SELÇUK OKTAY
Avrupa’da salgının yayılma hızı artarken, ülkeler karantina önlemlerine geri dönmeye başladı. İlk karantina kadar sıkı önlemler açıklanmasa da ikinci kuşak önlemler de ekonomi üzerinde potansiyel olumsuz etkiler barındırıyor.
Avrupa’da konuya fayda-maliyet analizi penceresinden bakılmadığını belirten sağlık ekonomisti Zeynep Or’a göre sağlık kapasiteleri dikkate alındığında bazı ülkeler karantina önlemlerinde haklı değil. Fransa’da bulunan araştırma kurumu IRDES’in (Sağlık Ekonomisinde Araştırma ve Bilgi Enstitüsü) Araştırma Direktörü ve Paris-Dauphine PSL Üniversitesi Profesörü Or, Avrupa’da karantinaların uzamasının tehlikeli olduğunu düşünüyor.
Avrupa ülkelerinde başta Fransa ve Almanya olmak üzere birçok ülkede karantina önlemleri belirli sürelerde uygulanmak üzere geri döndü. Sağlık kapasitelerine bakıldığında 1 ay olarak belirlenen karantina sürelerinin daha da uzamasını bekler misiniz?
Karantina önlemleri ile sağlık kapasitesi arasında şu anda bir bağlantı yok aslında. Almanya ve Fransa Avrupa’da en yüksek sağlık kapasitesi olan ülkeler. Almanya’daki kişi başına yatak sayısı İtalya’nın 4 katı. Fakat İtalya şu anda karantina önlemleri uygulamıyor. İtalya’nın yanında sağlık harcaması Almanya ve Fransa kadar olmayan birçok ülke şu aşamada karantina uygulamıyor. Buna karşın bu ülkeler vaka sayısı bakımından daha kontrollü görünüyorlar. Dolayısıyla bu işin kapasite ile doürudan ilgisi yok. Burada asıl mesele kapasitenin nasıl kullanılacağı. Şu aşamada maalesef hiçbir ülke sağlık kapasitesinin nasıl etkin kullanılacağını bilmiyor.
Salgının ilk dalgasında kötü etkilenen İtalya, ikinci dalgada evde bakım ve aile hekimleriyle ilk basamak sağlık hizmetlerini artırarak hastanelere yapılan başvuruları azalttı. Fransa bunu yapmadı, çünkü kapasitesi yüksek. Fransa’da özel hastane sayısı da oldukça fazla. Almanya’da da benzer durum söz konusu. Bunun yanında iki ülke de ilk dalgada olduğu gibi ikinci dalgada da özel sektörü sistemli bir sekilde harekete geçirmemekte. Ama umuyorum ki yıl sonuna kadar kamu-özel ortaklığı açısından mesafe alınacak. Şu anda “En iyi çözüm ne?” herkes bu sorunun peşinde.
Zeynep OR
Şu aşamada kapasitesi düşük olan ülkeler daha inovatif, çünkü bir şekilde o kapasiteyi yükseltmek zorundalar. Fransa gibi ülkeler ise sağlık sistemine şu anda inanılmaz para akıtıyorlar ama şu anda ne yapmak istedikleri belli değil. Çünkü bu sorun uzun vadeli yatırımlardan ziyade kısa vadede hızlı ve lokal çözümler gerektiriyor.
Avrupa’da karantina önlemlerinin ikinci dalga için çok iyi bir çözüm olmadığını düşünüyorum, bu önlemlerin yan etkileri ve maliyeti çok yüksek.
Fransa ikinci karantinanın ekonomide yüzde 15 kayıp yaratabileceğini açıkladı. Avrupa genelinde ikinci karantina dönemi ilk karantina dönemi kadar olumsuz ekonomik sonuçlar doğurur mu?
İlk karantinada her şey kapatılmıştı. Ama bu karantinada eğitim gibi kamu hizmetleri sunulmaya devam ediyor. Fakat dükkanlar ve perakende noktaları kapalı. Fransa’da küçük ölçekli perakendeci lobileri dükkanların açılması için bastırıyor. Fransa Cumhurbaşkanı Macron, 15 gün içinde kararın gözden geçirileceğini açıkladı. Dükkanların açılması ekonomiyi bir ölçüde rahatlatır. Noel tatili öncesi genelde Avrupa’da satışların arttığı bir dönemdir. Bazı sektörler yıllık cirolarının yüzde 35’ini Kasım-Aralık aylarında yaparlar. Dolayısıyla bu yönde bir beklenti var.
Ekonominin açılmaması dış talebi de etkiler. Bu tabii Fransa’ya ihracat yapan Türkiye gibi ülkeleri de yakından ilgilendiriyor. Fransa’nın Türkiye’den ithalatında öne çıkan bir kalem olan otomobil talebini zaten sorunlu. İkinci karantinanın bu talebi nasıl etkileyeceğini şimdiden ölçmek zor. Ancak burada ivmenin düşeceği öngörülebilir.
Avrupa’da ikinci dalganın nedeni ekonomilerin yeniden açılması mıdır? Bazı araştırmalar İspanyol çiftçilerinden kaynaklandığına işaret ediyor. Avrupa’da ikinci dalganın ortaya çıkışı nasıl analiz ediliyor?
İkinci dalganın geleceğini hepimiz öngörüyorduk aslında. Ama ikinci dalganın şu aşamada zirveye çıkacağı düşünülmüyordu. Ama bir yandan da bütün ülkeler test kapasitesini güçlendirdiler. Fransa’da şu anda günde 1 milyon test yapılıyor. Sağlık sistemi uzmanı olarak vaka sayısının bir yere kadar önemli olduğunu düşünüyorum. Kovid hayatımızdan çıkmayacak. Dolayısıyla hem kısa hem de uzun vadede bu karantina önlemleri çok da anlamlı değil. Bunun ekonomiye olduğu kadar başka etkileri de var. İnsanlar, sağlık sistemi çökmesin diye evlerine kapatılıyor. Bunun yerine sağlık sistemine yatırım yapılması gerekiyor. Bu da bir organizasyon meselesi.
Fransa ve İngiltere çok test yapıyor ama asıl önemlisi testi nerde yaptığınız ve testten sonra ne yaptığınız. Karantina, izolasyon tam da orada önemli. Sağlık sistemi uzmanları buraya dikkat çekiyorlar. Fakat ülkelerin bilim kurullarında sağlık sistemi ve ekonomistler bulunmuyor. Önlemlerin çok da dengeli olmamasının nedeni buna dayanıyor. Ekonomistler maliyet fayda-maliyet analizi penceresinden bakabiliyorlar. Avrupa’da salgın önlemlerine bu pencereden bakılmıyor. Alınan önlemlerin insanların gelirine, yaşamına ve geleceğine nasıl etkisi olacağını iyi analiz etmek gerekiyor.
