EROL OYTUN ERCAN

Türkiye'de manşet enflasyonun Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası politika faizini aşmasından sonra yatırımcılar 23 Eylül'de gerçekleştirilecek Para Politikası Kurulu toplantısına odaklandı. Kurul daha önceki karar metinlerinde politika faizini enflasyon üzerinde oluşturmaya devam edeceklerini ve mevcut sıkı duruşun kararlılıkla sürdürüleceğini belirtmişti.

Societe Generale Gelişen Piyasalar Müdürü Phoenix Kalen haftanın başında gerçekleştirilen yatırımcı toplantısında TCMB’nin enflasyonu faizin üzerinde oluşturma sözünü terkettiğini belirterek, “Bunu açıkça söylemediler fakat açıklamalarından ve sorularımıza aldığımız cevaplardan edindiğimiz izlenim buydu” dedi.

Enflasyon baskısının artması ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faiz indirimi çağrılarıyla beraber Türkiye’deki finansal piyasalardaki gerginliğin artabileceğini söyleyen Kalen, yıl sonu için dolar/TL’nin 9,15 olmasını ve faizlerin yüzde 19 seviyesinde sabit kalmasını beklediklerini belirtti.

Kalen son olarak, gıda ve ithal ürünlerin fiyatlarındaki artışla beraber yıl sonunda enflasyonun büyük ihtimalle TCMB’nin yüzde 12,2-16,0 aralığındaki hedefinin yukarısında olacağını dile getirdi.

"TCMB bu durumu geçici olarak görecek ve faiz tepkisi vermeyecek"

Unicredit Kıdemli Ekonomisti Gökçe Çelik de TCMB’nin önceki aylardaki karar metninde yer alan “enflasyonda geçici oynaklık görülebilir” ifadesine vurgu yaparak, “Biz bu ifadeyi gerçekleşen enflasyonun politika faizini aşması durumunda dahi TCMB’nin bu durumu geçici olarak göreceğini ve faiz tepkisi vermeyeceği şeklinde yorumladık” dedi.

TCMB’nin son aylardaki enflasyon artışında gıda fiyatlarının rolünü ve çekirdek enflasyondaki gerilemeyi vurgulayarak yılın son çeyreğindeki düşüş beklentisini yenileyebileceğini belirten Çelik, “Yıl sonu enflasyon tahminimizi yüzde 16,5; faiz beklentimizi ise yüzde 17,5 olarak koruyoruz” diye ekledi.

"Faiz indirimi için alan kalmadı, faiz artırımı seçenekler arasında yok"

Deutsche Bank Araştırma CEEMEA Müdürü Christian Wietoska ve Türkiye Ekonomisti Fatih Akçelik, enflasyon seviyesi düşünüldüğünde faiz indirimi için alan kalmadığını ama faiz artırımının da seçenekler arasında bulunmadığını belirtti.

“Yine de TCMB’nin son çeyrekte Kasım ve Aralık’ta 50 baz puanlık iki adet faiz indirimi yapacağını düşünüyoruz” diyen Akçelik ve Wietoska, enflasyonun Kasım ayına kadar yüzde 19 civarında devam edeceğini, yıl sonunda ise yüzde 16,7 olmasını beklediklerini vurguladı.

Akçelik, TCMB’nin yatırımcı toplantısında politika faizini manşet enflasyon üzerinde oluşturma taahhüdünü geri çektiğini belirterek, “Biz bunu TCMB’nin halihazırda TÜFE’nin yüzde 19 üzerine çıkacağını gördüğü şeklinde yorumladık. Taahhüdünü geri çekmesinin sebebinin ise yüzde 19’u aşan enflasyona karşılık faizin artırılmayacağını belirtmek olduğunu düşünüyoruz. Fakat TCMB’nin dördüncü çeyrekte enflasyon düşmeye başlamadan erken bir faiz indirimine gideceği izlenimine sahip değiliz” dedi.

