Trump 'müesses nizam' ve ABD demokrasisinin geleceği

Donald Trump, 20 Ocak ta yemin ederek Amerika Birleşik Devletleri nin (ABD) yeni başkanı olacak. Trump daha &ouml;nce herhangi bir resmi g&ouml;revde bulunmadığından ve sorgulanabilir ahlaki y&ouml;n&uuml;, tartışmalı g&ouml;r&uuml;şleri, batırmış olduğu şirketleri ve devasa egosu bakımından hem ABD toplumu hem de d&uuml;nya, g&ouml;rev s&uuml;resinin başlamasını kaygıyla bekliyor. Kimileri, Trump ın Amerika nın demokrasi deneyimini nihayete erdireceğine dair inancını dahi dile getirdi. &Uuml;nl&uuml; İngiliz tarih&ccedil;i Eric Hobsbawm 2002 yılında 20. y&uuml;zyıla dair şahsi d&uuml;ş&uuml;ncelerini, Amerika ya dair şimdiye dek rastladığım, en isabetli yorumlarla bitirmişti. S&ouml;z konusu kitabı Interesting Times ın son b&ouml;l&uuml;m&uuml;, ABD nin siyasi sistemini aşağıdaki şekilde &ouml;zetliyor: ABD, en azından toplumsal hayatı itibariyle, vasatlarla işlemeye ayarlı bir &uuml;lkedir, &ccedil;&uuml;nk&uuml; bu şekilde olmak zorundadır ve 20. y&uuml;zyılda bunu yapabilecek derecede zengin ve g&uuml;&ccedil;l&uuml; olabilmiştir. ABD, siyasi hayatım boyunca, Franklin Delano Roosevelt, Kennedy ve Nixon gibi &uuml;&ccedil; muktedir başkandan sonra başkanlık makamına, ne bu g&ouml;rev i&ccedil;in gereken nitelikleri taşıyan ne de bu g&ouml;revi yapması beklenen kişilerin apar topar getirildiğini ama [buna rağmen] bu kişilerin ABD ve d&uuml;nya tarihinde g&ouml;zle g&ouml;r&uuml;l&uuml;r bir farklılık yaratmadığını g&ouml;rd&uuml;ğ&uuml;m yegane &uuml;lkedir. Bu a&ccedil;ıdan bakıldığında y&uuml;ksek siyaset kavramının &uuml;st&uuml;nl&uuml;ğ&uuml;ne ve b&uuml;y&uuml;k insanlara inanan tarih&ccedil;iler ABD yi anlamlandırmak konusunda g&uuml;&ccedil;l&uuml;k yaşarlar. (s. 409) Amerikan Y&uuml;zyılı nı m&uuml;mk&uuml;n kılan sistem Hobsbawm, başka bir deyişle, ABD yi son iki asırdır neyin bu denli başarılı kıldığını net bir şekilde teşhis ediyordu: siyasi sistemi. Yukarıdaki alıntıda Hobsbawm &ouml;zel olarak siyasete değinse de parmak bastığı hususa ABD nin ekonomik sistemi de dahil edilebilir: seri &uuml;retimi uzun bir s&uuml;re boyunca s&uuml;rd&uuml;rebilme ve yenilikler yapabilme kabiliyeti ABD yi d&uuml;nya tarihinin en zengin ve en m&uuml;reffeh toplumu kılmıştır. Son derece istikrarlı bir siyasi sistemin muazzam bir varlık &uuml;retimiyle birleşmesi, 20. y&uuml;zyılı Amerikan y&uuml;zyılı yapan temelleri sağlamıştır. Fakat, Donald Trump ın 45. ABD başkanı olmasına yaklaştığımız bu g&uuml;nlerde, ABD sisteminin sıhhatiyle ilgili korkular g&uuml;ndeme getiriliyor. Hobsbawm ın haklı olarak işaret ettiği gibi ABD nin g&uuml;c&uuml; ve başarısını - Başkanlık makamındaki kişi değil - m&uuml;esses nizamı ve kurumları m&uuml;mk&uuml;n kılmaktadır. Bu y&uuml;zden bazı yorumcular ABD nin m&uuml;esses nizamının Trump başkanlığında hayatiyetini s&uuml;rd&uuml;r&uuml;p s&uuml;rd&uuml;remeyeceği konusundaki ş&uuml;phelerini a&ccedil;ık&ccedil;a ifade ediyor ve Trump ın şeffaflık standartlarına uyma konusundaki isteksizliğini, d&uuml;nya &ccedil;apında yatırımları olan varlıklı bir emlak kralı olarak yaşadığı &ccedil;ıkar &ccedil;atışmalarını, siyasi tayinlerinde pl&uuml;tokratları (zengin b&uuml;rokratları) tercih etmesini ve ABD siyasetindeki team&uuml;llere