Et ve sütte bizi nasıl bir enflasyon bekliyor?

Hayvancılık sekt&ouml;r&uuml;nde yaşanan sorunlar g&uuml;ndemden d&uuml;şm&uuml;yor. Mevcut tabloya bakılırsa pek de d&uuml;şecek gibi g&ouml;r&uuml;nm&uuml;yor. Kırmızı et ve s&uuml;t tarafındaki kronik sıkıntılar hem &uuml;retici hem de t&uuml;ketici kesimini mağdur ederken, &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki d&ouml;neme ilişkin kaygılar da belirsizliklere paralel artıyor. T&uuml;m S&uuml;t, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (T&Uuml;SEDAD), bu konuda &uuml;yelerinin tespit ve g&ouml;r&uuml;şlerini dikkate alarak hazırladığı 7 sayfalık raporu Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı ya sundu. Sanayiye verilen s&uuml;t&uuml;n yaklaşık y&uuml;zde 15&rsquo;ini &uuml;reten k&uuml;&ccedil;&uuml;k, orta ve b&uuml;y&uuml;k &ouml;l&ccedil;ekli b&uuml;y&uuml;kbaş hayvancılık işletmelerini temsil eden T&Uuml;SEDAD ın raporu, kırmızı et ve s&uuml;t sekt&ouml;r&uuml;n&uuml;n fotoğrafını &ccedil;ekerek kritik uyarı ve &ouml;nerilerde bulunuyor. Raporda, s&uuml;t, kırmızı et ve diğer sekt&ouml;rel durum ve &ouml;neriler şu şekilde sıralanıyor: 1. TARIM ENVANTERİNİN G&Uuml;NCELLENMESİ TARBİL altyapısının envanter b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml;n yeniden faal hale getirilip en kısa s&uuml;rede tarım ve hayvancılıkla ilgili sayımın yapılarak, &ouml;zellikle hayvan varlığımızın tespit edilmesi gerekmektedir. 2. MALİYET VE SATIŞ FİYATI &Ccedil;iğ s&uuml;t ve dana eti &uuml;retim maliyetleri her ge&ccedil;en g&uuml;n artmakta buna karşın &ouml;zellikle &ccedil;iğ s&uuml;t satış fiyatı sabit kalmakta hatta talepte d&uuml;ş&uuml;ş olduğu gerek&ccedil;esiyle s&uuml;t işleyen firmalar tarafından oluşturulan kartel vasıtasıyla baskılanmaktadır. USK Başkanlığını uzun yıllardan beri y&ouml;neten aynı sanayiciler T&uuml;rkiye&rsquo;de oluşan fiyatlar &uuml;zerinde orantısız g&uuml;&ccedil; sahibidirler. Maliyetlerin artmasının temel sebebi kaba ve karma yem fiyatlarındaki ciddi artışların yanı sıra enflasyonist ortamın getirdiği enerji ve iş&ccedil;ilik giderlerindeki artışlardır. Buna karşın s&uuml;t fiyatlarının maliyet artışından en az 3-6 ay sonradan g&uuml;ncellenmesi &uuml;reticiyi her daim zarar ettirmektedir. Fiyatların yem maliyetine 1,5 parite ile bağlanması ve bunun her ay g&uuml;ncellenmesi sekt&ouml;r&uuml;n s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilirliği a&ccedil;ısından &ouml;nem arz etmektedir. &Ouml;zellikle, kaba yem fiyatlarındaki artışlar &ouml;ng&ouml;r&uuml;lerin &ouml;tesinde olmakta ve sonu&ccedil;ta maliyetin altında s&uuml;t satmak zorunda kalan &uuml;reticilerimiz bor&ccedil;larını &ouml;deyebilmek ve ge&ccedil;imini sağlayabilmek i&ccedil;in hem s&uuml;tte hem de ette geleceğimizin teminatı olan dişi hayvanlarını kesime g&ouml;ndermek zorunda kalmaktadırlar. Bu d&ouml;ng&uuml;, hem s&uuml;t &uuml;retiminin hem de dana eti &uuml;retiminin d&uuml;şmesine neden olmaktadır. T&Uuml;SEDAD aşağıdaki grafikte son 1 yıllık kaba yem fiyatlarına yer veriyor. S&uuml;t sanayicilerinin talep d&uuml;ş&uuml;kl&uuml;ğ&uuml;n&uuml; sebep g&ouml;stererek &ccedil;iğ s&uuml;t fiyatlarını d&uuml;ş&uuml;rmeleri inek kesimlerinin devam etmesine neden olmaktadır. Aşağıdaki grafikte UHT s&uuml;t fiyatları verilmekte olup, &ccedil;iğ s&uuml;t fiyatlarının baskılanması raf fiyatlarındaki artışı engellememiştir. 