Piyasayı düzenleme mi müdahale mi?

Son g&uuml;nlerde akaryakıt, u&ccedil;ak bileti ve bazı fiyatlara kamu otoriteleri tarafından &uuml;st limit uygulaması g&uuml;ndeme geldi.Siyasi otorite, kamu yararı arg&uuml;manını &ouml;ne &ccedil;ıkararak d&uuml;ş&uuml;ncesini savunmaya &ccedil;alışıyor. A&ccedil;ık&ccedil;a s&ouml;ylemese de, talebin y&uuml;ksek olduğu d&ouml;nemlerde t&uuml;keticilere kazık atıldığını d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yor. Bayramda THY ile İstanbul-İzmir u&ccedil;uşu yapan oğlumun &ouml;dediği bilet fiyatını &ouml;ğrenince ben de aynı g&ouml;r&uuml;şteydim.AŞIRI FİYAT GE&Ccedil;İCİ Mİ?Burada &ouml;ncelikle &uuml;zerinde dikkatle durulması gereken husus, piyasaların d&uuml;zenlemeye ve denetlemeye tabi olup olmadığıdır. Kamu otoritesi fiyatları d&uuml;zenlemişse ve gerekli denetimleri yapmışsa, ge&ccedil;ici olarak aşırıya ka&ccedil;an fiyatlara m&uuml;dahale etmeyi d&uuml;ş&uuml;nebilir. Yani şik&acirc;yet konusu olan uygulama sadece bir defalıksa veya piyasa dışı etkenler nedeniyle ge&ccedil;ici bir nedeni varsa karışabilir. Eğer sorun yapısal etkenlerden kaynaklanıyorsa m&uuml;dahale yerine yeniden yapılandırmayı hedefleyen teşvik ve d&uuml;zenleme politikaları g&uuml;ndeme getirilmelidir. Devlet, ge&ccedil;iş d&ouml;neminde zarar edenlere yardımcı olmalı.Yoksa &ouml;nceden ilan edilen bir fiyat varsa, şirketler talep &ccedil;ok y&uuml;kseldiği i&ccedil;in birka&ccedil; g&uuml;n evvel tarifeli seferlerinin fiyatlarını değiştirmiyorlarsa, buna kazık atmak denemez. M&uuml;dahaleyi gerektirecek birdurum yoktur.Piyasaların şartlarını bilen, buna g&ouml;re u&ccedil;uş programları yapan şirketleri, baştan uyarmayıp, sonradan aşırı para isteniyor diye itham etmek yanlıştır. &Ccedil;ağdaş denetleyici kamu anlayışı; fiyatlar ilk ilan edildiğinde veya değiştirildiğinde olayı inceler, yapılanın piyasa şartlarına uygunluğunu araştırır. Eğer bir yanlışlık varsa şirketleri uyararak gerekli d&uuml;zeltmeleri yapmalarını ister. Şirketler gereğini yapmıyorlarsa hukuki &ccedil;er&ccedil;evede yapılabilecek en ağır yaptırım g&uuml;ndeme gelir.AKARYAKIT &Ouml;RNEĞİAkaryakıt fiyatları daha iyi bir &ouml;rnektir. Dışa bağımlı &uuml;r&uuml;n olduğu i&ccedil;in, devletin ne petrol fiyatını ne de d&ouml;viz kurunu belirleme kabiliyeti olmadığına g&ouml;re fiyatlara m&uuml;dahale ne kadar etkili olabilir? Ayrıca bir litre mazotun/benzinin &uuml;&ccedil;te ikisi vergi olunca tavan fiyat koymak isteyen devletin piyasanın etkin ve verimli &ccedil;alışmasına y&ouml;nelik eyleminin amacı tartışmalıdır.Eğer devlet t&uuml;keticinin/vatandaşının zarar g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml;n&uuml; d&uuml;ş&uuml;n&uuml;yorsa, ilk &ouml;nce doğrudan kendi yetkisinde olan alanlara m&uuml;dahale ederse daha akılcı olur. Mesela Almanya daki otomobil sayısı ile benzin istasyonu arasındaki oran nedir? Neden orada bizdekinin &uuml;&ccedil;, d&ouml;rt katı kadar ara&ccedil; varken, bizdekinin &uuml;&ccedil;te biri kadar benzin istasyonu var? Bizde yol boyu benzin istasyonlarına nasıl ruhsat verilir? Bunları sorgulamalıdır, araştırmalıdır.Hatırlamakta yarar var. Doğrudan yatırıma bu kadar ihtiyacımız olduğu bir d&ouml;nemde, se&ccedil;mene selam imajı veren s&ouml;ylemlerden ka&ccedil;ınmak gerek. İstihdam yaratan, ithal ikamesine yardımcı olabilecek &uuml;retime y&ouml;nelik yatırım yapacakları &uuml;rk&uuml;tmemek lazım.Eğer bir sorun varsa, &ouml;zellikle rekabetin zayıf olduğu piyasaları &ouml;nce dikkatle tasarlanmış d&uuml;zenlemeleri ele alarak işe başlanmalı. Kurallar t&uuml;keticiyi koruyacak, piyasaların etkin ve verimli &ccedil;alışmasına yardımcı olmayı esas almalı. Eğer gerektiğinde fiyatlara m&uuml;dahale edilecekse, şartları &ouml;nceden belirtilmeli. Hangi durumlarda nasıl m&uuml;dahale edileceğini yatırımcılar baştan bilmeli. Daha &ouml;nemlisi b&ouml;ylesi uygulamalar ge&ccedil;ici olmalı. Piyasadaki olağan&uuml;st&uuml; şartlar normale d&ouml;n&uuml;nce doğrudan m&uuml;dahaleler sonlandırılmalı.