Türkiye İstatistik Kurumu, dolar bazında ithalat ve ihracat verilerini her ayın son iş günü açıkladıktan iki hafta kadar sonra kamuoyunda fazla yankı bulmayan dış ticaret endekslerini açıklıyor. Yayınlanan endeksler, miktar ve birim değer bazında. Bu yolla reel ihracat ve ithalat hakkında bilgileniyoruz. Aynı zamanda, ithalat ve ihracatta birim değer endeksleri yoluyla ticaret haddini öğreniyoruz. Ticaret haddi, ihracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünmesiyle bulunuyor. Ticaret haddi yükseldiğinde, ortalama ihracat fiyatlarının ithal edilen ortalama mal fiyatlarından daha hızlı arttığı anlaşılıyor. Her birim ithalat için gerekli birim ihracat gerekliliği azalmış oluyor. MİKTAR ENDEKSLERİ Grafikte ihracat ve ithalat miktar endekslerinin (2010 yılı 100 kabul edilerek) 12 aylık ortalamalarının aylık olarak 2011 yılı başından bu yana gelişmesi gösteriliyor.
2012 yılı boyunca ithalat miktar endeksinde 122 civarında bir duraksama gözleniyor. Yani, 2010 yılı ortalamasına göre, ithalat miktar endeksi 2012 yılı başına kadar yüzde 20 civarında arttıktan sonra bir duraklama geçiriyor. 2013 yılı başından itibaren ithalat miktar endeksi yeniden yükselişe geçiyor. 2014 yılı şubat ayı itibarıyla ihracat miktar endeksi 132.7’ye geliyor. Reel ithalatta, 2010 yılı ortalamasına göre yüzde 33 civarında, 2012 yılı ortalamasına göre yüzde 9’a yakın bir artış söz konusu. Bu gelişmeler ekonomik büyüme verileriyle de tutarlı. 2011 yılında yüzde 9’a kadar gelen büyüme 2012 yılında yüzde 2.1’e gerilemiş, 2013 yılında yüzde 4’e çıkmıştı. İhracat miktar endeksinde 2013 yılının ilk üç ayına kadar kararlı bir yükseliş var. 2010 yılı ortalamasına göre, 2013 yılının mart ayında ihracat miktar endeksinde gerçekleşen artış yüzde 35 civarında. Bu tarihten sonra ihracat miktar endeksinde bir duraksama yaşanmaya başlıyor, hatta çok az bir gerileme söz konusu. Bu yılın şubat ayı itibarıyla ihracat miktar endeksi 2013 yılının mart ayına göre yüzde 0.5 daha aşağıda. İhracattaki gerilemeyi tamamen Avrupa ülkelerindeki sorunlara bağlamak yanlış. Eğer Avrupa’nın ekonomik sorunları ihracat üzerine olumsuz bir etki yapıyorsa, olumsuzlukları Avrupa ekonomilerinin daha kötü olduğu önceki yıllarda da yaşardık.
TİCARET HADDİ
İhracat ve ithalata toplu olarak baktığımızda, genel eğilimin ticaret haddinin son dört yıldır küçük dalgalanmalarla lehimize geliştiğini söyleyebiliriz. Yıllık ortalamalar bazında 2010 yılında 100 olan ticaret haddi 2014 yılının şubat ayında 107 civarında geldi. 2011 yılının ortasında da aynı düzeyde bir ticaret haddi söz konusuydu. İhracatımız ve ithalatımızın çok büyük bir bölümü imalat sanayii mallarından oluşuyor. Gıda, içecek ve tütün mamullerini dışarıda bırakan imalat sanayii ihracat ve ithalat birim değer endeksinden elde edilen ticaret haddi (2010 yılı ortalaması 100) 2011 yılında 108’e kadar yükseldikten sonra son birkaç yıldır 110 düzeyinde dalgalanıyor. Bu kalemde de ticaret haddi 2010 yılına göre lehimize gelişmiş.