Birikmiş kıdem tazminatları fondan etkilenecek mi?

Mevcut sistemde işveren işten attığında kıdem tazminatının işçiye hemen ödenmesi gerekiyor. Yeni sistemde, fonda birikecek paranın, bireysel emeklilik sisteminde (BES) olduğu gibi 56 yaşında veya emeklilikte ödenmesi söz konusu. İlk defa konut alanlara ise 15 yıl fona para yatırmış olmak kaydıyla, biriken paranın yarısını çekme imkânı verilecek. Alternatifler arasında 5 yıl veya 10 yıl prim yatıranların da dilediğinde para çekmesine izin verilmesi yer alıyor.

Sizin gibi şu an çalışma yaşamındaki milyonlarca kişi, fon sistemine geçildiğinde mevcut kıdem tazminatlarının ne olacağını merak ediyor. Yeni sistem yürürlüğe girdiğinde bir işte çalışmakta olanlar, kıdem tazminatı bakımından eski sisteme tabi olacak. Mevcut işlerinden çıkıp yeni bir işe girdiklerinde ise kıdem tazminatı fonuna dahil olacaklar.

Dolayısıyla, son işyerinizde çalışmaya devam ettiğiniz sürece eski sistemde kalacaksınız ve işten ayrıldığınızda kıdem tazminatınızı şu anki işverenden alabileceksiniz.

PRİM GÜNÜNÜ DOLDURAN İŞTEN AYRILIRSA SAĞLIK HİZMETİ ALAMAZ

Soru: 1975 doğumluyum. 1992 sigorta girişliyim ve şu ana kadar 7800 prim günüm bulunuyor. Hem prim ödeme günümü, hem de zorunlu hizmet süremi tamamlamış bir çalışan olarak işten ayrıldığım takdirde emekliliğime kalan 9 yıllık sürede çalışmazsam SGK’dan sağlık hizmeti alabilir miyim? (Tuncay Soydan)

Yanıt: Tuncay Bey, “Prim günümü doldurdum, artık emekliliği bekleyeceğim” düşüncesiyle işten ayrıldığınız takdirde sağlık hizmetinden yararlanamazsınız.

Ancak, evli iseniz ve eşiniz çalışıyorsa onun üzerinden sağlık hizmeti alabilirsiniz. Bir başka seçenek ise genel sağlık sigortası (GSS) primini ödeme gücünüz olmazsa, gelir testine girerek primlerinizi devletin karşılaması suretiyle sağlık hizmeti alabilmektir.

BAĞ-KUR’DA EMEKLİ AYLIĞINI YÜKSELTMENİN YOLU PRİMİ ARTIRMAK

Soru: Doğum tarihim 08.09.1976. Staj başlangıcım 14.09.1994, ilk işe giriş tarihim 01.03.1996’dır. Şu an basit usulde şirket işletmekteyim. 4/1-b (BAĞ-KUR) kapsamında prim yatırmaktayım. Toplam gün sayısı BAĞ-KUR’da 1620, 4/1-a (SSK) olarak 5639. Bu koşullarda ne zaman emekli olabilirim? 4/1-a’dan emekli olabilmem için ne zamandan sonra 4/1-b’den geçiş yapmalıyım? Yüksek maaş alabilmem için nasıl bir yol izlemeliyim? (Seda Güler)

Yanıt: Seda Hanım, SSK’dan 52 yaş, 5825 prim gününe tabisiniz. SSK’dan emekli olabilmek için prim gün koşulunu aslında daha önce yerine getirmişsiniz, geriye yaşınızın dolmasını beklemek kalmış.

Ancak, anladığım kadarıyla sonradan BAĞ-KUR ile devam etmişsiniz. BAĞ-KUR primleriniz 1260 gün ve altında kalsaydı gene SSK statüsünde emekli olabilirdiniz. Bu haliyle emekli aylığınız BAĞ-KUR’dan bağlanır.

BAĞ-KUR’dan emeklilik için 9000 gün ve 53 yaşa tabisiniz. Şu an toplam prim gününüz 7259 olduğuna göre, BAĞ-KUR’dan normal emeklilik için yaklaşık 5 yıl daha prim ödemeniz gerekir.

SSK’dan emekli olabilmeniz için ise bugün BAĞ-KUR’u bırakıp, 3.5 yıl 4/1-a statüsünde çalışmanız gerekir. SSK’ya geçerseniz 2028’de, BAĞ-KUR’da kalırsanız 2029 yılında emekli olabilirsiniz.

Yüksek maaş alabilmenin yolu, primi yüksek kazanç üzerinden yatırmak. BAĞ-KUR’lular primlerini, kendi belirlediği kazanç tutarı üzerinden ödeyebiliyor. SSK’da ise ne kadar ücret alınıyorsa, o ücret üzerinden prim yatırılıyor. Ödeme gücünüz varsa, BAĞ-KUR üzerinden primlerinizi brüt 3 asgari ücret düzeyindeki kazanç (2019 yılı için 7500 TL) üzerinden yatırırsanız, emekli aylığınız artar. Brüt üç asgari ücret üzerinden ayda 2 bin 648 lira prim ödemek gerekir. Prim borcunuz yok ise 5 puan indiriminden yararlanarak, bu rakamı 2 bin 264 liraya indirebilirsiniz.

