Kriptonun kriz yılı

2022 kripto varlık yatırımcıları i&ccedil;in bir daha yaşanması istenmeyen bir yıl oldu. Kripto varlık piyasasında yaşanan sistemik riskler ve d&uuml;şen risk iştahı varlık fiyatlamalarını tarihi d&uuml;ş&uuml;k seviyelere getirdi. Piyasanın en y&uuml;ksek hacimli varlığı Bitcoin Kasım 2021&rsquo;de yaklaşık 69 bin dolarla tepe noktasını bulurken, 2022 ye 50 bin doların altında bir seviyeden girdi. Piyasa hacmine g&ouml;re en b&uuml;y&uuml;k kripto para olan Bitcoin, yılın başından beri yaklaşık y&uuml;zde 64 d&uuml;şerken, Ether&rsquo;de yılın başından beri olan d&uuml;ş&uuml;ş yaklaşık y&uuml;zde 67 oldu. 21 Ocak tarihinde Bitcoin, 40 bin dolar seviyesini kaybetti. D&uuml;ş&uuml;ş&uuml; değerlendiren El Salvador, 410 Bitcoin&rsquo;i 15 milyon dolara (ortalama 36 bin 585 dolar) satın aldı. 23 Nisan tarihinde Orta Afrika Cumhuriyeti, El Salvador&rsquo;dan sonra Bitcoin&rsquo;i resmi para birimi ilan eden ikinci &uuml;lke oldu. Terra nın &ccedil;&ouml;k&uuml;ş&uuml; 7 Mayıs tarihinde Terra ekibinin merkeziyetsiz bir platform olan Curve&rsquo;den y&uuml;ksek miktarda sabitkoin UST &ccedil;ektiği sırada, kimliği belirsiz bir kişi veya kurum da aynı platformda 75 milyon UST sattı. Aynı zamanda Binance&rsquo;te de yaklaşık 200 milyon UST&rsquo;nin satıldığı bildirilirken, bu satışlar nedeniyle UST ile dolar arasında 2 sentlik bir fark oluştu. İki g&uuml;n i&ccedil;inde, UST varlığı bulunan ve bu farkın normalden y&uuml;ksek olduğunu d&uuml;ş&uuml;nen yatırımcılar, Terra blokzincirinin Anchor protokol&uuml;nde yer alan toplam yaklaşık 14 milyar UST&rsquo;nin yaklaşık 9 milyarlık kısmını, diğer sabitkoinler ile değiştirmek i&ccedil;in &ccedil;ekti. Bu gelişmeyle beraber UST&rsquo;nin dolar ile olan eşitliği ortadan kalktı. Bu sırada UST ile LUNA&rsquo;yı değiş tokuş ederek k&acirc;r eden yatırımcılar ise, LUNA &uuml;zerinde de b&uuml;y&uuml;k bir satış baskısı oluşmasına neden oldu. T&uuml;m bu gelişmelerden sonra UST ve LUNA&rsquo;da olan kayıp yaklaşık 60 milyar dolar olurken, Bitcoin 24 Ocak&rsquo;tan bu yana oluşturduğu yapının en d&uuml;ş&uuml;k seviyesi olan 33 bin dolar seviyesini kaybetti. 24 Ocak ile 28 Mart arasında yaklaşık y&uuml;zde 46&rsquo;lık bir ara y&uuml;kseliş d&ouml;nemi yaşanmıştı. Bir &ouml;nceki d&uuml;ş&uuml;şte olduğu gibi 9 Mayıs tarihindeki d&uuml;ş&uuml;ş&uuml; de değerlendiren El Salvador, 500 Bitcoin&rsquo;i 15,4 milyon dolara (ortalama 30 bin 800 dolar) satın aldı. Yeni kriz: Celsius Ethereum blokzincirinde &ldquo;The Merge (birleşme)&rdquo; adı verilen olay ger&ccedil;ekleşmeden yaklaşık &uuml;&ccedil; ay &ouml;nce, normal şartlarda aynı olması gereken kilitlenen Ether&rsquo;in fiyatı ile kilitlenmeyen Ether&rsquo;in fiyatları arasında teknik nedenlerden &ouml;t&uuml;r&uuml; bir fark oluştu. En y&uuml;ksek miktarda kilitlenen Ether sahibi olan şirketlerden biri olan, kripto bor&ccedil; verme