Vatandaşın enflasyonu ve Hızlı Tüketilen Ürünler Fiyat Endeksi

Merkez Bankası Danışmanlarından Zafer Y&uuml;kseler in hazırladığı Hızlı T&uuml;ketilen &Uuml;r&uuml;nler Fiyat Endeksi nin (HTFE) 19. sayısı eyl&uuml;l ayında yayımlandı. Fiyatlar bir &ouml;nceki aya g&ouml;re y&uuml;zde 1.9 artış g&ouml;stermiş. T&Uuml;FE nin neredeyse iki katı. B&ouml;ylesine farklılık g&ouml;steren bu &ouml;zel endekse biraz daha yakından bakmak yararlı olacak. Bilindiği gibi Merkez Bankası enflasyon hedeflemesi yaparken t&uuml;ketici fiyatları endeksini esas alıyor. T&Uuml;FE &ouml;z&uuml;nde bir mal ve hizmetler sepeti. Hanelerin t&uuml;ketim kalıpları &uuml;zerinden yapılan &ccedil;alışmalara dayanılarak hazırlanıyor. T&uuml;rkiye İstatistik Kurumu (T&Uuml;İK) yapılan anketlere bağlı olarak, her yıl sepetin i&ccedil;indeki malları g&uuml;ncelliyor ve ağırlıklarını değiştiriyor. Ancak bir&ccedil;ok insan, a&ccedil;ıklanan t&uuml;ketici enflasyonunun kendi t&uuml;ketim kalıbını yansıtmadığını ileri s&uuml;rerek T&Uuml;İK in verilerini sorguluyor. Bunun bir nedeni gelirleri ve t&uuml;ketim kalıpları farklı olan hanehalklarının T&Uuml;FE sepetinin kendilerini yeteri kadar temsil etmediğini d&uuml;ş&uuml;nmeleridir. T&uuml;ketim kalıplarındaki farklılığa ilave olarak, T&Uuml;FE kapsamında yer alan bazı mal ve hizmetlerin belirli bir hanenin aylık ve yıllık t&uuml;ketim harcamaları ile ilişkisinin zayıf olması da enflasyon oranlarının tartışılmasına neden olmaktadır. &Ouml;zellikle bu durum, her ay veya yıl t&uuml;ketimi s&ouml;z konusu olmayan bazı dayanıklı ve yarı dayanıklı mallar ile hizmetlerden kaynaklanmaktadır. VATANDAŞIN ENDEKSİ Zafer Y&uuml;kseler, hazırladığı endekste bunu dikkate alarak otomobil, televizyon, bilgisayar, koltuk ve yemek odası takımı gibi maddeleri dışarda tutmuş. Yanı sıra, ortalama bir ailenin aylık t&uuml;ketimi i&ccedil;inde yer alması &ccedil;ok sık g&ouml;r&uuml;lmeyen bazı yarı dayanıklı ve dayanıklı malları ve hizmetleri de HTFE ye katmamış. Bunlara &ouml;rnek olarak; milyonlarca insanı hi&ccedil; ilgilendirmeyen yurti&ccedil;i tatil turunu; &uuml;&ccedil; d&ouml;rt senede bir yapılan badana ve boya malzemelerini; en az on senede bir değiştirilen yer ve duvar d&ouml;şemesini; sadece taşınırken &ouml;denen doğalgaz abonman &uuml;cretini g&ouml;sterebiliriz. Bu nedenle HTFE, T&Uuml;FE de yer alan 444 maddenin 150 sini kapsıyor. Ağırlığı da T&Uuml;FE nin y&uuml;zde 58 ine karşılık geliyor. Yani sıradan bir endeks değil ve vatandaşın aylık t&uuml;ketim kalıplarını daha iyi temsil ediyor. Bir anlamda onun enflasyon g&ouml;stergesi denebilir. Aşağıdaki grafikte iki endeksin 2006 yılından bu yana gelişmeleri g&ouml;r&uuml;l&uuml;yor. Değişimlerdeki paralellik olduk&ccedil;a dikkat &ccedil;ekici. PARA POLİTİKASI ARACI OLABİLİR Mİ? Merkez bankalarının zaman zaman &ouml;zel kapsamlı endeksleri hedefledikleri malum. TCMB bir ara işlenmemiş gıdayı, enerjiyi, alkoll&uuml; i&ccedil;ecekleri, t&uuml;t&uuml;n &uuml;r&uuml;nlerini ve altını dışarıda tutan H-Endeksi ile işlenmemiş gıdayı dışarda tutan I-Endeksi ni daha iyi bir g&ouml;sterge olarak &ouml;ne &ccedil;ıkarıyordu. Ancak, &ouml;zellikle işlenmemiş gıda ve t&uuml;t&uuml;n sabit gelirli henahalkının en &ccedil;ok t&uuml;kettiği &uuml;r&uuml;nlerin başında geldiği i&ccedil;in, &ccedil;ekirdek endekslerin beklentiler &uuml;zerinde ne kadar etki yaratabileceğini iyi d&uuml;ş&uuml;nmek gerekiyor. Enflasyon hedeflemesinde ama&ccedil; vatandaşın beklentileri ve fiyatlama kararlarını etkilemek. Dolayısıyla hanehalkının hızla t&uuml;kettiği mal ve hizmetleri kapsayan bir endeks olan HTFE nin (veya benzerinin) kullanılmasının faydalı olacağını s&ouml;yleyebiliriz.