3. DESTEKLEMELER Tarım ve Orman Bakanlığımız yıllar i&ccedil;erisinde artan miktarda ve bir&ccedil;ok &uuml;retim kaleminde &uuml;reticilerimize destek vermektedir. Bu desteklemelerin &uuml;reticinin eline ihtiyacı olan d&ouml;nemden uzun zaman sonra ge&ccedil;mesi amacına ulaşmasını engellemektedir. Bu nedenle destekleme &ouml;demelerinin ihtiya&ccedil; d&ouml;neminde, &ouml;rneğin yem bitkileri ekim d&ouml;nemi ve kışlık kaba yem stoklarının yapılması gereken d&ouml;nemlerde &uuml;reticinin elinde olacak şekilde planlanması amaca hizmet edecektir. Yapılan desteklerin fayda zarar analizi yapılması neticesinde, verilen bir&ccedil;ok destek amacına ulaşmadığı gibi ne &uuml;lkemize ne de &uuml;reticimize fayda sağlamaktadır. Aynı zamanda t&uuml;m bu &uuml;lke ekonomisine faydasız destekler asıl işi arazide &ccedil;ift&ccedil;iye hizmet olan Tarım Bakanlığı İl ve İl&ccedil;e teşkilatlarını gereksiz yormakta ve m&uuml;hendislerimizden ve veterinerlerimizden olması gerektiği kadar &uuml;reticimizin faydalanamamasına sebebiyet vermektedir. * Destek &ouml;deme takvimi oluşturulup bu takvime riayet edilmeli ve &uuml;retici devlet desteklerini ne zaman alacağını &ouml;nceden bilmelidir.* B&uuml;y&uuml;kbaş s&uuml;t hayvancılığında &ccedil;ift&ccedil;i &uuml;rettiği s&uuml;t&uuml;n primini her ay d&uuml;zenli olarak en ge&ccedil; 2 ay geriden takip edecek şekilde almalıdır.* S&uuml;t işletmeleri buzağı desteklerini her 3 ayda bir d&uuml;zenli şekilde alabilmelidir.* Dekar başına verilen yem bitkileri desteği &ouml;demeleri %50 ekim &ouml;ncesi %50 hasat sonu olacak şekilde yapılmalıdır.* Desteği &uuml;reticimizin &uuml;rettiği &uuml;r&uuml;ne vermeliyiz. Aşağıda sıraladığımız bir&ccedil;ok destek kaleminin kaldırılması ve bunların aşağıda belirttiğimiz kalemlere eklenmesini &ouml;nermekteyiz. 1. Buzağı desteklerinde, buzağı başına &ouml;denen kademeli &ouml;deme ve 500 adet buzağı &uuml;st sınırı kaldırılmalıdır. İşletmede doğmuş t&uuml;m buzağılara aynı miktarda ve sayı sınırı olmaksızın destekleme &ouml;demesi yapılmalıdır. Ayrıca dişi materyalimizde eksiğimiz olduğu i&ccedil;in d&uuml;velerden dişi sperma ile doğan dişi buzağılara y&uuml;zde 50 ek destek verilmelidir.2. Bazı illerde yapılan hi&ccedil;bir amaca hizmet etmediğine inandığımız 200 TL/buzağı ek destek &ouml;demesi kaldırılmalıdır.3. Islah ama&ccedil;lı s&uuml;t i&ccedil;erik analiz desteği kaldırılmalıdır.4. Hastalıktan ari işletme desteği AB Onaylı İşletme desteği 500 başa kadar y&uuml;zde 100, 500 baş &uuml;zeri i&ccedil;in y&uuml;zde 50 olan destekleme &ouml;demeleri işletmede bulunan t&uuml;m hayvanlara y&uuml;zde 100 ve eşit miktarda olacak şekilde destekleme &ouml;demesi yapılmalıdır.5. D&uuml;ve alım desteğinde yurtdışından alınan d&uuml;veler i&ccedil;in &ouml;denen %40 d&uuml;ve alım desteği kaldırılmalıdır ve de yurti&ccedil;inden alınan gebe d&uuml;velere verilen destek i&ccedil;in baz alınan bakanlık&ccedil;a belirlenen d&uuml;ve alım fiyatları piyasa koşullarına g&ouml;re g&uuml;ncellenmelidir. 