Tasarruf eğiliminin düşüklüğü yapısal bir sorun

Cari işlemler a&ccedil;ığı ya tasarrufların d&uuml;ş&uuml;kl&uuml;ğ&uuml; ve/ veya yatırımların y&uuml;ksekliğinden oluşur. &ldquo;D&uuml;ş&uuml;kl&uuml;k&rdquo; ve &ldquo;y&uuml;kseklik&rdquo; kavramları g&ouml;relidir. Neye g&ouml;re y&uuml;ksek? Neye g&ouml;re d&uuml;ş&uuml;k? İ&ccedil; tasarruflar yatırımları karşılamadığı zaman cari işlemler a&ccedil;ığı meydana gelir. Son d&ouml;nemlerde cari işlemler a&ccedil;ığı d&uuml;ş&uuml;yor. D&uuml;ş&uuml;ş&uuml;n hemen t&uuml;m&uuml;, tasarrufların artmasından değil, yatırımların d&uuml;şmesinden kaynaklanıyor. Tasarrufları artıramıyoruz. Aksine, i&ccedil; tasarruflar d&uuml;şme eğiliminde. Bir başka ifade ile, cari işlemler a&ccedil;ığını kontrol edebilecek tek mekanizma yatırımların d&uuml;zeyi. Yatırımları kısarak cari işlemler a&ccedil;ığını d&uuml;ş&uuml;rmeye &ccedil;alışmak ise ilerideki ekonomik b&uuml;y&uuml;meyi kısıtlayan bir etken. GEN&Ccedil;LİK VE G&Uuml;VEN Tasarrufları artırmanın yolu mevduatı teşvik etmek değil. Mevduat, finansal servetin değerlendirildiği ara&ccedil;lardan biri. Finansal servet bir&ccedil;ok alanda değerlendirilebilir. Mevduatın teşviki finansal servetin bir b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml;n mevduata kaymasını sağlayabilir, ama tasarrufların artmasına katkı yapmaz. Tasarruf eğiliminin artması ancak t&uuml;ketim eğiliminin azalmasıyla m&uuml;mk&uuml;n olabilir. Konuyu b&ouml;yle ortaya koyunca, araştırmamız gereken olgu T&uuml;rkiye&rsquo;deki ekonomik birimlerin neden gelirlerinin daha b&uuml;y&uuml;k b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; t&uuml;ketime tahsis edip daha az b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; tasarrufa tahsis etmesi. Ekonomik birimler i&ccedil;in t&uuml;ketim tasarruftan daha cazip. Bir gazete yazısında bu konuyu irdelemek m&uuml;mk&uuml;n değil. Ama, bazı ipu&ccedil;ları ortaya konabilir. T&uuml;rkiye&rsquo;nin n&uuml;fusu g&ouml;reli olarak gen&ccedil;. Gen&ccedil; n&uuml;fus i&ccedil;inde orta gelirli kesim b&uuml;y&uuml;yor. T&uuml;ketim doğal olarak bu kesimler i&ccedil;in daha cazip. Bir anlamda, gelir dağılımı g&ouml;reli olarak d&uuml;zeldiğinde, ekonomideki ortalama t&uuml;ketim eğiliminin artması şaşırtıcı değil. T&uuml;rkiye ekonomisi bu s&uuml;recin i&ccedil;inde. Tasarruf eğiliminin d&uuml;ş&uuml;k olmasının bir başka nedeni tasarrufların ekonomik birimlerce yeterli g&uuml;vencede olmadığı şeklinde algılanması olabilir. G&uuml;vence birka&ccedil; a&ccedil;ıdan değerlendirilmeli. Ekonomi &ccedil;ok oynak. Enflasyon g&ouml;reli olarak y&uuml;ksek. Tasarruflarınızı TL cinsinden tutsanız, bir anda kur artışları ile mali servetinizin bir b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml; reel olarak kaybetme riski altındasınız. D&ouml;vize yatırım yapsanız, uzun s&uuml;re getiri elde edememe riskini alıyorsunuz. Enflasyon zaten mali servetinizin reel olarak erimesine y&ouml;nelik en b&uuml;y&uuml;k tehdit. Konunun bu yanı piyasa risklerinden doğan g&uuml;vence eksikliği. Kamu otoritesine olan g&uuml;ven de eksik. Mali yatırım ara&ccedil;ları &uuml;zerindeki vergiler duruma g&ouml;re bir g&uuml;n artırılıyor, bir g&uuml;n d&uuml;ş&uuml;r&uuml;l&uuml;yor. 1999 yılının sonunda olduğu gibi, finansal ara&ccedil;lara geriye d&ouml;n&uuml;k vergi konabiliyor. Devlet finansal kuruluşların itibarını zedeleyici girişimlerde bulunabiliyor. Kısacası, mali servetin değerlendirilebileceği piyasa ortamı ve mevzuat d&uuml;zenlemeleri &ccedil;ok kaygan. B&ouml;yle olunca, ekonomik birimler gelirlerini &ccedil;ar&ccedil;ur etmemek i&ccedil;in tasarruftan &ccedil;ok t&uuml;ketime daha fazla ağırlık verme eğilimine giriyor. Yarın t&uuml;ketmek yerine bug&uuml;n t&uuml;ketmek daha cazip oluyor. DEVLETTEN UZAK OLMAK T&uuml;rkiye&rsquo;deki ekonomik birimler a&ccedil;ısından altına yatırım h&acirc;l&acirc; &ccedil;ok cazip. D&ouml;viz yatırımı cazip olmayı s&uuml;rd&uuml;r&uuml;yor. Yastık altı servet tutma &ccedil;ok yaygın. Tasarrufları gayrimenkulde değerlendirmek en pop&uuml;ler servet tutma ara&ccedil;larından biri. Kira geliri faiz gelirine g&ouml;re cazip olmayı s&uuml;rd&uuml;r&uuml;yor. Gayrimenkul aynı zamanda &ldquo;sermaye kazancı&rdquo; da sağlıyor. B&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;&uuml;de bu &ccedil;eşit tasarruf saklama ara&ccedil;ları devletin kurallarını değiştirebileceği ara&ccedil;lar değil. Kısacası, tasarruf sahipleri tasarruflarını devletten uzak tutmaya &ccedil;alışıyor. B&ouml;yle bir ekonomide stopaj ya da munzam karşılıklar yoluyla mevduatları teşvik etmek ve sonu&ccedil;ta tasarruf eğiliminin artmasını sağlamak m&uuml;mk&uuml;n g&ouml;r&uuml;nm&uuml;yor. Sorun &ccedil;ok daha derinlerde. Ama&ccedil;, tasarrufu teşvik etmek olmalı, tasarruf ara&ccedil;larını değil.