Sorulacak soru çok... Soruyoruz. Aldığımız yanıtlar var..alamadıklarımız da. Örneğin aradan 48 saat geçti, bu facia neden oldu bilmiyoruz. İçeride kurtarılmayı bekleyen kaç kişi var, bilmiyoruz. Ama artık iş güvenliği neden önemli, biliyoruz. Standartlarımız Avrupa, Amerika gibi gelişmiş ülkelerle karşılaştırdığımızda ne kadar geride, biliyoruz. Kriz yönetiminde neredeyiz, biliyoruz..
Türkiye'de son 12 yılda 13 bin kişi iş kazasında hayatını kaybetmiş. Bu yılda ortalama 1.000 kişi anlamına geliyor. Belli ki bugüne kadar iş güvenliğine verdiğimiz önem, gösterdiğimiz özen yetersiz.
Örneğin, Türkiye Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) 176 sayılı "Madenlerde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesini 19 yıldır imzalamıyor. Hükümete ve işverenlere önemli sorumluluklar yükleyen bu sözleşme, aralarında büyük maden felaketleri yaşayan ülkelerin de olduğu 26 ülkede yürürlükte. Bu yıl içerisinde Rusya ve Fas da imzalayacak.
Türkiye'nin imzalamamasının nedeni, benzer bir sözleşmeye zaten sahip olması olarak gösteriliyor. Akıllı Para'da konuğumuz olan İş Hukuku Uzmanı Cüneyt Alihan Döner ise Türkiye'de yürürlükte olan sözleşme ile İLO'nun 176 sayılı sözleşmesi arasında farklar olduğuna işaret ediyor. Türkiye'de mevzuatların tam anlamıyla uygulanmadığını söyleyen Döner, "Sıkıntı da burada" diyor.
Dünyada ILO'nun 176 sayılı sözleşmesini imzalayan ülkelerin hiçbirinde 1950'den bu yana bizim yaşadığımız türde bir maden faciası yaşanmadı. Yakın tarihte dünyada yaşanan en büyük maden faciası yine Türkiye'de, 1992 yılında 263 insanımızın yaşamını yitirdiği Zonguldak Kozlu Madeni'nde yaşanan patlamaydı. Bu rakamlar da Döner'in işaret ettiği farkları ortaya koyar nitelikte.
Standartlara dikkat!
İşin uzmanları iki gündür ekranlarda anlatıyor. Önlem alarak kazaların yüzde 98'ini önlemek mümkün. En son1907’de yaşadığı maden kazasından sonra aldığı önlemlerde Amerika, benzer kazaları neredeyse tamamen ortadan kaldırdı. 1900’lü yıllardan 2000’li yıllara kadar olan süreçte ölen madenci sayısı sıfıra inmiş durumda.
Soma'daki madene en son 18 Mart 2014'te denetim yapıldığını, bu denetim sonucu durumun mevzuate uygun olduğunu öğrendik. Öyleyse eksiğimiz mevzuatta...standartlarda.
Piyasa Hattı'nda konuğum olan Uluslararası İlişkiler Uzmanı Prof Dr. Hasan Köni, Türkiye'nin iş güvenliği standartları açısından hali hazırda Avrupa normlarına uzak olduğunu söylüyor. Teknik ve mali yetersizlikler nedeniyle aranın gelecekte daha da açılacağına işaret ediyor ve hatırlatıyor: "Avrupa ile Amerika yeni ticari ilişkiler üzerinde çalışıyor. Burada ortaya çıkacak yeni norm ve standartlar bizdekilerin çok daha uzağında olacak."
Sorulacak sorular
Manisa'nın Soma ilçesinde Salı günü meydana gelen faciada ölenlerin sayısı 280'i geçti. Ben bu yazıyı yazarken son rakam 282. Soma'da yaşanan felaketi, Türkiye tarihinin 'en büyük maden felaketi' olarak anıyoruz artık.
Kurtarma çalışmaları devam ediyor. Türkiye genelinde greve giden sendikalar, barolar, siyasi partiler var. Halk sokaklarda protesto yürüyüşleri yapıyor. İş dünyası yardım kampanyası başlattı. Bankalar kredi borçlarını siliyor. Devlet erkanı Soma'da..Bilim adamları Soma'da..Halkın gözü kulağı, kalbi Soma'da.
Yastayız... Ama sormak zorundayız: Bu faciayı neden yaşadık? Sorumlusu kim ve nasıl cezalandırılacak? Denetim mekanizmalarımızda, çalışma koşullarımızda eksikler neler? Bunlar nasıl ne zaman düzeltilecek?...
Bloomberg HT ekranlarında her gün ekonomimizin geldiği noktayı, artan refahımızı, daha iyisi için koyulan hedefleri anlatıyoruz. Piyasaların derinliğini, yabancı yatırımcının gözünde Türkiye'nin nerede nasıl konumlandığını sorguluyoruz. Ama hepsinden önce yargı, yürütme ve şeffaflık diyoruz. Çünkü bu üç başlıkta sağlam bir Türkiye olmaksızın ne ekonomiden ne piyasadan konuşmak mümkün değil.
Hande Demirel
hdemirel@bloomberght.com
