rsquo;da finans piyasalarında t&uuml;keticilerin korunması sorumluluğu Amerikan Merkez Bankası&rsquo;na (FED) verildi. FED i&ccedil;inde bağımsız bir b&ouml;l&uuml;m oluşturuldu. FED&rsquo;in g&ouml;zetim ve denetimden sorumlu birimlerinden tamamen ayrı olacak d&uuml;zenlemeler getirildi. BDDK YANLIŞ YERT&uuml;rkiye&rsquo;de finans piyasalarındaki t&uuml;keticinin korunması g&ouml;revinin Bankacılık D&uuml;zenleme ve Denetleme Kurumu&rsquo;na (BDDK) verileceği y&ouml;n&uuml;nde işaretler var. Doğruysa, &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k bir yanlış yapılıyor. BDDK&rsquo;nın finansal alanda yaptığı d&uuml;zenlemelerde makro ekonomik hedefleri g&ouml;z &ouml;n&uuml;ne alması ne kadar yanlışsa, finansal sistemin g&ouml;zetimi, denetimi ve d&uuml;zenlenmesini sistemin sağlıklı &ccedil;alışmasına odaklaması gereken BDDK&rsquo;nın sistemin m&uuml;şterilerini de g&ouml;zetmesi o denli yanlış olur. Ama, iki yanlışın bir arada yapılmasına y&ouml;nelik baskılar s&ouml;z konusu gibi g&ouml;r&uuml;n&uuml;yor.T&uuml;keticilerin bir kamu otoritesi tarafından korunması &ccedil;ok &ouml;nemli bir konu. Bağımsızca yapılmalı. T&uuml;keticinin korunması ile ilgili kamu otoritesi, sistemin sağlığına odaklanmış kamu otoritesi ile doğal olarak bir&ccedil;ok konuda &ccedil;atışma i&ccedil;inde olacak. Biri diğerinin ayağına basacak. Bir yerde denge kurulacak. Bu iki g&ouml;revin aynı kuruma verilmesi her iki g&ouml;revin de doğru d&uuml;r&uuml;st yapılmamasına neden olabilecek. Merkez Bankası i&ccedil;inde bankacılık sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n g&ouml;zetim, denetim ve d&uuml;zenleme işlevlerinin olmaması da bir anlamda para politikası ile bankacılık kesiminin sağlığı arasında Merkez Bankası&rsquo;nın arada kalmaması i&ccedil;indi. HEDEFE ODAKLANAN KURUM GEREKLİBug&uuml;nk&uuml; yapılanma i&ccedil;inde finansal piyasalarda t&uuml;keticinin korunmasına y&ouml;nelik oluşturulacak kamu otoritesinin yeri Merkez Bankası gibi g&ouml;r&uuml;n&uuml;yor. Eskiden Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu, Merkez Bankası i&ccedil;inde bağımsız bir b&ouml;l&uuml;md&uuml;. Benzer bi&ccedil;imde Merkez Bankası i&ccedil;inde &ldquo;T&uuml;keticinin Korunması&ldquo; birimi kurulabilir. Merkez Bankası y&ouml;netiminin dışında ayrı bir y&ouml;netim birimi oluşturulabilir. &Uuml;st d&uuml;zey Merkez Bankası yetkililerinden oluşan bir y&ouml;netim kurulu kurulur. Gerek g&ouml;r&uuml;l&uuml;rse, BDDK&rsquo;dan bir yetkili de bu kurulun &uuml;yesi olabilir. Ama, BDDK&rsquo;nın t&uuml;keticilerin korunması işlevini tek başına &uuml;stlenmesi en son d&uuml;ş&uuml;n&uuml;lecek yapılanma şekli gibi g&ouml;r&uuml;n&uuml;yor. Yeni kurumlar oluşturmaktan &ccedil;ekinilmemeli. Bug&uuml;n bağımsız oluşumlar yoluyla y&uuml;r&uuml;t&uuml;len bir&ccedil;ok denetim ve g&ouml;zetim ve d&uuml;zenleme faaliyetleri eskiden Hazine tarafından yerine getirilirdi. 1980&rsquo;li yıllardan &ouml;nce, Hazine, bug&uuml;nk&uuml; Sermaye Piyasası Kurulu ve Kurumu idi, bug&uuml;nk&uuml; BDDK idi, bug&uuml;nk&uuml; bir&ccedil;ok &uuml;st kuruldu. 19. y&uuml;zyıl ile 20. y&uuml;zyılın başlarında Hazine aynı zamanda Merkez Bankası&rsquo;ydı. B&uuml;t&uuml;n bu kuruluşlar Hazine&rsquo;den doğdu. Neden Hazine bu şekilde par&ccedil;alandı? &Ccedil;&uuml;nk&uuml;, kuvvetler ayrılığı yoluyla, arzulanan hedefe, o hedefe odaklanmış kurumlar yoluyla daha kolay varılabileceğinin bilinci gelişti. T&uuml;keticinin korunması da b&ouml;yle bir olgu. Bu perspektifi g&ouml;zden ka&ccedil;ırırsak, t&uuml;keticinin korunmasını pek fazla ciddiye almamış oluruz.