İhracata vatandaşın altın katkısı

Ağustos ayı dış ticaret rakamları pozitif s&uuml;rpriz yaptı. Ge&ccedil;en yılın Ocak-Ağustos d&ouml;nemiyle karşılaştırıldığında, ihracat y&uuml;zde 13 kadar y&uuml;kselirken, ithalat y&uuml;zde 2.4 azalmış g&ouml;r&uuml;n&uuml;yor. Buna bağlı olarak dış ticaret a&ccedil;ığı y&uuml;zde 21 den fazla d&uuml;şm&uuml;ş. Sadece &uuml;lkenin d&ouml;viz rakamları a&ccedil;ısından bakınca olumlu bir gelişme. Dış bor&ccedil; geri &ouml;demeleri i&ccedil;in olan ihtiyacı bir kenara bırakırsak, T&uuml;rkiye nin ticaretten kaynaklanan d&ouml;viz gereksinimi bir &ouml;l&ccedil;&uuml;de k&uuml;&ccedil;&uuml;lm&uuml;ş. DIŞ TİCARET DENGESİ Biraz rakamların arkasını anlamaya &ccedil;alışalım. &Ouml;nce ithalat tarafına bakalım. Yatırım malları ithalatının azalması y&uuml;zde 11. Ara malları ithalatına bakınca, orada c&uuml;zi bir artış dikkat &ccedil;ekiyor. Bunun b&uuml;y&uuml;k b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml;n petrol ve doğalgaz kalemlerinden kaynaklandığını s&ouml;yleyebiliriz. Enerji ithalatını bir kenara koyarsak, ara malı ithalatının da, en azından b&uuml;y&uuml;mediği g&ouml;r&uuml;lecektir. Bunlar ekonomik aktivitenin yavaşlamaya devam ettiğinin g&ouml;stergesi. Diğer &ouml;nc&uuml; g&ouml;stergelerle beraber bakınca, anlaşılan o ki, &uuml;&ccedil;&uuml;nc&uuml; &ccedil;eyrekte ekonomik performans pek istenen d&uuml;zeyde olmayacak. İhracat rakamlarında s&uuml;rpriz yine altından geldi. Ağustosa gelinceye kadar İran a yapılan ihracat y&ouml;n değiştirdi, Birleşik Arap Emirlikleri ne (BAE) y&ouml;neldi. Uzmanlar bu değişimin &ouml;nemli olmadığını, son ihracat merkezinin yine İran olduğunu s&ouml;yl&uuml;yorlar. Bir nedenle doğrudan bizim sınırlarımız &uuml;zerinden yapılan altın ticareti, ağustos ayında BAE ye kaymış. EKONOMİ YAVAŞLAYINCA HANEHALKI ALTIN SATIYOR Sadece altın dış ticareti rakamlarına bakınca başka bir şey daha dikkati &ccedil;ekiyor. İhracat ithalattan y&uuml;ksek. Aradaki farkın nereden geldiğini anlayabilmek i&ccedil;in &ouml;nce altının T&uuml;rkiye deki arz kaynaklarına bakalım: 1) İ&ccedil; &uuml;retim, 2) İthalat, 3) Yerlilerden gelen hurda, 4) Kayıtlı olmayan k&uuml;l&ccedil;e 5) Dışarıdan ka&ccedil;ak sokulan hurda. Son iki kalem, daha &ccedil;ok komşularda yaşanan siyasi olaylar sırasında &ccedil;oğalıyor. &Ouml;rneğin Suriyeli m&uuml;ltecilerin yanlarında getirdikleri altınları satarak dolara &ccedil;evirdiklerini duyuyoruz. Uzmanlar bu miktarın d&ouml;nemsel olarak arttığını belirtiyorlar. Ocak-Ağustos d&ouml;neminde ne kadar altın dış ticareti yapıldığına bakalım... &Ccedil;ok basit bir hesapla 120 ton ithal edildiğini, ihracatın 200 tonu ge&ccedil;tiğini s&ouml;yleyebiliriz. Eğer hesaplar doğruysa, ihra&ccedil; edilen 80 ton kadar altının T&uuml;rkiye deki stoklardan sağlandığı anlaşılıyor. Yıllık i&ccedil; &uuml;retimin yaklaşık 20 ton olduğunu biliyoruz. O zaman ihra&ccedil; edilen altının kalanı bankalar, kuyumcular ve hanehalkından sağlanıyor demektir. Vatandaşın yastık altında ne kadar altını olduğu tam olarak bilinmiyor. Ancak bilinen bir şey var. Ge&ccedil;miş yıl rakamlarına bakınca, ihracatın ithalattan &ccedil;ok olduğu yıllar, genellikle kriz yılları. &Ouml;rneğin 2000 ve 2009 yıllarında da altın ihracatı ithalattan fazlaymış. Bunun birka&ccedil; a&ccedil;ıklaması var. Bir tanesi; insanlar, ekonomi yavaşlayıp geliri azalmaya başlayınca, bor&ccedil;lanmadan &ouml;nce, eğer varsa, yastık altındaki altınını satıyor. Ge&ccedil;ici bir nedenle satıyor ve birka&ccedil; ay sonra aynı miktar altını yerine koyabiliyorsa sorun yok. Bir nakit sıkışıklığına &ccedil;are bularak akılcı bir şey yapıyor. Ama sattığı altını geri yerine koyamıyorsa, varlığı azalan hanehalkı fakirleşiyor demektir. Fakirleştik&ccedil;e de harcamasını azaltacak ve ekonomi biraz daha yavaşlayacaktır. İlk sekiz aylık veriler, &ccedil;ok b&uuml;y&uuml;k miktarda olmamakla beraber, satılan altının hen&uuml;z yerine koyulmadığı y&ouml;n&uuml;nde. Anadolu da d&uuml;ğ&uuml;n mevsiminin bitmesine az kaldı. Eğer eyl&uuml;l ve ekim ayları verileri de altın ihracatının b&ouml;yle devam ettiğini g&ouml;sterirse, insanlar zorunlu altın satmaya devam ediyorlar demektir. B&ouml;yleyse, nedenlerine daha yakından bakmak; sattıkları altınla harcama mı yapıyorlar yoksa bor&ccedil; mu kapatıyorlar iyi anlamak lazım.