Ağustos ayına ilişkin cari denge rakamları 10 ay sonra gelen fazlayla birlikte güçlü net hata noksan kalemiyle de dikkat çekti.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, cari denge Ağustos'ta 528 milyon dolar fazla verirken, net hata noksanda ise 4,45 milyar dolarlık giriş gerçekleşti.
Böylelikle 1998 Eylül ayından bu yana net hata noksanda en yüksek giriş kaydedilmiş oldu.
Ekonomistler bu yüksek girişin birçok kaynaktan olabileceğine dikkat çekerken, son dönemde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Şahap Kavcıoğlu'nun dikkat çektiği efektif girişlerinin de etkili olabileceğine vurgu yaptı.
Ekonomist Haluk Bürümcekçi, net hata noksanı artıran kalemlerin neler olduğunu bilmenin mümkün olmadığını, piyasaların hareketli olduğu dönemde net hata noksanda böyle gerçekleşmeler yaşanabileceğine dikkat çekti.
Bürümcekçi net hata noksanın yüksek gelmesinde TCMB tarafından da dile getirilen sisteme efektif girişlerinin etkili olmuş olabileceğini söyledi.
İş Portföy Genel Müdür Yardımcısı Nilüfer Sezgin de yurt dışından gelen efektif girişinin net hata noktasını artırmış olmasının olası olduğuna işaret etti.
TCMB Başkanı Şahap Kavcıoğlu, son yatırımcı toplantısında efektif girişine dikkat çekmişti. Kavcıoğlu, "Yabancı para mevduat; ihracattaki güçlü seyir, turizmde görülen toparlanma ve yurt dışında yaşayan vatandaşlarımız kanalı ile sisteme Döviz ve efektif girişine rağmen Parite etkisi arındırıldığında görece sınırlı bir artış sergiledi." ifadelerini kullanmıştı.
Bloomberg HT yayınına katılan İş Bankası Genel Müdürü Hakan Aran da efektif girişinin gerçekleştiğini belirtmişti. Aran, "Dolarizasyon konusunda çok uç bir noktadayız. Dolarize olmuş durumdayız. Müşteri davranışı olarak bu yıl her kur arttığında tasarruf sahibinin TL'ye geçtiğini görüyoruz. Buna karşın yabancı para mevduat azalmıyor, çünkü ciddi bir efektif girişi görüyoruz. İş Bankası'nda 4 milyar dolarlık döviz mevduatı çıkışı vardı ama 5 milyar dolarlık efektif girişi yaşandı. Bankacılık dışına çıkan kaynağın sisteme giriyor olması çok önemli." demişti.
Varlık barışı etkisi yorumu
Virtus Glocal Kurucu Ortağı İnanç Sözer, Bloomberg HT'ye yaptığı değerlendirmede net hata noksanda varlık barışının etkisinin de olabileceğine dikkat çekti.
Son varlık barışı düzenlemesi Kasım 2020'de getirilmişti. Varlık barışı başvurularında son tarih Haziran ayında gelen düzenlemeyle 2021 sonuna uzatılmıştı.
2008 yılından bugüne kadar geçen 12 yılda 6 varlık barışı yapıldı. Son düzenlemeyle Türkiye'de 7. tur varlık barışı uygulaması gerçekleştirilmiş oldu.
Net hata noksan nedir?
Ödemeler dengesinin her işlemi iki ayrı işaretle (alacak ve borç kaydı) kaydediliyor. Bu sebeple, ödemeler dengesi konusu her işlem, içeriği ile ilgili kaleme kaydedilirken, karşı kaydının da bir başka kalemde yer alması esas alınıyor.
Başka bir deyişle, her işlemin eşit değerde alacak ve borç kayıtlarıyla kaydedilmesi, böylece “Cari İşlemler Hesabı’’ ve “Sermaye Hesabı”nın toplamının her zaman “Finans Hesabı” kalemine eşit olması gerekiyor.
Ancak, verilerin değişik kaynaklardan elde edilmesi, değerleme, ölçme ve kayıt zamanı farklılıkları yaratmakta; sonuç itibarıyla oluşan farklar net hata ve noksan kalemine “kalıntı” şeklinde yansıyor.
Bu kalem, finans hesabından, cari işlemler hesabı ve sermaye hesabının çıkarılmasıyla elde ediliyor.
Net hata ve noksana neden olan işlemler şöyle sıralanıyor:
• Kayıt altına alınmamış işlemler
• Gümrük beyanlarındaki eksiklikler ve yanlışlıklar
• Kayıt ve anketlerdeki ölçüm hataları
• Kayıtlar için farklı veri kaynaklarının kullanılması
• Dış ticarette teslimat ve ödeme zamanlarındaki uyumsuzluk
• Borç ve alacakların farklı dönemler için raporlanması
Net hata ve noksan kaleminde geçici verilerin kesinleşmesi, yeni bir veri kaynağı elde edilmesi ve yöntemsel değişiklikler sebebiyle güncellemeler olabiliyor