SSK’DAN EMEKLİ HAKKINI KAYBETMEMEK İÇİN İSTEĞE BAĞLI SİGORTA SÜRESİNE DİKKAT

Soru: 01.01.1973 doğumluyum. SSK’lı olarak ilk işe giriş tarihim 01.04.1992. 120 gün çalıştıktan sonra evlendim, 1993 ve 2005 yıllarında iki doğum yaptım. Ağustos 2010 tarihinde iş yeri açtım, Mayıs 2015’te kapattım. 1861 gün BAĞ-KUR ödemem var. Mayıs 2016'da tekrar SSK'lı olarak işe girdim, halen çalışıyorum. Doğum borçlanması yapmak istiyorum, sonrasında çalışmaya devam etmeli miyim yoksa isteğe bağlı olarak devam edersem SSK'dan emekli olma şansımı kaybeder miyim? (Züleyha Engin)

Yanıt: Züleyha Hanım, işe giriş tarihiniz itibarıyla 48 yaş, 5525 prim gününe tabisiniz. Çocuklar doğduktan sonra herhangi bir işte çalışmadığınız anlaşılıyor. Bu durumda, 1440 gün doğum borçlanması yapabilirsiniz. SSK statüsünde 3.5 yıl daha çalışırsanız prim gününüzü tamamlayabiliyorsunuz. O tarihte 48 yaş koşulunu zaten yerine getirmiş olacağınızdan, prim gününüzü SSK'dan tamamladığınız tarihte emekli olabilirsiniz.

Herhangi bir durumda SSK yerine isteğe bağlı sigorta ile devam etmek zorunda kalırsanız, isteğe bağlı sigorta priminizin 1260 günü aşmamasına dikkat etmelisiniz. Aksi takdirde BAĞ-KUR kapsamında emekli olmak zorunda kalırsınız ki, bu da daha fazla prim ödemeniz anlamına gelir.

EMEKLİ AYLIĞI PRİM TUTARINA GÖRE DEĞİŞİR

Soru: Eşim 05.02.1980 doğumlu. 04.06.2001 tarihinde SSK prim ödemesi başladı ve gerçek kazanç üzerinden 1761 gün primi ödendi.Yıllar sonra çalışmayı bıraktı ve en düşük tutarın bir miktar üzerinde isteğe bağlı sigorta primi ödemeye başladık. İsteğe bağlı sigortada prim günü 2469 oldu. Ekim 2018 itibariyle isteğe bağlı sigorta ödememiz son buldu ve tekrar SSK'dan (4/a) asgari ücret üzerinden prim ödenmeye başladı. Sorum şu: SSK ve BAG-KUR'dan ne zaman emekli olabilir ve bunun için yerine getirmesi gereken şartlar nelerdir? Hangisinden emekli olursa daha yüksek maaş alır? (Metehan Destan)

Yanıt: Metehan Bey, eşiniz SSK’dan normal emeklilikte 58 yaş ve 7000 prim gününe tabi. Yaş haddinden ise 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim günüyle yine 58 yaşında emekli olabilir.

BAĞ-KUR’da normal emeklilikte 58 yaş ve 9000 prim gününe tabi. Yaş haddinden ise 5400 prim günüyle 60 yaşında emekli olabilir.

SSK üzerinden çalışmaya devam ederse gerek 4500 günle, gerekse 7000 günle 2038 yılında emekli olabilir.

Yaşı itibarıyla, eşinizin her durumda SSK’da devam etmesi daha uygun görünüyor. Bağlanacak emekli aylığı tutarı ise eşinizin prim ödeme süresine ve yatırılan prim tutarına göre değişir.

SGK’DAN KIDEM TAZMİNATI YAZISI ALMADAN İSTİFA ETMEYİN

Soru: 01.09.1970 doğumluyum. 01.12.1989 tarihinde ilk SSK girişim yapıldı. Askerliğimi yedek subay olarak tamamladım. Askerlik sürem hariç 9000 üzerinde prim günüm bulunuyor. 13 yıldır yabancı bir şirkette çalışıyorum. Şirketin bu sene kapanması veya işten çıkarmalar söz konusu. Özetlediğim bilgiler çerçevesinde sorularımı yanıtlar mısınız? (O.B.)

Yanıt: Sorularınıza sırayla yanıt vereceğim.

1. Şirket işten çıkarmadan önce benim istifa etmem halinde, kıdem tazminatlarımı alabilir miyim? İstifa ettiğimde kullanmadığım izinlerimin parasını, ihbar tazminatı, araç, yemek vs gibi haklarımı talep edebilir miyim?

Şirket çıkarmadan istifa etmeniz halinde kıdem tazminatı alabilmeniz için öncelikle Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan “Kıdem tazminatı alabilir” yazısı almanız gerekir. Bu yazıyı almadan istifa ederseniz, tazminatınızı yakarsınız.

Kullanmadığınız izinlerin parasını her durumda alabilirsiniz. İhbar tazminatını, işveren sizi attığında alabilirsiniz, istifa etmeniz halinde ihbar tazminatı alamazsınız.

Ödenmeyen ulaşım, yemek vs parası varsa elbette bunları talep edebilirsiniz. Bir başka husus, kıdem tazminatı hesabınıza ulaşım, yemek gibi diğer düzenli ödemelerin de dahil edilmiş olduğuna dikkat edin.

2. Emekliliğime kadar geçecek tüm süre için prim yatırmak zorunda mıyım? Yoksa emekli eşimin haklarından faydalanıp beklemem yeterli mi?

Prim gününüzü doldurmuş olduğunuz için prim yatırmanıza gerek yok. Hatta, yeni bir işe girerseniz brüt ücretiniz 5 bin liranın altında ise emekli aylığınız düşebilir. Düşmemesi için, brüt ücretinizin bu tutarın üzerinde olmasına dikkat edin. Sağlık hizmetlerini eşinizin üzerinden alabilirsiniz.

Ahmet Kıvanç/haberturk.com