Net hata ve noksan (NHN) nereden kaynaklanıyor?

Özellikle son krizden sonraki dönemde, NHN kalemindeki hareketler ve ülkeye gelen dövizin yüksekliği dikkat çekiyor. Konunun, ödemeler dengesi finansmanında şüpheli, sürdürülebilirliği tartışmalı bir kalem olması nedeniyle, Merkez Bankası iki not yayımladı. NEKAM TCMB’ye göre, nedenlerden birisi “Yurt İçi Yerleşiklerce Net Efektif Karşılığı Açılan Mevduat” (efektif karşılığı açılan mevduat – efektif karşılığı kapatılan mevduat) (NEKAM). Tanımı birkaç örnekle açalım. Turistler ve diğer yabancı ziyaretçiler Türkiye’ye geldiklerinde nakit dövizle yaptıkları bazı harcamalar NEKAM için bir örnek. Bir turistin Antalya’da, Bodrum’da cebinden nakit olarak yaptığı harcamalardan elde edilen gelir, sanki sizin dövizle yaptığınız harcama gibi değerlendiriliyor ve bankalarda döviz tevdiat hesapları (DTH) olarak gösteriliyor. Başka bir örnek; yurtdışında yerleşik Türk vatandaşlarının ülkeye geldiklerinde açtırdıkları yabancı para hesapları. Almanya’dan, Belçika’dan tatile gelen, cebinde nakit Euro bulunan TC vatandaşları, bankaya gidip vatandaşlık numaralarıyla, bankada dövizin kaynağı sorulmadığından DTH açılıyor. TCMB bu tür işlemlerin NEKAM içinde önemli yer tuttuğunu söylüyor. Sadece bu değil. Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın dövizli işlemlerinden kaynaklanan başka işlem daha var. Daha önce TCMB’de yüksek faiz elde edebilmek için tuttukları döviz mevduatlarını, bankanın faizleri düşürmesiyle birlikte, yurtiçindeki bankalara DTH olarak yatırmaya başlamışlar. Yanı sıra yurtiçinde yerleşiklerin yastık altında tutulan dövizlerini, kur yükselince veya TCMB’nin deyimiyle “mali af gibi uygulamalarla bankacılık sisteminde kayıt altına alınması” durumunda da NEKAM büyüyor. NHN kalemini etkiyor.