"Pozitif reel faize yönelik iletişim enflasyon beklentileri odaklı değişebilir"

Alman Dekabank Ekonomist Janis Huebner, güçlü talep ile birlikte yukarı yönlü enflasyon baskısının devam ettiğinin altını çizerek, “Pozitif reel faize yönelik iletişim enflasyon beklentileri odaklı değişebilir. Yıl sonu için faiz oranının yüzde 18, enflsyonun ise yüzde 17,2 olmasını bekliyoruz” dedi.

ITC Markets Kıdemli Kur Analisti Piotr Matys, enflasyonun Eylül ayında düşmesi halinde TCMB’nin Ekim ayındaki toplantıda faiz indirme fırsatına bakabileceğini belirtirken Monex Europe Kıdemli Kur Analisti Simon Harvey ise TCMB’nin faiz indirmek için yakında fırsatının olmayacağını ama buna rağmen yıl sonunda faizlerin yüzde 17,5’te olmasını beklediklerini ifade etti.

Fitch: Enflasyonun mevduat faizlerini aşmasıyla Türkiye'de dolarizasyon daha da artabilir

Fitch Ratings ise Türkiye’de Temmuz ayı enflasyonundaki yükseliş sonrasında Bloomberg HT ile paylaştığı yorumlarda reel mevduat faizlerinin eksiye geçmesiyle halihazırda yüksek olan dolarizasyonun daha da artabileceğini belirtmişti.

“Türk lirasına olan güvenin zayıflaması ve mevduat sahiplerinin kur oynaklığından elde edebilecekleri kazançlara yönelmesiyle dolarizasyon daha da artabilir” diyen Fitch Ratings Avrupa, Orta Doğu ve Afrika Bankacılık Direktörü Ahmet Kılınç, Türkiye’de bankacılık sektöründe dolarizasyonun yüzde 55 ile zaten yüksek olduğunu ve son yıllarda da keskin bir şekilde yükseldiğini söylemişti.

Reel mevduat faizlerinin eksiye geçmesi ve enflasyondaki artışın Türk lirası üzerinde de daha fazla baskı yaratacağını belirten Kılınç, Türk lirasındaki değer kaybının bankacılık sektörü kredilerinin yüzde 36’sını oluşturan yabancı para cinsinden kredilere de risk oluşturacağına ve yabancı para borçlananlar için borç servis maliyetini artıracağına değinmişti.

TCMB'nin verilerine göre 27 Ağustos haftasında toplam döviz mevduatları bir önceki haftaya göre yaklaşık 4 milyar dolarlık artış göstererek 236,2 milyar dolar seviyesine yükseldi. Böylelikle döviz mevduatlarında yeni rekor kırılmış oldu.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, enflasyon sadece Türkiye’nin değil tüm dünyanın sorunu olduğunu söyledi.

İyidere-İkizdere Yolu ve Tünelleri Açılış Töreni’nde konuşan Erdoğan, “Avro Bölgesi son 10 yılın en yüksek enflasyonu ile baş etmeye çalışıyor” dedi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Turizmde kısa sürede kayıplarımızı telafi edecek, hatta ötesine geçecek bir seviyeye geldik” ifadelerini de kullandı.

Enflasyon yüzde 19,25 oldu

Tüketici enflasyonu Ağustos ayında beklentilerin üzerinde yüzde 19,25 seviyesinde açıklanırken, gerçekleşen enflasyona göre reel faiz negatif bölgeye geriledi. Tüketici enflasyonu içinde özellikle gıda grubu dikkat çekti. Gıda enflasyonu yüzde 29 ile 28 ayın zirvesine çıktı.

