Son gelen veriler, büyümedeki gidişat anlamında bize önemli bilgiler vermekte. Büyüme göstergelerini iç talep ve dış talep olarak ikiye ayırmamızda fayda var. İç talep verileri bize yatırım ve tüketim talebi konusunda bilgi sağlarken, ihracat ve ithalat hacimleri bize reel tarafta dış ticaretin nasıl gittiğini ve büyümeye katkısını gösterir.
İçinde bulunduğumuz dönemde, muhtemelen 4 çeyrek boyunca, iç talep hızla yavaşlarken ve daralırken, dış talebin büyümeye olumlu katkısı olacaktır. Diğer bir deyişle, iç talep büyümeyi düşürürken, dış talep (net ihracat performansı) bu düşüşün bir kısmını telafi edecektir.
Ne durumdayız, gerçekleşen veriler ne söylüyor grafiklerle bakarsak:
Grafik 1 PMI: Son gelen verilere göre, PMI (imalat sanayi endeksi diyebiliriz), Eylül ayında 42.7’ye düştü, önceki veri 46.4 idi. Özellikle üretimin ilk aşaması olan siparişler kaleminde belirgin düşüş mevcut. Bu veriye bakarken kritik olan 50 seviyesinin altı ve üstü. 50’nin üzeri ekonomide iyileşme, 50 seviyesinin altı ise zayıflamaya işaret etmekte. Aşağıdaki grafikten de anlaşılacağı gibi şiddetli bir yavaşlama işareti var.
Grafik 2 ve 3 Krediler: İç talebin en sağlıklı göstergelerinden bir tanesi de krediler. Kur etkisinden arındırarak baktığımızda yıllık kredi büyümesi %20’lerden %10’lara gerilemiş durumda. Bu rakamı enflasyondan arındırırsak, %20 enflasyon diyelim, yıllık kredi büyümesi reel bazda eksi %10. Yani reel anlamda %10 daralan bir kredi seyri var. Bir alttaki kredi grafiğine bakarsak da, momentumu daha kolay anlamak için 13 haftalık ortalama ve yıllıklandırmış bakalım, belirgin şekilde daralma görmekteyiz. Geçmiş dönemlerle kıyasladığımızda çok karşılaştığımız bir tablo değil.
Grafik 4 Güven Endeksleri: Yine ekonomideki önemli hareketleri iyi yakalayan iki endeks; tüketici güveni ve reel kesim güven endeksi. Her iki veri de hızla güç kaybetmekte. Tüketici güveni daha önce 2015 yılında bu seviyelere gerilerken, reel kesim endeksi eşlik etmemişti. Oysa bugün her ikisi de hızla zayıflamakta.
Grafik 5 Otomotiv Üretim/Satış: Son gelen Ağustos verilerinde üretim tarafında yıllık %42 daralma var, otomobil satışlarında da yine yıllık düşüş %50’ye varıyor. Bu seviyeleri en son 2008 global krizinde görmüş idik.
Grafik 6 İthalat/İhracat: Olumlu tarafta ise, iç talep bu denli hızlı yavaşlarken belki daralırken, dış ticaretin katkısı ise pozitif anlamda artıyor. Miktar endeksleri ihracat ve ithalat büyümesini reel bazda gösterir. Aşağıdaki grafikten de görüleceği üzere ihracatımız hızla yukarı giderken, ithalatımız da hızla düşmektedir. Dolayısıyla dış talep de beklediğimiz düzeltme hem daha hızlı hem de daha şiddetli olabilir. Büyümeye katkısı da muhtemelen 3-4 çeyrek pozitif olacaktır.