Emtia fiyatlarında oynaklık

12 Eylül’de TOBB ve TÜSİAD ev sahipliğindeki G-20 toplantısında emtia fiyatlarındaki dalgalanmaların makroekonomik istikrar üzerindeki olumsuz etkileri ve olası çözümleri ele alınacak. Değerlendirmeye çalışayım.

Oynaklık (volatilite) ve olumsuz etkisi. Fiyat oynaklığı verimli çalışan gıda borsalarının ortak özelliğidir. Ancak oynaklık beklenmedik ölçülerde artarsa, tüketici, çiftçi ve tüm ülkeye olumsuz etkileri olur. 2007 yılından bu yana emtia fiyatlarındaki aşırı oynaklık (özellikle enerji ve gıda) küresel ekonomi için endişe veriyor. Piyasaların verimli çalışması için oynaklığın bir ölçüde gerekli olmasına karşı aşırı oynaklık belirsizliği artırır ve her kesimde ileriye dönük planlamanın yapılmasını zorlaştırır. Finansal emtia piyasalarında şeffaflığın eksik olması da belirsizliğin artmasına ve daha çok oynaklığa yol açıyor. Gıda fiyatlarında oynaklık, üreticiden tüketiciye ulaşan tedarik zincirinde hemen hissedilmez, ama şirketlerin karlılığını ve rekabeti etkiler. Son yıllarda birçok şirketin temettü ödemeleri bu yüzden aksıyor. Finansal piyasaların amacı tüketici ve üreticiyi bu oynaklığa karşı korumaya yönelik mekanizmayı işletmektir. Oysa, mekanizma piyasalarda işlem hacminin yükselmesine yönelik yapılandırılmıştır. Örneğin, enerji piyasalarında işlem hacmi spot piyasalara kıyasla 35 kat daha fazladır (teorik olarak ‘open İnterest’ sonsuza kadar gidebilir). Aynı şekilde,  CME borsasında tüm dünya üretiminden 46 defa daha fazla buğday işlem görmektedir.  G-20 üyeleri bu piyasaların önde gelen aktörleri olup küresel tarım alanlarının %65’ine sahipler.