6. Yurt i&ccedil;inde doğmuş besilik erkek sığır kesim desteği 200 başa kadar desteklenen sayı &uuml;st sınırı kaldırılmalı ve 500TL/baş destekleme miktarı arttırılmalıdır.7. Aşı ve k&uuml;pe destekleri kaldırılmalı ve bu hizmetler bedelsiz olarak yapılmalıdır.8. Hayvan gen kaynakları desteklerinin tamamı kaldırılmalıdır.9. Ar-Ge desteği kaldırılmalıdır.10. &Ccedil;iftlik muhasebe veri ağı sistemine katılım primi desteği kaldırılmalıdır.11. Tarımsal yayım ve danışmanlık desteği kaldırılmalıdır.12. &Ccedil;ift&ccedil;i kayıt sistemine kayıtlı arazilerde kaba yem &uuml;retmek amacıyla &ccedil;ok yıllık ve tek yıllık yem ekilişi yapan &ccedil;ift&ccedil;ilere &uuml;r&uuml;n&uuml; hasat etmeleri kaydıyla yapılan destek &ouml;demeleri arttırılmalıdır.13. &Ccedil;iğ s&uuml;t prim desteğinde &ouml;rg&uuml;t aracılığıyla pazarlanan s&uuml;te farklı destek uygulaması tamamen kaldırılmalı, sadece sıcak s&uuml;t, soğuk s&uuml;t prim ayrımı yapılarak s&uuml;t prim desteği &ouml;demesi direk &uuml;reticiye yapılmalı ve miktarı piyasa şartlarına g&ouml;re d&uuml;zenli olarak g&uuml;ncellenmelidir. 4. İTHALAT (ET &Uuml;RETİMİ VE DAMIZLIK D&Uuml;VE) S&uuml;t &uuml;retimi yapan &ccedil;iftliklerimiz, besi &ccedil;iftliklerimiz ve mezbahalar ile g&ouml;r&uuml;şmelerimiz sonucunda kapasite kullanımlarının yanı sıra s&uuml;t &uuml;retiminin k&ouml;ylerde azalmış olması g&ouml;zlemlerimiz ile sabittir. Bu konuda 2001 yılından bu yana resmi hi&ccedil;bir sayım yapılmamıştır ve bu sebeple kimse ger&ccedil;ek rakamı bilememektedir. Ancak bireysel sorgulamalar sonucunda &uuml;retim radikal bir d&uuml;ş&uuml;ş i&ccedil;inde olduğu sahada g&ouml;zlenmektedir. S&uuml;t hayvancılığının bu denli k&uuml;&ccedil;&uuml;lmesinin temel sebebi s&uuml;t fiyatının d&uuml;ş&uuml;k tutulmasıdır. Zarar eden &uuml;reticinin işi bırakma eğiliminde olması ve gen&ccedil;lerin zarar eden bir işe girmek istememesi hem k&ouml;yden kente g&ouml;&ccedil;&uuml; arttırmakta hem de &uuml;lkemizin &uuml;retimde dışa bağımlılığını arttırmaktadır. Nitekim, damızlık dişi varlığındaki azalışı engellemek adına 2022 yılında 17 507 baş gebe+ 5 336 baş boş d&uuml;ve; 2023 yılında ise 12 229 baş gebe d&uuml;ve+ 2 204 ithalatı yapılmıştır. Ancak bu miktarlar da hayvan varlığımızdaki kesim hızına yetişememiş ve sekt&ouml;r&uuml;m&uuml;z bug&uuml;nk&uuml; noktalara gelmiştir. Kısa vadede kontroll&uuml; ithalat harici bir &ccedil;ıkış yolu yoktur. Kasaplık ve karkas ithalatı serbest piyasaya a&ccedil;ılması mahsurludur. Bu &uuml;reticiyi &ccedil;ok zor duruma sokacak ve &uuml;reticinin sayısının hızla azalmasına sebep