BEGÜM NUR ALKIŞ

Kısa süre önce havacılık, sağlık ve enerjiye odaklanan üç şirkete bölünme kararı alan General Electric, böylelikle ABD'nin en çok bilinen sanayi topluluğu unvanını da kaybetmeye hazırlanıyor. 2008 krizinin etkilerinden kurtulmaya çalışırken pandemi süreciyle ikinci kez çıkmaza giren şirketin bölünme kararı, hisselerinde bir yükselişi de beraberinde getirmişti. Peki, 2008 krizinin ardından iş modelinin yarattığı kusurları çözmek için büyük çaba sarf eden asırlık dev, bu kararı alma sürecine nasıl geldi?

Gelecek Bilimci Martin Ford, “Robotlara Karşı İnsanlık” kitabında sanayi devriminden günümüze kadar olan tarihsel süreci değerlendirerek, teknolojinin bir yandan endüstrileri bozarken, diğer yandan yeni iş alanları ve endüstriler yaratarak bir “yaratıcı yıkım”a yol açtığından bahsediyor. 1890’lı yıllarda Amerikan endüstrisindeki rekabet yarışından doğan GE için de sanayide bir yaratıcı yıkım sürecine yol açtığını söylemek yanlış olmayacaktır. Bugün “GE” denildiğinde Amerikalıların çoğunun aklına ampullerin, televizyonların, çamaşır makinelerinin gelmesi de bu durumun doğal bir sonucu.

Akkor ampullerden jet motorlarına...

İcatları ve teknolojileriyle kuruluşundan kısa süre sonra herkesin bildiği bir şirkete dönüşen GE, Thomson-Houston Company ile Edison General Electric Company arasındaki birleşme sonucunda doğuyor. Şirketin 130 yıla yaklaşan tarihinde geliştirdiği en eski ürünler arasında akkor ampuller, röntgen makineleri ve elektrikli sobalar yer alıyor. 1920’lerde elektrikli ev aletlerinin seri üretimine başlayan GE, günlük yaşam alışkanlıklarının değişmesinde de etkili oluyor. Takip eden yıllarda ise mikrodalga ve radar sistemlerinin icadını sağlayan vakum teknolojisini geliştiriyor. İkinci Dünya Savaşı sırasında orduya ekipman temini sağlayan şirket, 1949 yılında jet motoru J-47’yi ilk kez tanıtıyor. GE, 1970’lerde ise lazer ışığı teknolojisi ve tıbbi görüntüleme alanında ilk sırada yer alıyor.

İş dünyasının Titan'ı: John F. Welch

Yunan mitolojisinde Altın Çağ'da dünyayı yöneten güçlü tanrı ırkı olarak bilinen Titan, GE’nin de Altın Çağı’nda yönetimin başına gelen CEO John F. Welch için kullanılırdı. Kimya mühendisi olan Welch, 1981’de yönetime gelmesiyle Radio Corporation of America (RCA) ve National Broadcasting Company (NBC)'yi satın aldı. Görevde kaldığı süre boyunca GE’yi modernize etmeye çalışan Welch, işleyişte gereksiz gördüğü noktalardaki agresif kararlarıyla biliniyordu. Welch ayrıca sürpriz ofis ve fabrika ziyaretlerindeki denetlemeleriyle ünlüydü. Efsanevi CEO, 2001 yılında görevinden ayrılırken, GE'yi 25 milyar dolarlık bir imalat şirketinden, 130 milyar dolarlık sayısız segmentten oluşan bir holdinge dönüştürmüştü.

2008 kriziyle gelen sert darbe

GE, hızlı yükseliş döneminin ardından 2008 yılında birçok ülkeyi olumsuz yönde etkileyen küresel ekonomik kriziyle önemli ölçüde sarsılmıştı. Küresel kriz sonrası iflas haberleri peşi sıra gelirken, aynı yıl içerisinde GE hisselerinde de yüzde 42’lik bir düşüş yaşandı. GE küresel ekonomik krizin etkileriyle boğuşurken, ünlü yatırımcı Warren Buffett’ın 3 milyar dolarlık fon yatırımı, şirkete bir nevi can suyu olmuştu. Ancak süreç içerisinde GE'nin operasyonlarını istikrara kavuşturmak için Buffett’ın yatırımı da yeterli olmadı. Şirketin yıllık temettüsü takip eden yıllarda düşmeye devam etti. 2008 sonrası mali krizleri devam eden şirketin, hisse senetleri son yıllarda da ABD Borsalarında düşük performansa sahipti.

125. yıl dönümü olan 2017’de 12 bin kişiyi işten çıkaracağını açıklayan GE, 2018 yılına gelindiğinde ise Dow Jones Sanayi Endeksi’nden çıkarıldı. GE yerine, hisse değeri daha yüksek olan ve endekste anlamlı katkı sağlayacağı düşünülen Walgreens Boots Alliance isimli şirkete yer verildi. Bu gelişme sonrası GE, 111 yıldır işlem gördüğü endekste ilk kez yer almadı. İçeride GE’yi geri döndürme çabaları sürerken, beklenmedik şekilde tüm dünyayı etkisi altına alan COVID-19 ise şirketi mali bir çıkmaza sürüklüyordu. Özellikle Boeing ve Airbus için uçak motorları üreten ve kârlılıkta payı büyük olan GE'nin havacılık birimi, pandemiden en büyük darbeyi almıştı.

Havacılık odaklı bir şirkete dönüşecek

2021 yılına kâr marjlarında bir toparlanmaya giderek başlayan GE, hisse senetlerinde de istikrarlı bir yükselişe girdi. Bu yıl içerisinde GE Healthcare’in, ultrasyon alanındaki portföyünü genişletmek amacıyla BK Medical’i 1,45 milyar dolara satın alması yatırımcı cephesinden de olumlu tepkiler aldı. Son olarak Kasım 2021’de üç halka açık şirkete bölünmeyi planladığını açıklayan GE’nin CEO’su Larry Culp, grubu üç ana iş koluna bölmenin odaklanmayı artıracağını, hedefli sermaye dağıtımına imkan sağlayacağını ve kendilerine stratejik esneklik sağlayacağını belirtmişti.
Topluluktan ilk ayrılık sağlık grubunda 2023'te gerçekleşecek. Generel Electric'in GE Renewable Energy, GE Power ve GE Digital şirketleri ise 2024'te enerji odaklı bir şirket olarak ayrılacak. Bu işlemlerin ardından GE havacılık odaklı bir şirket olarak yoluna devam edecek. Tarihsel süreç içerisinde yaşanan tüm krizlere ve alınan kararlara rağmen GE, bugün hala yatırımcıların gözünde ikonikleşmiş Amerikan şirketlerinden biri.