Makro ihtiyati önlemler

Son d&ouml;nemde finansal istikrar dendiğinde akıllara gelen ilk kavramlardan biri makro ihtiyati &ouml;nlemler oldu. Makro ihtiyati &ouml;nlemleri, herhangi bir piyasada normal olmayan fiyat şişmelerini &ouml;nlemeye y&ouml;nelik &ouml;nlemler olarak tanımlayabiliriz. &Ouml;rneğin, konut piyasasında kolay krediler bulunarak konut fiyatlarının normal olmayan boyutlarda artması durumunda, konut kredilerinin alınmasını zorlaştırmak makro ihtiyati &ouml;nlem olarak nitelendirilebilir. Makro ihtiyati &ouml;nlemlere ihtiya&ccedil; duyulmasının arkasında genellikle piyasa oyuncularının aşırı risk alma iştahı var. O halde cevaplanması gereken soru, piyasa oyuncularının neden aşırı risk almaya y&ouml;nelmeleri olmalı. IMF&rsquo;nin son yayınlanan K&uuml;resel Finansal İstikrar Raporu, makro ihtiyati &ouml;nlemlere vurgu yapıyor. K&uuml;resel krizle beraber oluşturulan Finansal İstikrar Kurulu da &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml; makro ihtiyati &ouml;nlemlerde buluyor. AŞIRI RİSK ALMA AKILCI SE&Ccedil;İM olmadıklarını (irrational) iddia edemeyiz. Aksine, piyasa oyuncuları yaşadıkları &ccedil;evrede ellerindeki verileri en iyi şekilde değerlendirerek iktisadi kararlarını verirler. O halde, piyasa oyuncularının belli bir tanım i&ccedil;inde aşırı risk almaları aslında akılcı (rational) bir davranış. Belli bir tanım i&ccedil;inde, alınan risk aşırı olarak nitelendiriliyorsa, sorunun &ccedil;&ouml;z&uuml;m&uuml;, aşırı risk almayı akılcı bir karar yapan &ccedil;evre şartlarını ve ekonomik verileri sorgulamakta yatar. K&uuml;resel krizle beraber &ouml;zellikle gelişmiş &uuml;lke merkez bankaları, para politikası faizlerini neredeyse sıfıra indirerek parasal genişlemeye gittiler. Yetmedi, Avrupa Merkez Bankası (ECB) kendine emanet edilen banka mevduatlarına negatif faiz vermeye başladı. Yetmedi, bir&ccedil;ok merkez bankası piyasadaki sermaye piyasası ara&ccedil;larını satın alarak piyasaya para pompaladı (miktarsal genişleme). B&uuml;t&uuml;n bunları yaparken, daha ge&ccedil;en yıla kadar, Amerikan Merkez Bankası (FED) dahil, gelişmiş &uuml;lke merkez bankaları politika faizlerinin daha uzun s&uuml;re sıfıra yakın bırakılacağını piyasalara taahh&uuml;t ettiler. Bu taahh&uuml;t ECB i&ccedil;in h&acirc;l&acirc; ge&ccedil;erli. Ama&ccedil;, d&uuml;ş&uuml;k faizler yoluyla t&uuml;ketim ve yatırımı uyarmak, ekonomik b&uuml;y&uuml;meyi hızlandırmaktı. Bu yaklaşım Euro B&ouml;lgesi&rsquo;nde hen&uuml;z &ccedil;alışmadı. Ama Amerika ve İngiltere, arzulanan sonu&ccedil;lara yaklaşabilen iki &uuml;lke oldu. B&uuml;y&uuml;me biraz hızlandı, ama aynı zamanda &ccedil;eşitli piyasalarda balonlar da oluştu. Sermaye piyasası ara&ccedil;larındaki fiyat artışlarıyla k&uuml;&ccedil;&uuml;msenmeyecek servet artışları ger&ccedil;ekleşti. &Ouml;rneğin, İngiltere&rsquo;de konut sekt&ouml;r&uuml;nde balon oluşmasından s&ouml;z edilmeye başlandı. Balon oluşması, akılcı olmayan kararlar sonucunda mı oldu? Hayır, aksine ekonomik birimler faizlerin uzun s&uuml;re d&uuml;ş&uuml;k kalacağına ikna olunca, getirilerini artırmaya y&ouml;nelik yeni alanlar aramaya başladılar. Buldukları alanlarda balon oluşmaya başladı. Kısacası, şimdi makro ihtiyati &ouml;nlemlere ihtiya&ccedil; duyulmasının nedeni geleneksel para politikasının geleneksel hedeflerinden uzaklaştırılıp yalnızca ekonomik b&uuml;y&uuml;meye odaklanmasından kaynaklandı. Yani, bir taraftan odayı ısıtmak i&ccedil;in sobaya odun atılıyor, diğer taraftan alevler y&uuml;kselmesin diye yanan odunların &uuml;zerine su d&ouml;k&uuml;l&uuml;yor. Makro ihtiyati &ouml;nlemlerin kendilerinden bekleneni verip vermediği hen&uuml;z &ccedil;ok a&ccedil;ık değil. İlk veriler, &ouml;rneğin İngiltere&rsquo;de arzulanan sonu&ccedil;ları pek doğurmadığını g&ouml;steriyor. Singapur gibi k&uuml;&ccedil;&uuml;k ekonomilerde ise makro ihtiyati &ouml;nlemler &ccedil;alışıyormuş havası var. Deneyim hangi y&ouml;nde olursa olsun, kalıcı &ccedil;&ouml;z&uuml;m, makro ihtiyati &ouml;nlemler yoluyla piyasaları &ccedil;arpıtmak değil, geleneksel para politikası yoluyla fiyat ve finansal istikrarı hedeflemek olmalı. Aksi takdirde, orta-uzun d&ouml;nemde finansal piyasaları &ccedil;arpıtıp geleneksel para politikasının etkinliğini azaltma riskiyle kaşı karşıya kalınacak.