genel olarak g&ouml;sterdiği k&uuml;&ccedil;&uuml;mseyici tavrı, ABD deki siyasi yapının dağılmaya yaklaştığının işaretleri olarak g&ouml;r&uuml;yorlar. Sıradan başkanlar, sınırlandırıcı yasalar Bu noktada rahatlıkla ifade edebileceğimiz tek şey, Trump ın davranışları her ne kadar b&uuml;y&uuml;k bir endişe hatta ciddi bir korku kaynağı olsa da, ABD nin siyasi sisteminin daha &ouml;nce de b&uuml;y&uuml;k krizler atlamış olduğudur. Hobsbawm ın dediği gibi, ayrıca, ABD nin başkanlık makamında d&uuml;nya standartlarına g&ouml;re b&uuml;y&uuml;k kabul edilebilecek insanlar nadiren g&ouml;r&uuml;şm&uuml;şt&uuml;r. Bu b&uuml;y&uuml;k insanlar listesine muhtemelen sadece George Washington, Abraham Lincoln ve Franklin Delano Roosevelt girerdi. Ger&ccedil;ekten de ABD sisteminin bizatihi kendisi, kuvvetli liderlik vasıfları taşıyan kişilerin, y&uuml;ksek yetkileri olan makamlara getirilmemesini teşvik etmektedir. Ayrıca herhangi bir ABD li siyaset&ccedil;inin, hatta başkanın dahi sahip olduğu yetkiler son derece net bir şekilde, herkesin saygı duyduğu y&uuml;r&uuml;rl&uuml;kteki kanunlarla sınırlandırılmıştır. ABD nin demokratik bir cumhuriyet olarak istikrar sahibi olmasının temel sebeplerinden biri budur. Başka bir deyişle, Başkan Trump ın kendi başına ve d&ouml;rt senelik bir s&uuml;re zarfında Amerikan siyasi ve/veya ekonomik sistemininin b&uuml;t&uuml;n&uuml;yle &ccedil;&ouml;k&uuml;ş&uuml;ne yol a&ccedil;ma htimali son derecek d&uuml;ş&uuml;kt&uuml;r. Ne de olsa ABD nin sekiz senelik bir George W. Bush başkanlığından sağ &ccedil;ıkmışlığı var. G. W. Bush kesinlikle b&uuml;y&uuml;k felaketlere sebep oldu. T&uuml;rkiye nin i&ccedil;inde bulunduğu b&ouml;lgenin krizler i&ccedil;inde kıvranmasına sebep olan şiddetin b&uuml;y&uuml;k bir b&ouml;l&uuml;m&uuml;n&uuml;n doğrudan ve nihai sebebi Bush tur. Ayrıca bug&uuml;ne kadar ABD Başkanlık makamını doldurmuş en kifayetsiz isimlerden biriydi, ama ABD d&uuml;nyanın en &ouml;nde gelen askeri ve ekonomik g&uuml;c&uuml; olmayı s&uuml;rd&uuml;r&uuml;yor. Donald Trump ın G. W. Bush tan daha mı &ccedil;ok yoksa daha mı az yetenekli &ccedil;ıkacağını ancak zaman g&ouml;sterecek. Asıl tehlike yolsuzluk Bunun yerine, herkesin &ccedil;ok daha fazla endişelenmesi gereken konu, ABD siyasi sistemindeki bir takım uzun vadeli eğilimlerdir. Donald Trump ın başkanlığının &uuml;lkeyi kısa vadede bir &ccedil;eşit siyasi &ccedil;&ouml;k&uuml;şe g&ouml;t&uuml;rmesi muhtemel olmasa da ABD li siyaset&ccedil;iler arasında artan yolsuzluk oranlarının ve &ccedil;ıkar &ccedil;atışmalarının giderek artan şekilde tolere edilmesinin, ABD nin siyasi sistemini zayıflatacak kalıcı etkileri olabilir. Aslında bizzat bu durum, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin in 2016 ABD Başkanlık se&ccedil;imlerinin sonucunu etkileme gayretleri a&ccedil;ısından bakılacak olursa, ger&ccedil;ek endişe kaynağıdır. ABD 1950 lerden beri, diğer &uuml;lkelerde yapılan se&ccedil;imlere karışmıştır. En son &ouml;rnekler olarak, G. W. Bush y&ouml;netimi zamanında, G&uuml;rcistan, Ukrayna, Kırgızistan ve Belarus gibi, hepsi de Putin tarafından Rusya nın g&uuml;venlik koridoru şeridinde ve Rusya nın hayati milli &ccedil;ıkarları a&ccedil;ısından g&ouml;r&uuml;len eski Sovyet devletlerinde renkli devrimler olarak