Ağustos ayında tüketici enflasyonu ile üretici enflasyonu arasındaki makas açılmaya devam ederek yeni rekora ulaştı.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı verilere göre, otomobil fiyatı ÖTV matrahlarında yaşanan değişiklik sonrasında Ağustos ayında 1,5 yıldan sonra ilk defa düşüş kaydetti. Benzinli otomobillerin fiyatı Ağustos ayında yüzde 3,4 düşüş kaydederken dizel otomobillerin fiyatı yüzde 1,72 geriledi.

Temmuz ayında sert gerileyen otomobil satışları ÖTV matrahı değişikliğine rağmen Ağustos ayında yatay bir görüntü sergilemişti. Otomotiv Distribütörleri Derneği verilerine göre, Ağustos ayı otomobil ve hafif ticari araç pazarı 2020 yılı Ağustos ayına göre yüzde 5 azalarak 58 bin 454 adet olmuştu.

Hyundai Assan Genel Müdürü Murat Berkel ÖTV matrahındaki yeni düzenleme nedeniyle yüzde 80 dilimindeki araçların yüzde 50’lik dilime girmesiyle arzın talebi karşılamadığını söylemişti.

Bloomberg HT’ye konuşan Berkel, “Ağustos ayında her ne kadar ÖTV matrahında değişiklik yapılsa da üreticiler ciddi sıkıntı yaşıyor. Buna paralel olarak bu değişiklikten sonra bazı A-B-C SUV segmentlerindeki modeller bir alt dilim olan yüzde 50’lik kısma düştü. Müşterinin bir anda talebi oldu ancak bu araçlardan elimizde olmadığı için ani yapılan değişiklikte plan yapılamıyor.” ifadelerini kullanmıştı.

Binek araçlarda ÖTV matrahı değişikliği

Motor hacmi 1,600 olan araçlarla 50 kW'ya kadar elektrikli motora sahip 1,800 cm3 motor hacimli hibrit araçların satışında uygulanan özel tüketim vergisine esas olan matrah sınırları Ağustos’ta artırılmıştı.

Resmi Gazete'de yayımlanan Cumhurbaşkanı kararına göre, 1,600 cm3 motor hacmine sahip ve yüzde 45 ÖTV dilimine dahil olan, ÖTV matrahı 85 bin TL olan araçlarda matraha esas sınır 92 bin TL'ye, 85 bin TL ile 130 bin TL olanlarda 92 bin TL ile 150 bin TL'ye çıkarılmıştı.

Bu kapsamda 50 kW elektrikli motora sahip ve motor silindir hacmi 1.800 cm3'ü geçmeyen ve yüzde 45 ÖTV dilimine dahil, ÖTV matrahı 85 bin TL olan hibrit araçlarda matraha esas sınır 114,000 TL'ye, yüzde 50 ÖTV dilimine dahil, ÖTV matrahı 85 bin TL ile 135 bin TL arasında olan hibrit araçlarda ise 114 bin TL ile 170 bin TL'ye yükseltilmişti. Söz konusu araçların satışında uygulanan ÖTV oranlarında ise herhangi bir değişiklik yapılmamıştı.

Antalya Ticaret Borsası (ATB), Ağustos ayı Antalya Halleri Domates, Sebze ve Meyve Endeksini açıkladı.

Ağustos ayı endeksleri miktarda bir önceki aya göre domateste yüzde 37.97, sebzede yüzde 24.81 ve meyvede ise yüzde 19.79 azaldı.

Geçen yılın aynı ayına göre (yıllık) endeks domateste yüzde 14.77, sebzede yüzde 1.11 ve meyvede yüzde 0.10 azalırken, miktar endekslerindeki azalış eğilimi Ağustos ayında da devam etti.

Ağustos ayı yıllık gerçekleşmelerde sebze miktar endeksindeki yüzde 1.11’lik azalışa karşılık fiyat endeksinde yüzde 66.45’lik artış oldu. Fiyattaki bu artış son 6 yılın Ağustos ayı rekoru olarak kaydedildi.