şirketi Celsius, kilitlenen Ether&rsquo;in değer kaybetmesinden, Terra&rsquo;nın &ccedil;&ouml;k&uuml;ş&uuml;nden ve genel piyasa şartlarından olumsuz etkilendi. Şirketin likidite sorunu yaşadığı s&ouml;ylentileri nedeniyle kullanıcılar varlıklarını platformdan &ccedil;ekmeye başladı. Bunun &uuml;zerine Celsius &ccedil;ekim ve transfer işlemlerini durdurmakla beraber, likidite sağlamak i&ccedil;in elindeki kripto varlıkları satmaya başladı. Three Arrows Capital in ses getiren &ccedil;&ouml;k&uuml;ş&uuml; Terra&rsquo;nın &ccedil;&ouml;k&uuml;ş&uuml;nden ve kilitlenen Ether&rsquo;in fiyatının Ether&rsquo;e g&ouml;re d&uuml;ş&uuml;k kalmasından etkilenen bir başka kurum ise hedge fonu Three Arrows Capital oldu. Analiz şirketi Nansen&rsquo;e g&ouml;re Mart ayı itibariyle 10 milyar dolar değerinde varlığı y&ouml;neten hedge fonu, Voyager&rsquo;dan aldığı borcu &ouml;deyemedi ve 1 Temmuz&rsquo;da iflas işlemlerini başlattı. Three Arrows Capital&rsquo;ın ardından ise Celsius, 13 Temmuz&rsquo;da iflas işlemlerini başlattı. 30 Haziran tarihinde El Salvador 80 Bitcoin&rsquo;i 1,5 milyon dolara (ortalama 18 bin 750 dolar) satın aldı. Aynı g&uuml;n i&ccedil;inde Tether&rsquo;dan sonra piyasa hacmi en b&uuml;y&uuml;k sabitkoin olan USD Coin&rsquo;in ortağı Circle, Euro Coin&rsquo;i kullanıma sundu. 15 Eyl&uuml;l tarihinde piyasa hacmine g&ouml;re en b&uuml;y&uuml;k altkoin olan Ether&rsquo;in blokzinciri Ethereum&rsquo;da yıllardır beklenen ve &ldquo;The Merge (birleşme)&rdquo; adı verilen işlem ger&ccedil;ekleşti. Bu sayede &ldquo;prof-of-work&rdquo; sisteminden &ldquo;proof-of-stake&rdquo; sistemine ge&ccedil;en blokzincirin elektrik t&uuml;ketimi yaklaşık y&uuml;zde 99,95 azalırken, merkeziyetliliği arttı. Ethereum i&ccedil;in tarihi olan bu g&uuml;nde, Ether yaklaşık y&uuml;zde 10 değer kaybetti. 27 Ekim tarihinde Elon Musk, Twitter&rsquo;ı satın aldı. Musk ile ilişkilendirilen Dogecoin, 27 Ekim ile 1 Kasım arasında yaklaşık y&uuml;zde 120 artış g&ouml;sterdi. Kriptoyu k&ouml;k&uuml;nden sarsan kriz: FTX 6 Kasım tarihinde d&uuml;nyanın en b&uuml;y&uuml;k kripto varlık alım satım platformu Binance&rsquo;in CEO&rsquo;su Changpeng Zhao, &ldquo;yakın zamanda ortaya &ccedil;ıkanlar nedeniyle&rdquo; diyerek şirketin elindeki t&uuml;m FTT&rsquo;yi (FTX platformunun jetonu) satacağını a&ccedil;ıkladı. 7 Kasım&rsquo;da &ldquo;LUNA&rsquo;nın &ccedil;&ouml;k&uuml;ş&uuml;nden &ouml;ğrendiklerimizi uyguluyoruz&rdquo; diyen Zhao, 8 Kasım&rsquo;da ise FTX&rsquo;in likidite sorunu yaşadığını, platformun Binance&rsquo;ten yardım istediğini ve Binance&rsquo;in FTX&rsquo;i satın almasını i&ccedil;eren fakat yasal olarak bağlayıcı olmayan bir anlaşma imzalandığını a&ccedil;ıkladı. Zhao&rsquo;nun a&ccedil;ıklamasının ardından FTT y&uuml;zde 80&rsquo;i aşan bir değer kaybı yaşarken, Bitcoin de 18 Haziran&rsquo;dan bu yana oluşturduğu yapının en d&uuml;ş&uuml;k seviyesi olan 17 bin 600 dolar seviyesini kaybetti. 