Enflasyon tahminleri neden şaştı?
TÜİK Cuma günü Nisan ayı enflasyon rakamlarını açıkladı. Bazı gruplardaki artışın beklentilerin altında kalması ve kalemlerdeki fiyat artışlarıyla ana gruplardaki artışlar arasındaki uyumsuzluk dikkatleri ciro bazlı fiyat örneklemine çevirdi
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Cuma günü Nisan ayı enflasyon rakamlarını açıkladı.
Tüketici fiyatları Nisan'da bir önceki aya göre 1.69 artarken, yıllık yüzde 19.50 artış kaydetti. Her ikisi de sırasıyla (Bloomberg HT Araştırma birimi tarafından derlenen) yüzde 2.3 ile yüzde 20.2'lik piyasa beklentisinin altında gerçekleşti.
Buna karşın üretici enflasyonu aylık yüzde 2.98, yıllık yüzde 30.12 ile beklentilerin üzerine çıktı.
Giyim ve ayakkabı gibi bazı harcama gruplarındaki fiyat artışlarının da piyasa beklentilerinden daha sınırlı kalmasıyla birlikte piyasada gözler bu yıl uygulanmaya başlanan ciro bazlı örneklem yöntemi ve enflasyon rakamları üzerindeki etkisine döndü.
“Hesaplama yöntemi değişikliği değil”
Ciro bazlı fiyat derlenmesinin bir hesaplama yöntemi değişikliği olmadığının altını çizen TÜSİAD Başekonomisti Dr. Zümrüt İmamoğlu, bunun, verilerin nereden alındığıyla ilgili olduğunu ve verilerin toplandığı yerlerin değiştiğini ifade etti.
TÜSİAD Başekonomisti eskiden fiyat bilgilerinin ilgili yerlerdeki TÜİK yetkililerinin gözlemine dayanırken, ciro bazlı örneklem ile Avrupa İstatistik Ofisi'nin de etkisiyle işyerlerinin Gelir İdaresi Başkanlığı'na bildirdikleri cirolarına dayandığını belirtti.
“Geçen seneyle ne kadar karşılaştırılabilir olduğunu değerlendiremiyoruz açıkçası.” diyen İmamoğlu, ciro bazlı fiyat derlenmesinin enflasyona etkisini tam olarak ölçmenin mümkün olmadığını söyledi.
“Alışveriş yapılan yerlerin TÜFE'deki ağırlıklarının değişmesi enflasyonun yılbaşından beri daha düşük kalmasına yol açtı”
“Fiyatlar için örneklem, önceden anketten çıkan sonuçlara dayandırılırken şimdiyse firmaların ciroları üzerinden fiyatlama yapılmaya başlandı. Alışveriş yapılan yerlerin TÜFE'deki ağırlıkları değişti.” diyen İş Portföy Başekonomisti Nilüfer Sezgin, bu durumun enflasyonun yılbaşından beri daha düşük kalmasına yol açtığını belirtti.
Bu durumun artırıcı yönde de etki edebileceğini, ancak şu an düşürücü olduğunun altını çizen Sezgin, “Nisan'da da ağırlık değişmiyor ancak sepete yeni giren bazı ürünlerde Aralık ayındaki referans fiyatlara göre oynaklık artmış muhtemelen. Örneğin yazlık bir ürün için Aralık ayında oluşturulan referans fiyatın belki de çok hipotetik bir fiyat olmasından kaynaklanıyor olabilir. ” dedi.
Zincirleme endeks metodunda Aralık ayının 100 kabul edildiğini ve 100’e göre değişimlerin alt gruplar için hesaplandığını, ağırlıkları nispetinde ana endeksi oluşturmak için toplulaştırıldığını belirten Sezgin, ana endeksin alt gruplarla bazı zamanlarda uyuşmamasının bir nedeninin bu olabileceğinin altını çizdi.
Sağlıklı ölçüm yapabilmek adına söz konusu uyumsuzluğun en erken Aralık 2019'a kadar süreceğini söyleyen Sezgin, “Ciro bazlı enflasyon hesaplamasının yıllık ve aylık enflasyona etkisini ölçmek pek mümkün değil. Diğer türlü hesaplayıp kıyaslamak gerekiyor.” dedi.
Sezgin, “TÜİK’in de yapacağı teknik bir bilgilendirme faydalı olucaktır. Ciro bazlı örnekleme geçildiği yönünde bir açıklama Ocak ayında yapılmış ancak bunun etkisinin bu kadar belirgin olabileceği o dönemde anlaşılamamıştı.” dedi.
TÜİK ne demişti?
TÜİK, 8 Ocak 2019 tarihli TÜFE'ye ilişkin kamuoyu duyurusunda 2018 Ocak ayında belirlenen sepet, ağırlıklar ve işyeri seçimine yönelik metodolojide herhangi bir değişiklik yapılmadığı vurgulanarak şu açıklamaya yer verilmişti:
TÜFE hesaplamalarında işyerlerinin tespitinde yoğun alışveriş yapılma kriteri esastır. 2019 yılına kadar işyeri tespiti Bölge Müdürlüklerimizin gözlemlerine dayanmaktaydı. Ancak 2019 yılı TÜFE hesaplamalarında kullanılacak işyerlerinin belirlenmesinde perakende sektöründe yer alan marketler ve giyim mağazalarının Gelir İdaresi Başkanlığından (GİB) alınan ciro payları kullanılmış; bu şekilde en çok satış yapan işyerlerinden fiyat derlenmesi planlanmıştır. Böylece tüketicilerin yoğunluk ile tercih ettiği işyerleri uluslararası normlara daha uygun bir şekilde ciro büyüklükleri dikkate alınarak belirlenmiştir. Bu kapsamda 2019 yılında fiyat derlenecek işyeri sayıları ciro tabakalaması ile belirlemiş ve işyeri sayısı ve fiyat sayısı (örnek hacmi) artırılmıştır. Bu işyerlerinden 2019 sepetine temel oluşturacak şekilde Aralık ayında fiyat derlenmeye başlanmıştır.
Editör: F. Uğur Taçkınlar