adlandırılan se&ccedil;imlerin sonu&ccedil;larına etki etme &ccedil;abaları a&ccedil;ık bir şekilde ABD nin desteklediği kurumlardan maddi yardım almıştır. Putin in 2016 ABD Başkanlık se&ccedil;imlerindeki parmak izleri - İngilizce deyimsel ifadesiyle - sadece şunu g&ouml;stermiştir: O oyun iki kişiyle oynanır. Yani, ABD nin g&uuml;c&uuml;n&uuml; ve kaynaklarını başka &uuml;lkelerdeki se&ccedil;imleri y&ouml;nlendirmek i&ccedil;in kullanma amacıyla alınmış yanlış karar d&ouml;nm&uuml;ş, dolaşmış ve ABD yi vurmuştur. Donald Trump ın başkan olarak ge&ccedil;ireceği d&ouml;nem sosyo-politik bir felakete hemen yol a&ccedil;acak olmasa da uzun vadede y&uuml;kselen oranlarda ahbap ve akraba kayırma ve d&ouml;rt sene boyunca doğru kaynaklardan pek yararlanmamış i&ccedil; ve dış siyaset, ilerlemekte olan olumsuz eğilimleri daha da k&ouml;t&uuml;leştirebilir. Kongre deki Cumhuriyet&ccedil;ilerin, Obama nın başkan olarak son altı ayında yeni bir Y&uuml;ksek Mahkeme &uuml;yesini onaylamayı reddetmesi siyasi ahlakın en d&uuml;ş&uuml;k &ouml;rneklerinden birini ortaya koymuş ve kindarlık derecesinde partizanca maksatlar i&ccedil;in gereken her yola tevess&uuml;l etmeye istekli olmanın yeni &ouml;rneklerini g&ouml;stermiştir. ABD nin ilk g&uuml;nahı Ya da ABD toplumunda daha k&ouml;k salmış bir meseleye bakabiliriz, o da ırk meselesi. Başkanlığı, genel oy sayısı itibariyle yaklaşık 3 milyon oy geride kalarak se&ccedil;imi kaybeden adaya teslim etmiş bulunan Se&ccedil;ici Kurul, k&ouml;leliğin y&uuml;r&uuml;rl&uuml;kte olduğu G&uuml;ney eyaletlerine bir imtiyaz olarak 200 seneden fazla bir zaman &ouml;nce ihdas edilmişti. Ve başkan se&ccedil;ilmiş bulunan kişi, ırk&ccedil;ı ve yabancı d&uuml;şmanı inan&ccedil;ları a&ccedil;ık&ccedil;a benimsiyor. Se&ccedil;ici Kurul, ABD sisteminin, k&ouml;kleri (h&acirc;l&acirc; telafi edilememiş) ilk g&uuml;nahına, yani k&ouml;leliğe uzanan en zayıf noktası olabilir mi acaba? Halkın &ccedil;oğunluğunun desteğini elde edemeyen ancak Se&ccedil;ici Kurul u kazanan birka&ccedil; aday 1800 lerde &ccedil;ıkmıştı, fakat o zaman ABD bir d&uuml;nya g&uuml;c&uuml; olmadığından bu t&uuml;r se&ccedil;imlerin sonu&ccedil;ları da belli belirsiz oluyordu. Bug&uuml;nse ABD d&uuml;nyanın en hakim g&uuml;c&uuml; ve son 16 senede başkanlık, ikinci keredir genel halk desteğini kaybetmiş olan kişiye gidiyor; ilk durumda, d&uuml;nya i&ccedil;in korkun&ccedil; neticeleri olacak şekilde Afganistan ve Irak ın işgal edildiğine şahit olunmuştu. Mevcut durumun sonu&ccedil;ları acaba ne olacak? A&ccedil;ık&ccedil;ası, Kongre de sergilenen berbat davranışlar ve &uuml;lke genelindeki siyasi atmosfere cehaletin hakim olması beni bizatihi Trump başkanlığından daha &ccedil;ok endişelendiriyor. Ne var ki Trump yukarıda bahsi ge&ccedil;en bu menfi eğilimleri ve kusurları frenlemek yerine muhtemelen daha da artıracaktır. &Ouml;yle bir durumda ise &ouml;n&uuml;m&uuml;zdeki soru şu olacaktır: Bu akımların tabii seyri i&ccedil;inde miadını doldurması ne kadar s&uuml;rer ve ABD ile d&uuml;nya i&ccedil;in etkileri ne olur?AA

Trump 'müesses nizam' ve ABD demokrasisinin geleceği

Bazı yorumcular ABD'nin müesses nizamının Trump başkanlığında hayatiyetini sürdürüp sürdüremeyeceği konusundaki şüphelerini açıkça ifade ediyor

Öne Çıkanlar