18 Haziran ile 15 Ağustos arasında yaklaşık y&uuml;zde 43&rsquo;l&uuml;k bir ara y&uuml;kseliş d&ouml;nemi yaşanmıştı. Yaklaşık 15,2 milyar dolar kişisel servete sahip olduğu tahmin edilen, FTX CEO&rsquo;su Sam Bankman-Fried, bir g&uuml;nde yaklaşık 14,6 milyar dolar kaybetti. Daha sonra Bankman-Fried sadece 100 bin dolarının kaldığını a&ccedil;ıkladı. SEC ve CFTC gibi kurumların FTX hakkında soruşturma başlatmasının ardından, Binance satın alımdan vazge&ccedil;ti. 8 milyar dolar sermaye a&ccedil;ığı bulunan FTX, Alameda Research ve Blockfolio başta olmak &uuml;zere, aralarında FTX Turkey Teknoloji ve Ticaret Anonim Şirketi ve SNG Investments Yatırım ve Danışmanlık Anonim Şirketi de bulunan 102 bağlantılı şirket ABD&rsquo;de iflas başvurusunda bulundu. Bankman-Fried ise CEO g&ouml;revinden istifa etti. Bu sırada FTX&rsquo;in ana merkezinin bulunduğu, vergi cenneti olarak tanınan Bahamalar&rsquo;ın h&uuml;k&uuml;meti, şirketin &uuml;lkede bulunan varlıklarına el koydu. Bu gelişmelerin ardından, daha &ouml;nce FTX sayesinde iflastan kurtulan BlockFi, iflas başvurusunda bulunurken, FTX hesabında 175 milyon doları kalan Genesis de iflas edebileceği uyarısını yaptı. FTX&rsquo;in yarattığı endişe nedeniyle Crypto.com platformunun jetonu 8 Kasım&rsquo;ın ardından y&uuml;zde 50&rsquo;den fazla değer kaybı yaşadı. Ayrıca FTX&rsquo;in elinde y&uuml;ksek miktarda Solana bulunduğu ve platformun bunları satabileceği endişesiyle de, Solana iki g&uuml;n i&ccedil;inde yaklaşık y&uuml;zde 60 değer kaybetti. Aralarında Binance, KuCoin, Bitfinex, OKX, Bybit, Huobi ve Crypto.com&rsquo;un da olduğu bazı kripto varlık alım satım platformları, kullanıcıların g&uuml;venini kazanmak i&ccedil;in blokzincirleri &uuml;zerinde bulunan varlıklarını kullanıcılar ile paylaşmaya başladı. Bankman-Fried, ABD&rsquo;nin su&ccedil; duyurusunun ardından Bahamalar&rsquo;da tutuklandı. T&uuml;rklerin kripto sevdası Blokzincir analiz şirketi Chainalysis&rsquo;in yayınladığı Kripto Paranın Coğrafyası 2022 Raporu&rsquo;na g&ouml;re, Kripto Benimseme Endeksi&rsquo;nde T&uuml;rkiye genel sıralamada onikinci sırada, merkezi hizmetlerden alınan değer sıralamasında dokuzuncu sırada, merkeziyetsiz finans hizmetlerinden alınan değer sıralamasında ondokuzuncu sırada, kripto piyasaları en hızlı b&uuml;y&uuml;yen b&ouml;lge olan Orta Doğu ve Kuzey Afrika b&ouml;lgesi i&ccedil;inde ise birinci sırada yer aldı. Genel sıralamada birinci &uuml;lke Vietnam olurken, hem merkeziyetli hem de merkeziyetsiz finans hizmetlerinden alınan değer sıralamasında ise birinci &uuml;lke Hindistan oldu.

Kriptonun kriz yılı

Kripto varlıklar 2022'de piyasalarda risk iştahının gerilemesi ve sabitkoin çöküşünden iflaslara kadar sistemik sorunların etkisiyle kriz yaşadı. Yılın sonuna doğru FTX'te yaşanan çöküş kriptonun son dönemdeki en büyük krizi olarak kaydedildi.

Öne Çıkanlar