Meyve miktar endeksindeki yıllık yüzde 0.10’luk azalışa karşılık fiyat endeksi yüzde 61.63’lük artış gösterdi. Meyve fiyatlarındaki bu artış da son 6 yılın rekoru oldu.

Bir önceki aya göre domates işlem miktar endeksi Ağustos ayında yüzde 37.97 azalırken, işlem fiyatı endeksi ise bir önceki aya göre yüzde 24.77’lik artış gösterdi.

Bir önceki aya göre sebze miktar endeksi, önceki iki yılla uyumlu bir seyir gösterirken, fiyat endeksi ise son üç yılda özellikle Temmuz ve Ağustos aylarında farklı eğilimler kaydetti. Bu farklılaşma Eylül ve Ekim aylarında da geçen iki yılda yaşandı.

Sebze işlem miktar endeksi Ağustos ayında yüzde 24.81 azalırken, fiyat endeksi yüzde 12.60 arttı. Bu fiyat artışı, son üç yılın en yüksek Ağustos ayı artışı oldu

Bir önceki aya göre meyve işlem miktar endeksi, Ağustos ayında yüzde 19.79 azalırken, işlem fiyat endeksi yüzde 19.42’lik artış gösterdi.

Antalya hallerinde işlem gören meyvenin 2021 yılı Ağustos ayı endeks değişimleri, miktarda ve fiyatta önceki iki yılın değişimleriyle uyumluluk gösterdi.

Meyve fiyat endeksindeki değişimin şiddeti ise önceki iki yıldan daha yüksek seyretti.

İRFAN DONAT

FAO Gıda Fiyat Endeksi, Ağustos'ta aylık bazda yüzde 3,1 yükselirken, yıllık bazda yüzde 32,9 arttı.

Endeksin art arda iki aylık düşüşünün ardından Ağustos'ta yeniden yükselişe geçmesinde şeker, bitkisel yağlar ve tahıl alt endekslerindeki yükselişler etkili oldu.

FAO Tahıl Fiyat Endeksi Ağustos'ta aylık bazda yüzde 3,4 artarken, yıllık bazda yüzde 31,1 yükseldi.

FAO Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi, Temmuz ayındaki beş ayın en düşük seviyesinden toparlanarak Ağustos ayında yüzde 6,7 yükseldi.

FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi Ağustos'ta aylık bazda marjinal bir düşüş gösterse de yıllık bazda yüzde 13,6 arttı.

FAO Et Fiyat Endeksi ise Ağustos'ta aylık bazda hafif bir artışa karşın yıllık bazda yüzde 22 yükseldi.

FAO Şeker Fiyat Endeksi de aylık bazda yüzde 9,6 yükseldi.

İstanbul'da perakende fiyatlarında artış ivmesi Ağustos'ta da devam etti.

İstanbul Ticaret Odası'nın (İTO) yayımladığı endekse göre İstanbul'da perakende fiyatlar Ağustos'ta bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 18,89 arttı. Böylelikle İstanbul'da perakende fiyatlarda 2019 Mayıs ayından bu yana en hızlı yükseliş izlendi.

Aylık olarak bakıldığında ise perakende fiyat artışının yüzde 1,88 olduğu görüldü.

Ağustos'ta perakende fiyatlarda bir önceki aya göre; ulaştırma ve haberleşme harcamalarında yüzde 4,58, gıda harcamalarında yüzde 2,65, ev eşyasında yüzde 1,32, Konut Harcamalarında yüzde 1,14, kültür eğitim ve eğlencede yüzde 1,06, giyimde yüzde 0,28 artış kaydedildi.

Toptan eşya fiyatlarında da artış sürdü

Üretici fiyat göstergesi olarak kabul edilen toptan fiyatlarda da artış ivmesi devam etti.

Buna göre Ağustos'ta toptan eşya fiyatları bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 28,36 arttı. Aylık olarak ise toptan fiyatlar yüzde 1,42 arttı.