verecektir. Kontroll&uuml; ithalat ile kamunun ihtiyacının karşılanması kısa vadede tek &ccedil;&ouml;z&uuml;m olarak g&ouml;rmekteyiz. Ancak bu s&uuml;re&ccedil;ten sonra ithalat yerine &uuml;lkemizdeki besi hayvanlarının verimliliğinin artırılması ve yerine koyma maliyetlerinin &uuml;retici tarafından makul seviyelere getirilmesi şarttır. Orta ve uzun vadede yapılması gereken s&uuml;t hayvancılığının kontroll&uuml; &uuml;retim planlamasının yapılıp, verimliliği arttırıcı faaliyetlerde bulunmak suretiyle &uuml;retimi planlı bir şekilde arttırıp fazlalık oluşacağı durumda s&uuml;t tozunu D&uuml;nya piyasalarında aktif pazarlamamızdır. Bu durumda; besi materyalimizi yeterli seviyeye getirmenin yanı sıra hem ihracat&ccedil;ı konumda oluruz hem et ihtiyacımızı i&ccedil; piyasadan karşılayabilecek bir konuma geliriz. 5. ZİRAAT BANKASI KREDİLERİ Derneğimizin temel hedeflerinden biri olan s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir &uuml;retimin sağlanabilmesi i&ccedil;in Tarımsal Krediler b&uuml;y&uuml;k &ouml;nem taşımaktadır. Bu ama&ccedil;la; Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerince Tarımsal &Uuml;retime Dair D&uuml;ş&uuml;k Faizli Yatırım ve İşletme Kredisi Kullandırılmasına İlişkin tebliğ kapsamında bir&ccedil;ok &uuml;reticimiz bu kredilerden yararlanmaktadır. Ancak bu tebliğin saha da kullanılmasında yaşanan bazı sıkıntılar &uuml;reticilerimiz tarafından iletilmiştir. Bu kapsamda konuya ilişkin bazı &ouml;nerilerimizi siz Sayın Bakanımıza iletmekte fayda g&ouml;rmekteyiz. * Tebliğ kapsamında s&uuml;bvansiyonlu krediler sadece 1 alanda, &ouml;rneğin &lsquo;Damızlık s&uuml;t sığırcılığı&rsquo; alanında &uuml;st limit olarak belirlenip verilmektedir. Bu durum &ccedil;iftliklerimizde; damızlık d&uuml;ve, s&uuml;t &uuml;retimi, besi hayvanı, yem &uuml;retimi hatta yaş sebze meyve &uuml;retimi gibi krediye ayrı ayrı konu olabilecek kalemler i&ccedil;in hatta kurulacak g&uuml;neş paneli gibi altyapı &ccedil;alışmalarında da kullanılmakta ve toplam kredi tutarından d&uuml;ş&uuml;lmektedir. Oysa ki s&uuml;bvansiyon ayrı ayrı kalemlere verilecek şekilde tebliğ edilmiştir. &Uuml;reticinin teminat g&uuml;c&uuml;n&uuml;n yettiği m&uuml;ddet&ccedil;e her bir kredi konusunun ayrı ayrı s&uuml;bvansiyonlu kredi limitleri olarak değerlendirilmesi &uuml;reticiyi daha destekler nitelikte olacaktır. * Tebliğ kapsamında; s&uuml;t&ccedil;&uuml; ve kombine sığır yetiştiriciliği s&uuml;bvansiyonlu yatırım ve işletme kredisi &uuml;st limiti 40 milyon TL, besi işletmelerinde ise 20 milyon TL olarak uygulanmaktadır. Ancak bu miktarın arttırılarak, uygulamanın ilk başladığı yılda s&uuml;t sığırcılığında kullandırılan s&uuml;bvansiyonlu yatırım ve işletme kredileri &uuml;st sınırının $5 milyon seviyesinde olduğu unutulmadan yeni bir &uuml;st limitin belirlenmesi, yatırımını b&uuml;y&uuml;tmek isteyen &ccedil;ift&ccedil;ilerimizi ekonomik anlamda destekleyecek ve b&ouml;ylece milli &uuml;retimimiz artacaktır. * Bildiğiniz &uuml;zere son d&ouml;nemde Merkez Bankası kredi faiz oranını %15&rsquo;e &ccedil;ekti ve bu oranın %25&rsquo;ler seviyesine gelmesi beklenmektedir. Bu durumda &lsquo;Değişken Faizli Kredi&rsquo; kullanan &ccedil;ift&ccedil;ilerimizin bu faiz artırımından etkilenmemeleri i&ccedil;in şimdiden &ouml;nlemlerin alınması gerektiği kanaatindeyiz. * İ&ccedil;inde bulunduğumuz d&ouml;nem itibariyle &ccedil;iftliklere kaba yem stoklanması mutlak şarttır. Bu d&ouml;nemde yapılamayan kaba yem stoğu sonbahar ve kış aylarında ciddi besleme eksikliklerine hatta hayvan kaybına yol a&ccedil;acaktır. Bu nedenle &uuml;reticilerimizin kaba yem stoğu yapabilmesini destekleyecek mevcut krediler dışında yeni bir işletme kredisi kaleminin de a&ccedil;ılması gerekmektedir. A&ccedil;ılacak olan bu yeni kredi desteğinin teminatı ise Kredi Garanti Fonu tarafından desteklenmelidir. Malumunuz son d&ouml;nemde &uuml;reticimiz zor g&uuml;nler yaşamakta ve bu yeni kredi kalemi i&ccedil;in teminat bulmakta zorlanacaktır. * &Uuml;lkemizde mera olarak ayrılmış arazilerin bir kısmı mera &ouml;zelliğini kaybetmeye başlamış ve atıl duruma gelmiştir. Bu arazilerin ıslah edilebilir yapıda olanlarının; tarımsal ama&ccedil;lı kullanıma a&ccedil;ılması ve yem bitkileri &uuml;retiminin desteklenmesi amacıyla işletmelere kiralanması ve s&uuml;bvansiyonlu kredi kapsamına alınması; &uuml;reticimizin yem bitkileri a&ccedil;ısından desteklenmesini sağlayacaktır. * Uygulanan sistemde; bir işletme sahibinin başka bir arazide ikinci bir işletme kurmak istemesi halinde bu iki &ccedil;iftlik grup olarak nitelendirilmekte ve tek bir limit uygulanmaktadır. Ancak kurulacak ikinci işletme başlı başına ayrı bir &ccedil;iftlik olacağından finansal olarak ayrı bir &ccedil;iftlik olarak ele alınmalı ve kredi kullanım olanakları yeni bir işletme olarak değerlendirilmelidir. * S&uuml;bvansiyonlu arazi alım kredisi; arazilerin birleştirilmesi ile sınırlandırılmış durumda. Ancak işletmeler i&ccedil;in s&uuml;bvansiyonun satın alınacak ve &uuml;retim yapılacak t&uuml;m araziler i&ccedil;in uygulanması doğru olacaktır. Birleştirilecek iki arazi arasındaki k&uuml;&ccedil;&uuml;k bir tarla yolunun bulunması dahi kredinin reddine neden olmaktadır. Bunun sonucu olarak da bir&ccedil;ok arazimiz kullanılamamaktadır. Yazının uzun olmasını g&ouml;ze alarak raporun tamamını sizlerle paylaşmak istedik. Zira, durumu doğru analiz etmek a&ccedil;ısından fotoğrafın tamamını g&ouml;rmekte fayda var. Tablo ortada... T&uuml;rkiye de mevcut şartlar değişmezse hayvancılık pek de s&uuml;rd&uuml;r&uuml;lebilir g&ouml;z&uuml;km&uuml;yor. Eğer politikada bir değişiklik yapılmazsa arzdaki daralma talep &uuml;zerinde &ccedil;ok daha fazla baskı yaratacağı i&ccedil;in t&uuml;ketici a&ccedil;ısından d&uuml;ne g&ouml;re pahalı olan et ve s&uuml;t &uuml;r&uuml;nleri yarına g&ouml;re ucuz kalmaya devam edecek. Bizden s&ouml;ylemesi... İrfan Donat Bloomberg HT Tarım Edit&ouml;r&uuml; idonat@bloomberght.com

Et ve sütte bizi nasıl bir enflasyon bekliyor?

Diğer Yazılar